1_balakanda.json

[
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 1,
    "text": "तपस्स्वाध्याय निरतं तपस्वी वाग्विदां वरम् ।नारदं परिपप्रच्छ वाल्मीकिर्मुनिपुंगवम् ॥१-१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 2,
    "text": "कोन्वस्मिन् साम्प्रतं लोके गुणवान् कश्च वीर्यवान् ।धर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च सत्यवाक्यो धृढव्रतः ॥१-१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 3,
    "text": "चारित्रेण च को युक्तः सर्वभूतेषु को हितः ।विद्वान् कः कः समर्थश्च कश्च एक प्रियदर्शनः ॥१-१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 4,
    "text": "आत्मवान् को जित क्रोधो द्युतिमान् कः अनसूयकः ।कस्य बिभ्यति देवाः च जात रोषस्य संयुगे ॥१-१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 5,
    "text": "एतत् इच्छामि अहम् श्रोतुम् परम् कौतूहलम् हि मे ।महर्षे त्वम् समर्थोऽसि ज्ञातुम् एवम् विधम् नरम् ॥१-१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 6,
    "text": "श्रुत्वा च एतत् त्रिलोकज्ञो वाल्मीकेः नारदो वचः ।श्रूयताम् इति च आमंत्र्य प्रहृष्टो वाक्यम् अब्रवीत् ॥१-१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 7,
    "text": "बहवो दुर्लभाः च एव ये त्वया कीर्तिता गुणाः ।मुने वक्ष्ष्यामि अहम् बुद्ध्वा तैः उक्तः श्रूयताम् नरः ॥१-१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 8,
    "text": "इक्ष्वाकु वंश प्रभवो रामो नाम जनैः श्रुतः ।नियत आत्मा महावीर्यो द्युतिमान् धृतिमान् वशी ॥१-१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 9,
    "text": "बुद्धिमान् नीतिमान् वाङ्ग्मी श्रीमान् शत्रु निबर्हणः ।विपुलांसो महाबाहुः कंबु ग्रीवो महाहनुः ॥१-१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 10,
    "text": "महोरस्को महेष्वासो गूढ जत्रुः अरिन्दमः ।आजानु बाहुः सुशिराः सुललाटः सुविक्रमः ॥१-१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 11,
    "text": "समः सम विभक्त अंगः स्निग्ध वर्णः प्रतापवान् ।पीन वक्षा विशालाक्षो लक्ष्मीवान् शुभ लक्षणः ॥१-१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 12,
    "text": "धर्मज्ञः सत्यसन्धः च प्रजानाम् च हिते रतः ।यशस्वी ज्ञानसंपन्नः शुचिः वश्यः समाधिमान् ॥१-१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 13,
    "text": "प्रजापति समः श्रीमान् धता रिपु निषूदनः ।रक्षिता जीवलोकस्य धर्मस्य परि रक्षिता॥१-१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 14,
    "text": "रक्षिता स्वस्य धर्मस्य स्व जनस्य च रक्षिता ।वेद वेदाङ्ग तत्त्वज्ञो धनुर् वेदे च निष्ठितः ॥१-१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 15,
    "text": "सर्व शास्त्र अर्थ तत्त्वज्ञो स्मृतिमान् प्रतिभानवान् ।सर्वलोक प्रियः साधुः अदीनाअत्मा विचक्षणः ॥१-१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 16,
    "text": "सर्वदा अभिगतः सद्भिः समुद्र इव सिन्धुभिः ।अर्यः सर्वसमः च एव सदैव प्रिय दर्शनः ॥१-१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 17,
    "text": "स च सर्व गुणोपेतः कौसल्य आनंद वर्धनः ।समुद्र इव गाम्भीर्ये धैर्येण हिमवान् इव ॥१-१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 18,
    "text": "विष्णुना सदृशो वीर्ये सोमवत् प्रिय दर्शनः ।काल अग्नि सदृशः क्रोधे क्षमया पृथ्वी समः ॥१-१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 19,
    "text": "धनदेन समः त्यागे सत्ये धर्म इव अपरः ।तम् एवम् गुण संपन्नम् रामम् सत्य पराक्रमम् ॥१-१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 20,
    "text": "ज्येष्टम् श्रेष्ट गुणैः युक्तम् प्रियम् दशरथः सुतम् ।प्रकृतीनाम् हितैः युक्तम् प्रकृति प्रिय काम्यया ॥१-१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 21,
    "text": "यौव राज्येन संयोक्तुम् ऐच्छत् प्रीत्या महीपतिः ।तस्य अभिषेक संभारान् दृष्ट्वा भार्या अथ कैकयी ॥१-१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 22,
    "text": "पूर्वम् दत्त वरा देवी वरम् एनम् अयाचत ।विवासनम् च रामस्य भरतस्य अभिषेचनम् ॥१-१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 23,
    "text": "स सत्य वचनात् राजा धर्म पाशेन संयतः ।विवासयामास सुतम् रामम् दशरथः प्रियम् ॥१-१-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 24,
    "text": "स जगाम वनम् वीरः प्रतिज्ञाम् अनुपालयन् ।पितुर् वचन निर्देशात् कैकेय्याः प्रिय कारणात् ॥१-१-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 25,
    "text": "तम् व्रजंतम् प्रियो भ्राता लक्ष्मणः अनुजगाम ह ।स्नेहात् विनय संपन्नः सुमित्र आनंद वर्धनः ॥१-१-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 26,
    "text": "भ्रातरम् दयितो भ्रातुः सौभ्रात्रम् अनु दर्शयन् ।रामस्य दयिता भार्या नित्यम् प्राण समा हिता ॥१-१-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 27,
    "text": "जनकस्य कुले जाता देव मायेव निर्मिता ।सर्व लक्षण संपन्ना नारीणाम् उत्तमा वधूः ॥१-१-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 28,
    "text": "सीताप्य अनुगता रामम् शशिनम् रोहिणी यथा ।पौरैः अनुगतो दूरम् पित्रा दशरथेन च ॥१-१-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 29,
    "text": "शृन्गिबेर पुरे सूतम् गंगा कूले व्यसर्जयत् ।गुहम् आसाद्य धर्मात्मा निषाद अधिपतिम् प्रियम् ॥१-१-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 30,
    "text": "गुहेअन सहितो रामो लक्ष्मणेन च सीतया ।ते वनेन वनम् गत्वा नदीः तीर्त्वा बहु उदकाः ॥१-१-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 31,
    "text": "चित्रकूटम् अनुप्राप्य भरद्वाजस्य शासनात् ।रम्यम् आवसथम् कृत्वा रममाणा वने त्रयः ॥१-१-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 32,
    "text": "देव गन्धर्व संकाशाः तत्र ते न्यवसन् सुखम् ।चित्रकूटम् गते रामे पुत्र शोक आतुरः तथा ॥१-१-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 33,
    "text": "राजा दशरथः स्वर्गम् जगाम विलपन् सुतम् ।गते तु तस्मिन् भरतो वसिष्ठ प्रमुखैः द्विजैः ॥१-१-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 34,
    "text": "नियुज्यमानो राज्याय न इच्छत् राज्यम् महाबलः ।स जगाम वनम् वीरो राम पाद प्रसादकः ॥१-१-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 35,
    "text": "गत्वा तु स महात्मानम् रामम् सत्य पराक्रमम् ।अयाचत् भ्रातरम् रामम् आर्य भाव पुरस्कृतः ॥१-१-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 36,
    "text": "त्वम् एव राजा धर्मज्ञ इति रामम् वचः अब्रवीत् ।रामोऽपि परमोदारः सुमुखः सुमहायशाः ॥१-१-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 37,
    "text": "न च इच्छत् पितुर् आदेशात् राज्यम् रामो महाबलः ।पादुके च अस्य राज्याय न्यासम् दत्त्वा पुनः पुनः ॥१-१-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 38,
    "text": "निवर्तयामास ततो भरतम् भरत अग्रजः ।स कामम् अनवाप्य एव राम पादा उपस्पृशन् ॥१-१-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 39,
    "text": "नन्दि ग्रामे अकरोत् राज्यम् राम आगमन कांक्षया ।गते तु भरते श्रीमान् सत्य सन्धो जितेन्द्रियः ॥१-१-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 40,
    "text": "रामः तु पुनः आलक्ष्य नागरस्य जनस्य च ।तत्र आगमनम् एकाग्रो दण्डकान् प्रविवेश ह ॥१-१-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 41,
    "text": "प्रविश्य तु महाअरण्यम् रामो राजीव लोचनः ।विराधम् राक्षसम् हत्वा शरभंगम् ददर्श ह ॥१-१-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 42,
    "text": "सुतीक्ष्णम् च अपि अगस्त्यम् च अगस्त्य भ्रातरम् तथा ।अगस्त्य वचनात् च एव जग्राह ऐन्द्रम् शरासनम् ॥१-१-४२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 43,
    "text": "खड्गम् च परम प्रीतः तूणी च अक्षय सायकौ ।वसतः तस्य रामस्य वने वन चरैः सह ॥१-१-४३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 44,
    "text": "ऋषयः अभ्यागमन् सर्वे वधाय असुर रक्षसाम् ।स तेषाम् प्रति शुश्राव राक्षसानाम् तथा वने ॥१-१-४४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 45,
    "text": "प्रतिज्ञातः च रामेण वधः संयति रक्षसाम् ।ऋषीणाम् अग्नि कल्पानाम् दंडकारण्य वासीनाम् ॥१-१-४५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 46,
    "text": "तेन तत्र एव वसता जनस्थान निवासिनी ।विरूपिता शूर्पणखा राक्षसी काम रूपिणी ॥१-१-४६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 47,
    "text": "ततः शूर्पणखा वाक्यात् उद्युक्तान् सर्व राक्षसान् ।खरम् त्रिशिरसम् च एव दूषणम् च एव राक्षसम् ॥१-१-४७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 48,
    "text": "निजघान रणे रामः तेषाम् च एव पद अनुगान् ।वने तस्मिन् निवसता जनस्थान निवासिनाम् ॥१-१-४८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 49,
    "text": "रक्षसाम् निहतानि असन् सहस्राणि चतुर् दश ।ततो ज्ञाति वधम् श्रुत्वा रावणः क्रोध मूर्छितः ॥१-१-४९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 50,
    "text": "सहायम् वरयामास मारीचम् नाम राक्षसम् ।वार्यमाणः सुबहुशो मारीचेन स रावणः ॥१-१-५०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 51,
    "text": "न विरोधो बलवता क्षमो रावण तेन ते ।अनादृत्य तु तत् वाक्यम् रावणः काल चोदितः ॥१-१-५१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 52,
    "text": "जगाम सह मारीचः तस्य आश्रम पदम् तदा ।तेन मायाविना दूरम् अपवाह्य नृप आत्मजौ ॥१-१-५२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 53,
    "text": "जहार भार्याम् रामस्य गृध्रम् हत्वा जटायुषम् ।गृध्रम् च निहतम् दृष्ट्वा हृताम् श्रुत्वा च मैथिलीम् ॥१-१-५३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 54,
    "text": "राघवः शोक संतप्तो विललाप आकुल इन्द्रियः ।ततः तेन एव शोकेन गृध्रम् दग्ध्वा जटायुषम् ॥१-१-५४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 55,
    "text": "मार्गमाणो वने सीताम् राक्षसम् संददर्श ह ।कबंधम् नाम रूपेण विकृतम् घोर दर्शनम् ॥१-१-५५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 56,
    "text": "तम् निहत्य महाबाहुः ददाह स्वर्गतः च सः ।स च अस्य कथयामास शबरीम् धर्म चारिणीम् ॥१-१-५६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 57,
    "text": "श्रमणाम् धर्म निपुणाम् अभिगच्छ इति राघव ।सः अभ्य गच्छन् महातेजाः शबरीम् शत्रु सूदनः ॥१-१-५७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 58,
    "text": "शबर्या पूजितः सम्यक् रामो दशरथ आत्मजः ।पंपा तीरे हनुमता संगतो वानरेण ह ॥१-१-५८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 59,
    "text": "हनुमत् वचनात् च एव सुग्रीवेण समागतः ।सुग्रीवाय च तत् सर्वम् शंसत् रामो महाबलः ॥१-१-५९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 60,
    "text": "आदितः तत् यथा वृत्तम् सीतायाः च विशेषतः ।सुग्रीवः च अपि तत् सर्वम् श्रुत्वा रामस्य वानरः ॥१-१-६०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 61,
    "text": "चकार सख्यम् रामेण प्रीतः च एव अग्नि साक्षिकम् ।ततो वानर राजेन वैर अनुकथनम् प्रति ॥१-१-६१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 62,
    "text": "रामाय आवेदितम् सर्वम् प्रणयात् दुःखितेन च ।प्रतिज्ञातम् च रामेण तदा वालि वधम् प्रति ॥१-१-६२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 63,
    "text": "वालिनः च बलम् तत्र कथयामास वानरः ।सुग्रीवः शंकितः च आसीत् नित्यम् वीर्येण राघवे ॥१-१-६३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 64,
    "text": "राघवः प्रत्ययार्थम् तु दुंदुभेः कायम् उत्तमम् ।दर्शयामास सुग्रीवः महापर्वत संनिभम् ॥१-१-६४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 65,
    "text": "उत्स्मयित्वा महाबाहुः प्रेक्ष्य च अस्ति महाबलः ।पाद अंगुष्टेन चिक्षेप संपूर्णम् दश योजनम् ॥१-१-६५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 66,
    "text": "बिभेद च पुनः सालान् सप्त एकेन महा इषुणा ।गिरिम् रसातलम् चैव जनयन् प्रत्ययम् तथा ॥१-१-६६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 67,
    "text": "ततः प्रीत मनाः तेन विश्वस्तः स महाकपिः ।किष्किंधाम् राम सहितो जगाम च गुहाम् तदा ॥१-१-६७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 68,
    "text": "ततः अगर्जत् हरिवरः सुग्रीवो हेम पिंगलः ।तेन नादेन महता निर्जगाम हरीश्वरः ॥१-१-६८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 69,
    "text": "अनुमान्य तदा ताराम् सुग्रीवेण समागतः ।निजघान च तत्र एनम् शरेण एकेन राघवः ॥१-१-६९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 70,
    "text": "ततः सुग्रीव वचनात् हत्वा वालिनम् आहवे ।सुग्रीवम् एव तत् राज्ये राघवः प्रत्यपादयत् ॥१-१-७०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 71,
    "text": "स च सर्वान् समानीय वानरान् वानरर्षभः ।दिशः प्रस्थापयामास दिदृक्षुः जनक आत्मजाम् ॥१-१-७१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 72,
    "text": "ततो गृध्रस्य वचनात् संपातेः हनुमान् बली ।शत योजन विस्तीर्णम् पुप्लुवे लवण अर्णवम् ॥१-१-७२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 73,
    "text": "तत्र लंकाम् समासाद्य पुरीम् रावण पालिताम् ।ददर्श सीताम् ध्यायन्तीम् अशोक वनिकाम् गताम् ॥१-१-७३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 74,
    "text": "निवेदयित्वा अभिज्ञानम् प्रवृत्तिम् च निवेद्य च ।समाश्वास्य च वैदेहीम् मर्दयामास तोरणम् ॥१-१-७४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 75,
    "text": "पंच सेन अग्रगान् हत्वा सप्त मंत्रि सुतान् अपि ।शूरम् अक्षम् च निष्पिष्य ग्रहणम् समुपागमत् ॥१-१-७५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 76,
    "text": "अस्त्रेण उन्मुक्तम् आत्मानम् ज्ञात्वा पैतामहात् वरात् ।मर्षयन् राक्षसान् वीरो यन्त्रिणः तान् यदृच्छया ॥१-१-७६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 77,
    "text": "ततो दग्ध्वा पुरीम् लंकाम् ऋते सीताम् च मैथिलीम् ।रामाय प्रियम् आख्यातुम् पुनः आयात् महाकपिः ॥१-१-७७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 78,
    "text": "सः अभिगम्य महात्मानम् कृत्वा रामम् प्रदक्षिणम् ।न्यवेदयत् अमेयात्मा दृष्टा सीता इति तत्त्वतः ॥१-१-७८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 79,
    "text": "ततः सुग्रीव सहितो गत्वा तीरम् महा उदधेः ।समुद्रम् क्षोभयामास शरैः आदित्य सन्निभैः ॥१-१-७९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 80,
    "text": "दर्शयामास च आत्मानम् समुद्रः सरिताम् पतिः ।समुद्र वचनात् च एव नलम् सेतुम् अकारयत् ॥१-१-८०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 81,
    "text": "तेन गत्वा पुरीम् लंकाम् हत्वा रावणम् आहवे ।रामः सीताम् अनुप्राप्य पराम् व्रीडाम् उपागमत् ॥१-१-८१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 82,
    "text": "ताम् उवाच ततः रामः परुषम् जन संसदि ।अमृष्यमाणा सा सीता विवेश ज्वलनम् सती ॥१-१-८२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 83,
    "text": "ततः अग्नि वचनात् सीताम् ज्ञात्वा विगत कल्मषाम् ।कर्मणा तेन महता त्रैलोक्यम् स चराचरम् ॥१-१-८३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 84,
    "text": "स देवर्षि गणम् तुष्टम् राघवस्य महात्मनः ॥बभौ रामः संप्रहृष्टः पूजितः सर्व देवतैः ॥१-१-८४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 85,
    "text": "अभ्यषिच्य च लंकायाम् राक्षस इन्द्रम् विभीषणम् ।कृतकृत्यः तदा रामो विज्वरः प्रमुमोद ह ॥१-१-८५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 86,
    "text": "देवताभ्यो वराम् प्राप्य समुत्थाप्य च वानरान् ।अयोध्याम् प्रस्थितः रामः पुष्पकेण सुहृत् वृतः ॥१-१-८६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 87,
    "text": "भरद्वाज आश्रमम् गत्वा रामः सत्यपराक्रमः ।भरतस्य अंतिकम् रामो हनूमंतम् व्यसर्जयत् ॥१-१-८७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 88,
    "text": "पुनः आख्यायिकाम् जल्पन् सुग्रीव सहितः तदा ।पुष्पकम् तत् समारूह्य नंदिग्रामम् ययौ तदा ॥१-१-८८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 89,
    "text": "नंदिग्रामे जटाम् हित्वा भ्रातृभिः सहितो अनघः ।रामः सीताम् अनुप्राप्य राज्यम् पुनः अवाप्तवान् ॥१-१-८९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 90,
    "text": "प्रहृष्टो मुदितो लोकः तुष्टः पुष्टः सुधार्मिकः ।निरामयो हि अरोगः च दुर्भिक्ष भय वर्जितः ॥१-१-९०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 91,
    "text": "न पुत्र मरणम् केचित् द्रक्ष्यन्ति पुरुषाः क्वचित् ।नार्यः च अविधवा नित्यम् भविष्यन्ति पति व्रताः ॥१-१-९१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 92,
    "text": "न च अग्निजम् भयम् किन्चित् न अप्सु मज्जन्ति जन्तवः ।न वातजम् भयम् किन्चित् न अपि ज्वर कृतम् तथा ॥१-१-९२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 93,
    "text": "न च अपि क्षुत् भयम् तत्र न तस्कर भयम् तथा ।नगराणि च राष्ट्राणि धन धान्य युतानि च ॥१-१-९३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 94,
    "text": "नित्यम् प्रमुदिताः सर्वे यथा कृत युगे तथा ।अश्वमेध शतैः इष्ट्वा तथा बहु सुवर्णकैः ॥१-१-९४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 95,
    "text": "गवाम् कोट्ययुतम् दत्त्वा विद्वभ्यो विधि पूर्वकम् ।असंख्येयम् धनम् दत्त्वा ब्राह्मणेभो महायशाः ॥१-१-९५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 96,
    "text": "राज वंशान् शत गुणान् स्थाप इष्यति राघवः ।चातुर् वर्ण्यम् च लोके अस्मिन् स्वे स्वे धर्मे नियोक्ष्यति ॥१-१-९६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 97,
    "text": "दश वर्ष सहस्राणि दश वर्ष शतानि च ।रामो राज्यम् उपासित्वा ब्रह्म लोकम् प्रयास्यति ॥१-१-९७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 98,
    "text": "इदम् पवित्रम् पापघ्नम् पुण्यम् वेदैः च संमितम् ।यः पठेत् राम चरितम् सर्व पापैः प्रमुच्यते ॥१-१-९८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 99,
    "text": "एतत् आख्यानम् आयुष्यम् पठन् रामायणम् नरः ।स पुत्र पौत्रः स गणः प्रेत्य स्वर्गे महीयते ॥१-१-९९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 1,
    "shloka": 100,
    "text": "पठन् द्विजो वाक् ऋषभत्वम् ईयात् ।स्यात् क्षत्रियो भूमि पतित्वम् ईयात् ॥वणिक् जनः पण्य फलत्वम् ईयात् ।जनः च शूद्रो अपि महत्त्वम् ईयात् ॥१-१-१००॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 1,
    "text": "नारदस्य तु तद्वाक्यम् श्रुत्वा वाक्य विशारदः ।पूजयामास धर्मात्मा सह शिष्यो महामुनिः ॥१-२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 2,
    "text": "यथावत् पूजितः तेन देवर्षिः नारदः तथा ।आपृच्छैव अभ्यनुज्ञातः स जगाम विहायसम् ॥१-२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 3,
    "text": "स मुहूर्तं गते तस्मिन् देवलोकम् मुनिः तदा ।जगाम तमसा तीरम् जाह्नव्यात् अविदूरतः ॥१-२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 4,
    "text": "स तु तीरम् समासाद्य तमसाया मुनिः तदा ।शिष्यम् आह स्थितम् पार्श्वे दृष्ट्वा तीर्थम् अकर्दमम् ॥१-२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 5,
    "text": "अकर्दमम् इदम् तीर्थम् भरद्वाज निशामय ।रमणीयम् प्रसन्न अम्बु सन् मनुष्य मनो यथा ॥१-२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 6,
    "text": "न्यस्यताम् कलशः तात दीयताम् वल्कलम् मम ।इदम् एव अवगाहिष्ये तमसा तीर्थम् उत्तमम् ॥१-२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 7,
    "text": "एवम् उक्तो भरद्वाजो वाल्मीकेन महात्मना ।प्रयच्छत मुनेः तस्य वल्कलम् नियतः गुरोः ॥१-२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 8,
    "text": "स शिष्य हस्तात् आदाय वल्कलम् नियतेन्द्रियः ।विचचार ह पश्यन् तत् सर्वतो विपुलम् वनम् ॥१-२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 9,
    "text": "तस्य अभ्याशे तु मिथुनम् चरन्तम् अनपायिनम् ।ददर्श भगवान् तत्र क्रौङ्चयोः चारु निस्वनम् ॥१-२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 10,
    "text": "तस्मात् तु मिथुनात् एकम् पुमांसम् पाप निश्चयः ।जघान वैरनिलयो निषादः तस्य पश्यतः ॥१-२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 11,
    "text": "तम् शोणित परीताङ्गम् चेष्टमानम् महीतले ।भार्या तु निहतम् दृष्ट्वा रुराव करुणाम् गिरम् ॥१-२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 12,
    "text": "वियुक्ता पतिना तेन द्विजेन सहचारिणा ।ताम्र शीर्षेण मत्तेन पत्रिणा सहितेन वै ॥१-२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 13,
    "text": "तथा विधिम् द्विजम् दृष्ट्वा निषादेन निपातितम् ।ऋशेः धर्मात्मानः तस्य कारुण्यम् समपद्यत ॥१-२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 14,
    "text": "ततः करुण वेदित्वात् अधर्मो अयम् इति द्विजः ।निशाम्य रुदतीम् क्रौन्चीम् इदम् वचनम् अब्रैइत् ॥१-२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 15,
    "text": "मा निषाद प्रतिष्ठाम्त्व ।मगमः शाश्वतीः समाः ।यत् क्रौङ्च मिथुनात् एक ।मवधीः काम मोहितम् ॥१-२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 16,
    "text": "तस्य एवम् ब्रुवतः चिन्ता बभूव हृदि वीक्षतः ।शोकार्तेन अस्य शकुनेः किम् इदम् व्याहृतम् मया ॥१-२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 17,
    "text": "चिन्तयन् स महाप्राज्ञः चकार मतिमान् मतिम् ।शिश्यम् च एव अब्रवीत् वाक्यम् इदम् स मुनिपुङ्गवः ॥१-२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 18,
    "text": "पाद बद्धः अक्षर समः तन्त्री लय समन्वितः ।शोकार्तस्य प्रवृत्तो मे श्लोको भवतु न अन्यथा ॥१-२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 19,
    "text": "शिष्यः तु तस्य ब्रुवतो मुनेर् वाक्यम् अनुत्तमम् ।प्रति जग्राह संतुष्टः तस्य तुष्टोअः अभवत् मुनिः ॥१-२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 20,
    "text": "सोऽभिषेकम् ततः कृत्वा तीर्थे तस्मिन् यथाविधि ।तम् एव चिन्तयन् अर्थम् उपावर्तत वै मुनिः ॥१-२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 21,
    "text": "भरद्वाजः ततः शिष्यो विनीतः श्रुतवान् गुरोः ।कलशम् पूर्णमादाय पृष्ठतः अनुजगाम ह ॥१-२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 22,
    "text": "स प्रविश्य आश्रम पदम् शिष्येण सह धर्मवित् ।उपविष्टः कथाः च अन्याः चकार ध्यानमास्थितः ॥१-२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 23,
    "text": "आजगाम ततः ब्रह्मो लोककर्ता स्वयम् प्रभुः ।चतुर् मुखो महातेजा द्रष्टुम् तम् मुनिपुङ्गवम् ॥१-२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 24,
    "text": "वाल्मीकिः अथ तम् दृष्ट्वा सहसा उत्थाय वाग्यतः ।प्रान्जलिः प्रयतो भूत्वा तस्थौ परम विस्मितः ॥१-२-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 25,
    "text": "पूजयामास तम् देवम् पाद्य अर्घ्य आसन वन्दनैः ।प्रणम्य विधिवत् च एनम् पृष्ट्वा च एव निरामयम् ॥१-२-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 26,
    "text": "अथ उपविश्य भगवान् आसने परम अर्चिते ।वाल्मीकये च ऋषये सन्दिदेश आसनम् ततः ॥१-२-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 27,
    "text": "ब्रह्मणा समनुज्ञातः सोऽपि उपाविशत् आसने ।उपविष्टे तदा तस्मिन् साक्षात् लोक पितामहे ॥१-२-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 28,
    "text": "तत् गतेन एव मनसा वाल्मीकिः ध्यानम् आस्थितः।पापात्मना कृतम् कष्टम् वैर ग्रहण बुद्धिना ॥१-२-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 29,
    "text": "यत् तादृशम् चारुरवम् क्रौन्चम् हन्यात् अकारणात्।शोचन् एव पुनः क्रौन्चीम् उप श्लोकम् इमम् जगौ ॥१-२-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 30,
    "text": "पुनर् अन्तर्गत मना भूत्वा शोक परायणः।तम् उवाच ततो ब्रह्मा प्रहसन् मुनिपुंगवम् ॥१-२-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 31,
    "text": "श्लोक एवास्त्वयाम् बद्धो न अत्र कार्या विचारणा।मत् च्छन्दात् एव ते ब्रह्मन् प्रवृत्ते अयम् सरस्वती ॥१-२-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 32,
    "text": "रामस्य चरितम् कृत्स्नम् कुरु त्वम् ऋषिसत्तम ।धर्मात्मनो भगवतो लोके रामस्य धीमतः ॥१-२-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 33,
    "text": "वृत्तम् कथय धीरस्य यथा ते नारदात् श्रुतम् ।रहस्यम् च प्रकाशम् च यद् वृत्तम् तस्य धीमतः ॥१-२-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 34,
    "text": "रामस्य सह सौमित्रे राक्षसानाम् च सर्वशः ।वैदेह्याः च एव यद् वृत्तम् प्रकाशम् यदि वा रहः ॥१-२-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 35,
    "text": "तत् च अपि अविदितम् सर्वम् विदितम् ते भविष्यति ।न ते वाक् अनृता काव्ये काचित् अत्र भविष्यति ॥१-२-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 36,
    "text": "कुरु राम कथाम् पुण्याम् श्लोक बद्धाम् मनोरमाम् ।यावत् स्थास्यन्ति गिरयः सरितः च महीतले ॥१-२-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 37,
    "text": "तावत् रामायण कथा लोकेषु प्रचरिष्यति ।यावत् रामस्य च कथा त्वत् कृता प्रचरिष्यति ॥१-२-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 38,
    "text": "तावत् ऊर्ध्वम् अधः च त्वम् मत् लोकेषु निवत्स्यसि ।इति उक्त्वा भगवान् ब्रह्मा तत्र एव अन्तरधीयत ।ततः स शिष्यो भगवान् मुनिः विस्मयम् आययौ ॥१-२-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 39,
    "text": "तस्य शिष्याः ततः सर्वे जगुः श्लोकम् इमम् पुनः ।मुहुर् मुहुः प्रीयमाणाः प्राहुः च भृश विस्मिताः ॥१-२-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 40,
    "text": "समाक्षरैः चतुर्भिः यः पादैः गीतो महर्षिणा ।सः अनुव्याहरणात् भूयः शोकः श्लोकत्वम् आगतः ॥१-२-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 41,
    "text": "तस्य बुद्धिः इयम् जाता महर्षेः भावितात्मनः ।कृत्स्नम् रामायणम् काव्यम् ईदृशैः करवाण्यहम् ॥१-२-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 42,
    "text": "उदार वृत्त अर्थ पदैः मनोरमैःतदा अस्य रामस्य चकार कीर्तिमान् ।सम अक्षरैः श्लोक शतैः यशस्विनोयशस्करम् काव्यम् उदार दर्शनः ॥१-२-४२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 2,
    "shloka": 43,
    "text": "तद् उपगत समास सन्धि योगम्सम मधुरोपनत अर्थ वाक्य बद्धम् ।रघुवर चरितम् मुनिप्रणीतम्दश शिरसः च वधम् निशामय अध्वम् ॥१-२-४३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 1,
    "text": "श्रुत्वा वस्तु समग्रम् तत् धर्म अर्ध सहितम् हितम् ।व्यक्तम् अन्वेषते भूयो यद्वृत्तम् तस्य धीमतः ॥१-३-१।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 2,
    "text": "उपस्पृस्य उदकम् सम्यक् मुनिः स्थित्वा कृताञ्जलिः ।प्राचीन अग्रेषु दर्भेषु धर्मेण अन्वेषते गतिम् ॥१-३-२।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 3,
    "text": "राम लक्ष्मण सीताभिः राज्ञा दशरथेन च ।स भार्येण स राष्ट्रेण यत् प्राप्तम् तत्र तत्त्वतः ॥१-३-३।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 4,
    "text": "हसितम् भाषितम् च एव गतिर्यायत् च चेष्टितम् ।तत् सर्वम् धर्म वीर्येण यथावत् संप्रपश्यति ॥१-३-४।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 5,
    "text": "स्त्री तृतीयेन च तथा यत् प्राप्तम् चरता वने ।सत्यसन्धेन रामेण तत्सर्वम् च अन्ववेक्षत ॥१-३-५।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 6,
    "text": "ततः पश्यति धर्मात्मा तत् सर्वम् योगमास्थितः ।पुरा यत् तत्र निर्वृत्तम् पाणाव आमलकम् यथा ॥१-३-६।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 7,
    "text": "तत् सर्वम् तात्त्वतो दृश्ट्वा धर्मेण स महामतिःअभिरामस्य रामस्य तत् सर्वम् कर्तुम् उद्यतः ॥१-३-७।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 8,
    "text": "कामार्थ गुण संयुक्तम् धर्मार्थ गुण विस्तरम् ।समुद्रम् इव रत्नाढ्यम् सर्व श्रुति मनोहरम् ॥१-३-८।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 9,
    "text": "स यथा कथितम् पूर्वम् नारदेन महात्मना ।रघु वंशस्य चरितम् चकार भगवान् मुनिः ॥१-३-९।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 10,
    "text": "जन्म रामस्य सुमहद् वीर्यम् सर्वानुकूलताम् ।लोकस्य प्रियताम् क्षान्तिम् सौम्यताम् सत्य शीलताम् ॥१-३-१०।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 11,
    "text": "नाना चित्र कथाः च अन्याः विश्वामित्र सहायेन ।जानक्याः च विवाहम् च धनुषः च विभेदनम् ॥१-३-११।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 12,
    "text": "राम राम विवादम् च गुणान् दाशरथेः तथा ।तथऽभिषेकम् रामस्य कैकेय्या दुष्ट भावताम् ॥१-३-१२।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 13,
    "text": "विघातम् च अभिषेकस्य राघवस्य विवासनम् ।राज्ञः शोकम् विलापम् च पर लोकस्य च आश्रयम् ॥१-३-१३।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 14,
    "text": "प्रकृतीनाम् विषादम् च प्रकृतीनाम् विसर्जनम् ।निषाद अधिप संवादम् सूतोपावर्तनम् तथा ॥१-३-१४।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 15,
    "text": "गङ्गायाः च अपि संतारम् भरद्वाजस्य दर्शनम् ।भरद्वाज अभ्यनुज्ञात् चित्रकूटस्य दर्शनम् ॥१-३-१५।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 16,
    "text": "वास्तु कर्म निवेशम् च भरत अगमनम् तथा ।प्रसादनम् च रामस्य पितुः च सलिल क्रियाम् ॥१-३-१६।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 17,
    "text": "पादुका अग्र्य अभिषेकम् च नन्दि ग्राम निवासनम् ।दण्डकारण्य गमनम् विराधस्य वधम् तथा ॥१-३-१७।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 18,
    "text": "दर्शनम् शरभङ्गस्य सुतीक्ष्णेन समागमम् ।अनसूया समाख्या च अङ्गराग्स्य च अर्पणम् ॥१-३-१८।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 19,
    "text": "दर्शनम् च अपि अगस्त्यस्य धनुषो ग्रहणम् तथा ।शूर्पणखाः च संवादम् विरूपकरणम् तथा ॥१-३-१९।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 20,
    "text": "वधम् खरः त्रिशिरसः उत्थानम् रावणस्य च ।मारीचस्य वधम् च एव वैदेह्या हरणम् तथा ॥१-३-२०।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 21,
    "text": "राघवस्य विलापम् च गृध्र राज निबर्हणम् ।कबन्ध दर्शनम् च एव पम्पायाः च अपि दर्शनम् ॥१-३-२१।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 22,
    "text": "शबरी दर्शनम् च एव फल मूल अशनम् तथा ।प्रलापम् च एव पम्पायम् हनुमद् दर्शनम् ॥१-३-२२।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 23,
    "text": "ऋष्यमूकस्य गमनम् सुग्रीवेण समागमम् ।प्रत्ययोत्पादनम् सख्यम् वालि सुग्रीव विग्रहम् ॥१-३-२३।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 24,
    "text": "वालि प्रमथनम् च एव सुगीव प्रतिपादनम् ।तारा विलापम् समयम् वर्ष रात्र निवासनम् ॥१-३-२४।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 25,
    "text": "कोपम् राघव सिंहस्य बलानाम् उपसंग्रहम् ।दिशः प्रस्थापनम् च एव पृथिव्याः च निवेदनम् ॥१-३-२५।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 26,
    "text": "अङ्गुलीयक दानम् च ऋक्ष्स्य बिल दर्शनम् ।प्रायोपवेशनम् च अपि संपातेः च अपि दर्शनम् ॥१-३-२६।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 27,
    "text": "पर्वत आरोहणम् च अपि सागर्स्य अपि लङ्घनम् ।समुद्र वचनात् च एव मैनाकस्य च दर्शनम् ॥१-३-२७।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 28,
    "text": "राक्षसी तर्जनम् च एव छाया ग्राहस्य दर्शनम् ।सिंहिकायाः च निधनम् लङ्का मलय दर्शनम् ॥१-३-२८।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 29,
    "text": "रात्रौ लंका प्रवेशम् च एकस्य अपि विचिंतनम् ।आपान भूमि गमनम् अवरोधस्य दर्शनम् ॥१-३-२९।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 30,
    "text": "दर्शनम् रावणस्य अपि पुष्पकस्य च दर्शनम् ।अशोक वनिकायानम् सीतायाः च अपि दर्शनम् ॥१-३-३०।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 31,
    "text": "अभिज्ञन प्रदानम् च सीतायाः च अपि भाषणम् ।राक्षसी तर्जनम् च एव त्रिजटा स्वप्न दर्शनम् ॥१-३-३१।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 32,
    "text": "मणि प्रदानम् सीतायाः वृक्ष भंगम् तथ एव च ।राक्षसी विद्रवम् चैव किंकराणाम् निबर्हणम् ॥१-३-३२।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 33,
    "text": "ग्रहणम् वायु सूनोश्च लंका दाह अभिगर्जनम् ।प्रति प्लवनम् एव अथ मधूनाम् हरणम् तथा ॥१-३-३३।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 34,
    "text": "राघव आस्वासनम् चैव मणि निर्यातनम् तथा ।संगमम् च समुद्रेण नल सेतोः च बन्धनम् ॥१-३-३४।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 35,
    "text": "प्रतारम् च समुद्रस्य रात्रौ लंका अवरोधनम् ।विभीषणेन संसर्गम् वधोपाय निवेदनम् ॥१-३-३५।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 36,
    "text": "कुम्भकर्णस्य निधनम् मेघनाद निबर्हणम् ।रावणस्य विनाशम् च सीतावाप्तिम् अरेः पुरे ॥१-३-३६।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 37,
    "text": "विभीषण अभिषेकम् च पुष्पकस्य च दर्शनम् ।अयोध्यायाः च गमनम् भरद्वाज समागमम् ॥१-३-३७।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 38,
    "text": "प्रेषणम् वायु पुत्रस्य भरतेन समागमम् ।राम अभिषेक अभ्युदयम् सर्व सैन्य विसर्जनम् ।स्व राष्ट्र रंजनम् च एव वैदेह्याः च विसर्जनम् ॥१-३-३८।॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 3,
    "shloka": 39,
    "text": "अनागतम् च यत् किंचिद् रामस्य वसुधा तले ।तत् चकार उत्तरे काव्ये वाल्मीकिः भगवान् ऋषिः ॥१-३-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 1,
    "text": "प्राप्त राज्यस्य रामस्य वाल्मीकिर् भगवान् ऋषिः ।चकार चरितम् कृत्स्नम् विचित्र पदम् अर्थवत् ॥१-४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 2,
    "text": "चतुर्विंशत् सहस्राणि श्लोकानाम् उक्तवान् ऋषिः ।तथा सर्ग शतान् पंच षट् काण्डानि तथा उत्तरम् ॥१-४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 3,
    "text": "कृत्वा तु तन् महाप्राज्ञः स भविष्यम् सह उत्तरम् ।चिन्तयामास कोन्वेतत् प्रयुंजीयाद् इति प्रभुः ॥१-४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 4,
    "text": "तस्य चिन्तयामानस्य महर्षेर् भावितात्मनः ।अगृह्णीताम् ततः पादौ मुनि वेषौ कुशी लवौ ॥१-४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 5,
    "text": "कुशी लवौ तु धर्मज्ञौ राज पुत्रौ यशश्विनौ ।भ्रातरौ स्वर संपन्नौ ददर्श आश्रम वासिनौ ॥१-४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 6,
    "text": "स तु मेधाविनौ दृष्ट्वा वेदेषु परिनिष्टितौ ।वेदोपबृंहणार्थाय तौ अग्राहयत प्रभुः ॥१-४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 7,
    "text": "काव्यम् रामायणम् कृत्स्नम् सीतायाः चरितम् महत् ।पौलस्त्य वधम् इति एवम् चकार चरित व्रतः ॥१-४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 8,
    "text": "पाठ्ये गेये च मथुरम् प्रमाणैः त्रिभिर् अन्वितम् ।जातिभिः सप्तभिः युक्तम् तन्त्री लय समन्वितम् ॥१-४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 9,
    "text": "रसैः शृंगार करुण हास्य रौद्र भयानकैः ।विरादिभी रसैर् युक्तम् काव्यम् एतत् अगायताम् ॥१-४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 10,
    "text": "तौ तु गान्धर्व तत्त्वज्ञौ स्थान मूर्च्छन कोविदौ ।भ्रातरौ स्वर संपन्नौ गन्धर्वाः इव रूपिणौ ॥१-४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 11,
    "text": "रूप लक्षण संपन्नौ मधुर स्वर भाषिणौ ।बिंबात् इव उथीतौ बिंबौ राम देहात् तथा अपरौ ॥१-४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 12,
    "text": "तौ राज पुत्रौ कार्त्स्न्येन धर्म्यम् आख्यानम् उत्तमम् ।वाचो विधेयम् तत् सर्वम् कृत्वा काव्यम् अनिन्दितौ ॥१-४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 13,
    "text": "ऋषीणाम् च द्विजातीनाम् साधूनाम् च समागमे ।यथा उपदेशम् तत्त्वज्ञौ जगतुः तौ समाहितौ ॥१-४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 14,
    "text": "महात्मनौ महाभागौ सर्व लक्ष्ण लक्षितौ ।तौ कदाचित् समेतानाम् ऋषीणाम् भवित आत्मनाम् ॥१-४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 15,
    "text": "मध्ये सभम् समीपस्थौ इदम् काव्यम् अगायताम् ।तत् श्रुत्वा मुनयः सर्वे बाष्प पर्याकुलेक्षणाः ॥१-४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 16,
    "text": "साधु साध्विति ता ऊचुः परम् विस्मयम् आगताः ।ते प्रीत मनसः सर्वे मुनयो धर्म वत्सलाः ॥१-४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 17,
    "text": "प्रशशंसुः प्रशस्तव्यौ गायमानौ कुशी लवौ ।अहो गीतस्य माधुर्यम् श्लोकानाम् च विशेषतः ॥१-४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 18,
    "text": "चिरनिर्वृत्तम् अपि एतत् प्रत्यक्षम् इव दर्शितम् ।प्रविश्य ता उभौ सुष्ठु तथा भावम् अगायताम् ॥१-४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 19,
    "text": "सहितौ मधुरम् रक्तम् संपन्नम् स्वर संपदा ।एवम् प्रशस्यमानौ तौ तपः श्लाघ्यैः महर्षिभिः ॥१-४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 20,
    "text": "संरक्ततरम् अत्यर्थम् मधुरम् तौ अगायताम् ।प्रीतः कश्चिन् मुनिः ताभ्याम् संस्थितः कलशम् ददौ ॥१-४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 21,
    "text": "प्रसन्नो वल्कलम् कश्चिद् ददौ ताभ्याम् महायशाः ।अन्यः कृष्णाजिनम् अदद् यज्ञ सूत्रम् तथा अपरः ॥१-४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 22,
    "text": "कश्चित् कमण्डलुम् प्रदान् मौञ्जीम् अन्यो महामुनिः ।ब्रुसीमन्यः तदा प्रादत् कौपीनम् अपरो मुनिः ॥१-४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 23,
    "text": "ताभ्याम् ददौ तदा हृष्टः कुठारम् अपरो मुनिः ।काषायम् अपरो वस्त्रम् चीरम् अन्यो ददौ मुनिः ॥१-४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 24,
    "text": "जटाबन्धनम् अन्यः तु काष्ठ रज्जुम् मुदान्वितः ।यज्ञ भाण्डम् ऋषिः कश्चित् काष्ठभारम् तथा परः ॥१-४-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 25,
    "text": "औदुम्बरीम् ब्रुसीम् अन्यः स्वस्ति केचित् तदा अवदन् ।आयुष्यम् अपरे प्राहुर् मुदा तत्र महर्षयः ॥१-४-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 26,
    "text": "ददुः च एवम् वरान् सर्वे मुनयः सत्यवादिनः ।आश्चर्यम् इदम् आख्यानम् मुनिना संप्रकीर्तितम् ॥१-४-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 27,
    "text": "परम् कवीनाम् आधारम् समाप्तम् च यथा क्रमम् ।अभिगीतम् इदम् गीतम् सर्व गीतेषु कोविदौ ॥१-४-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 28,
    "text": "आयुष्यम् पुष्टि जननम् सर्व श्रुति मनोहरम् ।प्रशस्यमानौ सर्वत्र कदाचित् तत्र गायकौ ॥१-४-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 29,
    "text": "रथ्यासु राज मार्गेषु ददर्श भरताग्रजः ।स्व वेश्म च आनीय ततो भ्रातरौ स कुशी लवौ ॥१-४-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 30,
    "text": "पूजयामास पुज अर्हौ रामः शत्रुनिबर्हणः ।आसीनः कांचने दिव्ये स च सिंहासने प्रभुः ॥१-४-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 31,
    "text": "उपोपविष्टैः सचिवैः भ्रातृभिः च समन्वित ।दृष्ट्वा तु रूप संपन्नौ विनीतौ भ्रातरौ उभौ ॥१-४-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 32,
    "text": "उवाच लक्ष्मणम् रामः शत्रुघ्नम् भरतम् तथा ।श्रूयताम् एतद् आख्यानम् अनयोः देव वर्चसोः ॥१-४-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 33,
    "text": "विचित्रार्थ पदम् सम्यक् गायकौ समचोदयत् ।तौ च अपि मधुरम् रक्तम् स्वचित्तायत निःस्वनम् ॥१-४-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 34,
    "text": "तन्त्री लयवत् अत्यर्थम् विश्रुतार्थम् अगायताम् ।ह्लादयत् सर्व गात्राणि मनांसि हृदयानि च ।श्रोत्राश्रय सुखम् गेयम् तद् बभौ जनसंसदि ॥१-४-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 35,
    "text": "इमौ मुनी पार्थिव लक्षणान्वितौकुशी लवौ च एव महातपस्विनौ ।ममा अपि तद् भूति करम् प्रचक्षतेमहानुभावम् चरितम् निबोधत ॥१-४-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 4,
    "shloka": 36,
    "text": "ततः तु तौ राम वचः प्रचोदितौअगायताम् मार्ग विधान संपदा ।स च अपि रामः परिषद् गतः शनैर्बुभूषय आसक्तमना बभूव ॥१-४-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 1,
    "text": "सर्वा पूर्वम् इयम् येषाम् आसीत् कृत्स्ना वसुंधरा ।प्रजपतिम् उपादाय नृपाणम् जय शालिनाम् ॥१-५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 2,
    "text": "येषाम् स सगरो नाम सागरो येन खानितः ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि यम् यान्तम् पर्यवारयन् ॥१-५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 3,
    "text": "इक्ष्वाकूणाम् इदम् तेषाम् राज्ञाम् वंशे महात्मनाम् ।महद् उत्पन्नम् आख्यनम् रामायणम् इति श्रुतम् ॥१-५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 4,
    "text": "तदिदम् वर्तयिष्यावः सर्वम् निखिलम् आदितः ।धर्म काम अर्थ सहितम् श्रोतव्यम् अनसूयता ॥१-५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 5,
    "text": "कोसलो नाम मुदितः स्फीतो जनपदो महान् ।निविष्ट सरयू तीरे प्रभूत धन धान्यवान् ॥१-५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 6,
    "text": "अयोध्या नाम नगरी तत्र आसीत् लोक विश्रुता ।मनुना मानव इन्द्रेण या पुरी निर्मिता स्वयम् ॥१-५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 7,
    "text": "आयता दश च द्वे च योजनानि महापुरी ।श्रीमती त्रीणि विस्तीर्णा सु विभक्ता महापथा ॥१-५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 8,
    "text": "राज मार्गेण महता सुविभक्तेन शोभिता ।मुक्ता पुष्प अवकीर्णेन जल सिक्तेन नित्यशः ॥१-५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 9,
    "text": "ताम् तु राजा दशरथो महाराष्ट्र विवर्धनः ।पुरीम् आवासयामास दिवि देवपतिः यथा ॥१-५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 10,
    "text": "कपाट तोरणवर्ती सु विभक्त अन्तरापणाम् ।सर्व यंत्र अयुधवतीम् उषिताम् सर्व शिल्पिभिः ॥१-५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 11,
    "text": "सूत मागध संबाधाम् श्रीमतीम् अतुल प्रभाम् ।उच्चाट्टाल ध्वजवतीम् शतघ्नी शत संकुलाम् ॥१-५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 12,
    "text": "वधू नाटक सन्घैः च संयुक्ताम् सर्वतः पुरीम् ।उद्यान आम्र वणोपेताम् महतीम् साल मेखलाम् ॥१-५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 13,
    "text": "दुर्ग गंभीर परिखाम् दुर्गाम् अन्यैः दुरासदम् ।वाजीवारण संपूर्णाम् गोभिः उष्ट्रैः खरैः तथा ॥१-५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 14,
    "text": "सामंत राज सन्घैः च बलि कर्मभिः आवृतम् ।नाना देश निवासैः च वणिग्भिः उपशोभिताम् ॥१-५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 15,
    "text": "प्रासादै रत्न विकृतैः पर्वतैः इव शोभिताम् ।कूटागारैः च संपूर्णाम् इन्द्रस्य इव अमरावतीम् ॥१-५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 16,
    "text": "चित्रम् अष्टापद आकाराम् वर नारी गणैर् युताम् ।सर्व रत्न समाकीर्णाम् विमान गृह शोभिताम् ॥१-५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 17,
    "text": "गृह गाढाम् अविच्छिद्राम् सम भूमौ निवेशिताम् ।शालि तण्डुल संपूर्णाम् इक्षु काण्ड रसः उदकाम् ॥१-५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 18,
    "text": "दुन्दुभीभिः मृदन्गैः च वीणाभिः पणवैः तथा ।नादिताम् भृशम् अत्यर्थम् पृथिव्याम् ताम् अनुत्तमाम् ॥१-५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 19,
    "text": "विमानम् इव सिद्धानाम् तपस अधिगतम् दिवि ।सु निवेशित वेश्मान्ताम् नरोत्तम समावृताम् ॥१-५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 20,
    "text": "ये च बाणैः न विध्यन्ति विविक्तम् अपरा परम् ।शब्द वेध्यम् च विततम् लघु हस्ता विशारदाः ॥१-५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 21,
    "text": "सिंह व्याघ्र वराहाणाम् मत्तानाम् नदताम् वने ।हन्तारो निशितैः शस्त्रैः बलात् बाहु बलैर् अपि ॥१-५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 22,
    "text": "तादृशानाम् सहस्रैः ताम् अभि पूर्णाम् महारथैः ।पुरीम् आवसयमास राजा दशरथः तदा ॥१-५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 5,
    "shloka": 23,
    "text": "ताम् अग्निमद्भिः गुणवद्भिः आवृताम्द्विजोत्तमैः वेद षडङ्ग पारगैः ।सहस्रदैः सत्य रतैः महात्मभिःमहर्षि कल्पैः ऋषिभिः च केवलैः ॥१-५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 1,
    "text": "तस्याम् पुर्याम् अयोध्यायाम् वेदवित् सर्व संग्रहः ।दीर्घदर्शी महातेजाः पौर जानपद प्रियः ॥१-६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 2,
    "text": "इक्ष्वाकूणम् अतिरथो यज्वा धर्मपरो वशी ।महर्षिकल्पो राजर्षिः त्रिषु लोकेषु विश्रुतः ॥१-६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 3,
    "text": "बलवान् निहत अमित्रो मित्रवान् विजित इन्द्रियः ।धनैः च संचयैः च अन्यैः शक्र वैश्रवण उपमः ॥१-६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 4,
    "text": "यथा मनुर् महातेजा लोकस्य परिरक्षिता ।तथा दशरथो राजा लोकस्य परिरक्षिता ॥१-६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 5,
    "text": "तेन सत्याभिसंधेन त्रिवर्गम् अनुष्टिता ।पालिता सा पुरी श्रेष्टा इन्द्रेण इव अमरावती ॥१-६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 6,
    "text": "तस्मिन् पुरवरे हृष्टा धर्मात्मनो बहुश्रुताः ।नराः तुष्ठाः धनैः स्वैः स्वैः अलुब्धाः सत्यवादिनः ॥१-६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 7,
    "text": "न अल्प संनिचयः कश्चिद् आसीत् तस्मिन् पुरोत्तमे ।कुटुंबी यो हि असिद्धर्थः अगवा अश्व धन धान्यवान् ॥१-६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 8,
    "text": "कामी वा न कदर्यो वा नृशंसः पुरुषः क्वचित् ।द्रष्टुम् शक्यम् अयोध्यायाम् न अविद्वान् न च नास्तिकः ॥१-६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 9,
    "text": "सर्वे नराः च नार्यः च धर्मशीलाः सु संयताः ।मुदिताः शील वृत्ताभ्याम् महर्षय इव अमलाः ॥१-६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 10,
    "text": "न अकुण्डली न अमुकुटी न अस्रग्वी न अल्पभोगवान् ।न अमृष्टो न अलिप्ताङ्गो न असुगन्धः च विद्यते ॥१-६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 11,
    "text": "न अमृष्ट भोजी न अदाता न अपि अनङ्दनिष्कधृक् ।न अहस्ताभरणो वा अपि दृश्यते न अपि अनात्मवान् ॥१-६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 12,
    "text": "न अनाहित अग्नीः न अयज्वा न क्षुद्रो वा न तस्करः ।कश्चित् असीत् अयोध्यायाम् न च आवृत्तो न संकरः ॥१-६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 13,
    "text": "स्व कर्म निरता नित्यम् ब्राह्मणा विजितेन्द्रियाः ।दान अध्यन शीलाः च संयताः च प्रतिग्रहे ॥१-६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 14,
    "text": "नास्तिको न अनृती वा अपि न कश्चित् अबहुश्रुतः ।न असूयको न च अशक्तो न अविद्वान् विद्यते क्वचित् ॥१-६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 15,
    "text": "न अषडंग वित् न अस्ति न अव्रतो न असहस्रदः ।न दीनः क्षिप्त चित्तओ वा व्यथितो वा अपि कश्चन ॥१-६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 16,
    "text": "कश्चिन् नरो वा नारी वा न अश्रीमान् न अपि अरूपवान् ।द्रष्टुम् शक्यम् अयोध्यायाम् न अपि राजन्य अभक्तिमान् ॥१-६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 17,
    "text": "वर्णेषु अग्र्य चतुर्थेषु देवता अतिथि पूजकाः ।कृतज्ञाः च वदान्यः च शूरा विक्रम संयुताः ॥१-६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 18,
    "text": "दीर्घ आयुषो नराः सर्वे धर्मम् सत्यम् च संश्रिताः ।सहिताः पुत्र पौत्रैः च नित्यम् स्त्रीभिः पुरोत्तमे ॥१-६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 19,
    "text": "क्षत्रम् ब्रह्ममुखम् च आसीत् वैश्याः क्षत्रम् अनुव्रताः ।शूद्राः स्व धर्म निरताः त्रीन् वर्णान् उपचारिणः ॥१-६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 20,
    "text": "सा तेन इक्ष्वाकु नाथेन पुरी सु परिरक्षिता ।यथा पुरस्तात् मनुना मानवेन्द्रेण धीमता ॥१-६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 21,
    "text": "योधानाम् अग्नि कल्पानाम् पेशलानाम् अमर्षिणाम् ।संपूर्णा कृत विद्यानाम् गुहा केसरिणाम् इव ॥१-६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 22,
    "text": "कांभोज विषये जातैः बाह्लिकैः च हय उत्तमैः ।वनायुजैः नदीजैः च पूर्णा हरिहय उत्तमैः ॥१-६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 23,
    "text": "विंध्य पर्वतजैः मत्तैः पूर्णा हैमवतैः अपि ।मदान्वितैः अतिबलैः मातङ्गैः पर्वतोउपमैः ॥१-६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 24,
    "text": "इरावत कुलीनैः च महापद्म कुलैः तथा ।अंजनादपि निष्क्रान्तैः वामनादपि च द्विपैः ॥१-६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 25,
    "text": "भद्रैः मन्द्रैः मृगैः च एव भद्र मन्द्र मृगैः थथा ।भद्र मन्द्रैः भद्र मृगैः मृग मन्द्रैः च सा पुरी ॥१-६-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 26,
    "text": "नित्य मत्तैः सदा पूर्णा नागैः अचल सन्निभैः ।सा योजने च द्वे भूयः सत्यनामा प्रकाशते ।यस्याम् दशरथो राजा वसन् जगत् अपालयत् ॥१-६-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 27,
    "text": "ताम् पुरीम् स महातेजा राजा दशरथो महान् ।शशास शमित अमित्रो नक्षत्राणीव चन्द्रमाः ॥१-६-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 6,
    "shloka": 28,
    "text": "ताम् सत्य नामाम् दृढ तोरण अर्गलाम्गृहैः विचित्रैः उपशोभिताम् शिवाम् ।पुरीम् अयोध्याम् नृ सहस्र संकुलाम्शशास वै शक्र समो महीपतिः ॥१-६-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 1,
    "text": "तस्य अमात्या गुणैर् आसन् इक्ष्ह्वकोस्तु महात्मनः ।मंत्रज्ञाः च इङ्गितज्ञाः च नित्यम् प्रिय हिते रताः ॥१-७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 2,
    "text": "अष्टौ बभूवुः वीरस्य तस्य अमात्या यशस्विनः ।शुचयः च अनुरक्ताः च राजकृत्येषु नित्यशः ॥१-७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 3,
    "text": "धृष्टिर् जयन्तो विजयो सुराष्ट्रो राष्ट्र वर्धनः ।अकोपो धर्मपालः च सुमंत्रः च अष्टमो अर्थवित् ॥१-७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 4,
    "text": "ऋत्विजौ द्वौ अभिमतौ तस्याः ताम् ऋषि सत्तमौ ।वशिष्ठो वामदेवः च मंत्रिणः च तथा अपरे ॥१-७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 5,
    "text": "सुयज्ञो अपि अथ जाबालिः काशय्पो अपि अथ गौतमः ।मार्कण्डेयः तु दीर्घायुः तथा कात्यायनो द्विजः ॥१-७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 6,
    "text": "एतैः ब्रह्मर्षिभिर् नित्यम् ऋत्विजः तस्य पौर्वकाः ।विद्या विनीता ह्रीमंतः कुशला नियतेन्द्रियाः ॥१-७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 7,
    "text": "श्रीमन्तः च महात्मनः शास्त्रज्ञा धृढ विक्रमाः ।कीर्तिमन्तः प्रणिहिता यथा वचन कारिणः ॥१-७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 8,
    "text": "तेजः क्षमा यशः प्राप्ताः स्मित पूर्व अभिभाषिणः ।क्रोधात् काम अर्थ हेतोर् वा न ब्रूयुर् अनृतम् वचः ॥१-७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 9,
    "text": "तेषाम् अविदितम् किंचत् श्वेषु नास्ति परेषु वा ।क्रियमाणम् कृतम् वा अपि चारेण अपि चिकीर्षितम् ॥१-७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 10,
    "text": "कुशला व्य्वहारेषु सौहृदेषु परीक्षिताः ।प्राप्त कालम् यथा दण्डम् धारयेयुः सुतेषु अपि ॥१-७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 11,
    "text": "कोश संग्रहणे युक्ता बलस्य च परिग्रहे ।अहितम् च अपि पुरुषम् न हिंस्युर् अविदूषकम् ॥१-७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 12,
    "text": "वीराः च नियतोत्साहा राज शास्त्रम् अनुष्ठिताः ।शुचीनाम् रक्षितारः च नित्यम् विषय वासिनाम् ॥१-७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 13,
    "text": "ब्रह्म क्षत्रम् अहिंसन्तः ते कोशम् समपूरयन् ।सुतीक्ष्ण दण्डाः संप्रेक्ष्य पुरुषस्य बलाबलम् ॥१-७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 14,
    "text": "शुचीनाम् एक बुद्धीनाम् सर्वेषाम् संप्रजानताम् ।न आसीत् पुरे वा राष्ट्रे वा मृषा वादी नरः क्वचित् ॥१-७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 15,
    "text": "कश्चिन् न दुष्टः तत्र आसीत् पर दार रतिर् नरः ।प्रशांतम् सर्वम् एव असीत् राष्ट्रम् पुरवरम् च तत् ॥१-७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 16,
    "text": "सु वासस सु वेषाः च ते च सर्वे शुचिव्रताः ।हितार्थः च नरेन्द्रस्य जाग्रतो नय चक्षुषा ॥१-७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 17,
    "text": "गुरोर् गुण गृहीताः च प्रख्याताः च पराक्रमे ।विदेशेषु अपि विज्ञाता सर्वतो बुद्धि निश्चयाः ॥१-७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 18,
    "text": "अभितो गुणवन्तः च न च आसन् गुण वर्जिताः ।सन्धि विग्रह तत्वज्ञाः प्रकृत्या संपदान्विताः ॥१-७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 19,
    "text": "मंत्र संवरणे शक्ताः शक्ताः सूक्ष्मासु बुद्धिषु ।नीति शास्त्र विशेषज्ञाः सततम् प्रिय वादिनः ॥१-७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 20,
    "text": "ईदृशैः तैः अमात्यैः च राजा दशरथोऽनघः ।उपपन्नो गुणोपेतैः अन्वशासद् वसुंधराम् ॥१-७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 21,
    "text": "अवेक्षमाणः चारेण प्रजा धर्मेण रक्षयन् ।प्रजानाम् पालनम् कुर्वन् अधर्मम् परिवर्जयन् ॥१-७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 22,
    "text": "विश्रुतः त्रिषु लोकेषु वदान्यः सत्य संगरः ।स तत्र पुरुषव्याघ्रः शशास पृथ्वीम् इमाम् ॥१-७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 23,
    "text": "न अध्यगच्छत् विशिष्टम् वा तुल्यम् वा शत्रुम् आत्मनः ।मित्रवान् नत सामन्तः प्रताप हत कण्टकः ।स शशास जगत् राजा दिवि देव पतिर् यथा ॥१-७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 7,
    "shloka": 24,
    "text": "तैः मंत्रिभिः मंत्र हितेः निविष्टैःवृतोऽनुरक्तैः कुशलैः समर्थैः ।स पार्थिवो दीप्तिम् अवाप युक्तःतेजोमयैः गोभिः इव उदितः अर्कः ॥१-७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 1,
    "text": "तस्य च एवम् प्रभावस्य धर्मज्ञस्य महात्मनः ।सुतार्थम् तप्य मानस्य न असीत् वंशकरः सुतः ॥१-८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 2,
    "text": "चिन्तयानस्य तस्य एवम् बुद्धिः आसीन् महात्मनः ।सुतार्थम् वाजिमेधेन किम् अर्थम् न यजामि अहम् ॥१-८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 3,
    "text": "स निश्चिताम् मतिम् कृत्वा यष्टव्यम् इति बुद्धिमान् ।मंत्रिभिः सह धर्मात्मा सर्वैः अपि कृत आत्मभिः ॥१-८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 4,
    "text": "ततोऽब्रवीत् महातेजाः सुमंत्रम् मंत्रि सत्तमम् ।शीघ्रम् आनय मे सर्वान् गुरून् तान् स पुरोहितान् ॥१-८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 5,
    "text": "ततः सुमंत्रः त्वरितम् गत्वा त्वरित विक्रमः ।सम् आनयत् स तान् सर्वान् समस्तान् वेद पारगान् ॥१-८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 6,
    "text": "सुयज्ञम् वामदेवम् च जाबालिम् अथ काश्यपम् ।पुरोहितम् वशिष्ठम् च ये च अपि अन्ये द्विजोत्तमाः ॥१-८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 7,
    "text": "तान् पूजयित्वा धर्मात्मा राजा दशरथः तदा ।इदम् धर्म अर्थ सहितम् श्लक्ष्णम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 8,
    "text": "मम लालस्य मानस्य सुतार्थम् नास्ति वै सुखम् ।तदर्थम् हयमेधेन यक्ष्ह्यामि इति मतिर् मम ॥१-८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 9,
    "text": "तत् अहम् यष्टुम् इच्छमि शास्त्र दृष्टेन कर्मणा ।कथम् प्राप्स्यामि अहम् कामम् बुद्धिः अत्र विचिन्त्यताम् ॥१-८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 10,
    "text": "ततः साधु इति तद्वाक्यम् ब्राह्मणाः प्रत्यपूजयन् ।वशिष्ठ प्रमुखाः सर्वे पार्थिवस्य मुखेरितम् ॥१-८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 11,
    "text": "ऊचुः च परम प्रीताः सर्वे दशरथम् वचः ।संभाराः संभ्रियंताम् ते तुरगः च विमुच्यताम् ॥१-८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 12,
    "text": "सरय्वाः च उत्तरे तीरे यज्ञ भूमिर् विधीयताम् ।सर्वथा प्राप्स्यसे पुत्रान् अभिप्रेतान् च पार्थिव ॥१-८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 13,
    "text": "यस्य ते धर्मिकी बुद्धिः इयम् पुत्रार्थम् आगता ।ततः तुष्टोऽभवत् राजा श्रुत्वा तद् द्विज भाषितम् ॥१-८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 14,
    "text": "अमात्यान् अब्रवीत् राजा हर्ष पर्याकुल लोचन ।संभाराः संभ्रियंताम् मे गुरूणाम् वचनात् इह ॥१-८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 15,
    "text": "समर्थ अधिष्ठितः च अश्वः सः उपाध्यायो विमुच्यताम् ।सरय्वाः च उत्तरे तीरे यज्ञ भूमिर् विधीयताम् ॥१-८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 16,
    "text": "शान्तयः च अपि वर्धन्ताम् यथा कल्पम् यथा विधि ।शक्यः प्राप्तुम् अयम् यज्ञः सर्वेण अपि महीक्षिता ॥१-८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 17,
    "text": "न अपराथो भवेत् कष्टो यदि अस्मिन् क्रतु सत्तमे ।च्छिद्रम् हि मृगयन्ते स्म विद्वांसो ब्रह्म राक्षसाः ॥१-८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 18,
    "text": "विधि हीनस्य यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति ।तद्यथा विधि पूर्वम् मे क्रतुरेष समाप्यते ॥१-८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 19,
    "text": "तथा विधानम् क्रियताम् समर्थाः साधनेषु इति ।तथा इति च अब्रुवन् सर्वे मंत्रिणः प्रतिपूजिता ॥१-८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 20,
    "text": "पार्थिवेन्द्रस्य तद् वाक्यम् यथा पूर्वम् निशम्य ते ।तथा द्विजाः ते धर्मज्ञा वर्थयतो नृपोत्तमम् ॥१-८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 21,
    "text": "अनुज्ञाताः ततः सर्वे पुनर् जग्मुर् यथा आगतम् ।विसर्जयित्वा तान् विप्रान् सचिवान् इदम् अब्रवीत् ॥१-८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 22,
    "text": "ऋत्विग्भिः उपसंदिष्टो यथावत् क्रतुर् आप्यताम् ।इति उक्त्वा नृप शार्दूलः सचिवान् समुपस्थितान् ॥१-८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 23,
    "text": "विसर्जयित्वा स्वम् वेश्म प्रविवेश महामतिः ।ततः स गत्वा ताः पत्नीर् नरेन्द्रो हृदयंगमाः ॥१-८-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 8,
    "shloka": 24,
    "text": "उवाच दीक्षाम् विशत यक्षेऽहम् सुत कारणात् ।तासाम् तेन अति कान्तेन वचनेन सुवर्चसाम् ।मुख पद्मान् अशोभन्त पद्मानीव हिमात्यये ॥१-८-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 1,
    "text": "एतत् श्रुत्वा रहः सूतो राजानम् इदम् अब्रवीत् ।श्रूयताम् तत् पुरा वृत्तम् पुराणे च मया श्रुतम् ॥१-९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 2,
    "text": "ऋत्विग्भिः उपदिष्टोऽयम् पुरा वृत्तो मया श्रुतः ।सनत्कुमारो भगवान् पूर्वम् कथितवान् कथाम् ॥१-९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 3,
    "text": "ऋषीणाम् सन्निधौ राजन् तव पुत्राअगमम् प्रति ।काश्यपस्य च पुत्रोऽस्ति विभाण्डक इति श्रुतः ॥१-९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 4,
    "text": "ऋष्यशृङ्ग इति ख्यातः तस्य पुत्रो भविष्यति ।स वने नित्य संवृद्धो मुनिर् वनचरः सदा ॥१-९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 5,
    "text": "न अन्यम् जानाति विप्रेन्द्रो नित्यम् पित्र अनुवर्तनात् ।द्वैविध्यम् ब्रह्मचर्यस्य भविष्यति महात्मनः ॥१-९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 6,
    "text": "लोकेषु प्रथितम् राजन् विप्रैः च कथितम् सदा ।तस्य एवम् वर्तमानस्य कालः समभिवर्तत ॥१-९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 7,
    "text": "अग्निम् शुश्रूषमाणस्य पितरम् च यशस्विनम् ।एतस्मिन् एव काले तु रोमपादः प्रतापवान् ॥१-९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 8,
    "text": "आङ्गेषु प्रथितो राजा भविष्यति महाबलः ।तस्य व्यतिक्रमात् राज्ञो भविष्यति सुदारुणा ॥१-९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 9,
    "text": "अनावृष्टिः सुघोरा वै सर्वलोक भयाअवहा ।अनावृष्ट्याम् तु वृत्तायाम् राजा दुःख समन्वितः ॥१-९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 10,
    "text": "ब्राह्मणान् श्रुत संवृद्धान् च समानीय प्रवक्ष्यति ।भवन्तः श्रुत कर्माणो लोक चारित्र वेदिनः ॥१-९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 11,
    "text": "समादिशन्तु नियमम् प्रायश्चित्तम् यथा भवेत् ।इति उक्ताः ते ततो राज्ञा सर्वे ब्राह्मण सत्तमाः ॥१-९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 12,
    "text": "वक्ष्यन्ति ते महीपालम् ब्राह्मणा वेद पारगाः ।विभाण्डक सुतम् राजन् सर्व उपायैः इह आनय ॥१-९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 13,
    "text": "आनाय्य तु महीपाल ऋश्यशृङ्गम् सुसत्कृतम् ।विभाण्डक सुतम् राजन् ब्राह्मणम् वेद पारगम् ।प्रयच्छ कन्याम् शान्ताम् वै विधिना सुसमाहितः॥१-९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 14,
    "text": "तेषाम् तु वचनम् श्रुत्वा राजा चिन्ताम् प्रपत्स्यते ।केन उपायेन वै शक्यम् इह आनेतुम् स वीर्यवान् ॥१-९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 15,
    "text": "ततो राजा विनिश्चित्य सह मंत्रिभिः आत्मवान् ।पुरोहितम् अमात्याम् च प्रेषयिष्यति सत्कृतान् ॥१-९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 16,
    "text": "ते तु राज्ञो वचः श्रुत्वा व्यथिता विनत आननाः ।न गच्छेम ऋषेः भीता अनुनेष्यन्ति तम् नृपम् ॥१-९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 17,
    "text": "वक्ष्ष्यन्ति चिंतयित्वा ते तस्य उपायाम् च तान् क्षमान् ।आनेष्यामो वयम् विप्रम् न च दोषो भविष्यति ॥१-९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 18,
    "text": "एवम् अङ्गाधिपेन एव गणिकाभिः ऋषेः सुतः ।आनीतोऽवर्षयत् देव शान्ता च अस्मै प्रदीयते ॥१-९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 19,
    "text": "ऋष्यशृङ्गः तु जामाता पुत्रान् तव विधास्यति ।सनत्कुमार कथितम् एतावत् व्याहृतम् मया ॥१-९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 9,
    "shloka": 20,
    "text": "अथ हृष्टो दशरथः सुमंत्रम् प्रत्यभाषत ।यथा ऋष्यशृङ्गः तु आनीतो येन उपायेन स उच्चताम् ॥१-९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 1,
    "text": "सुमंत्रः चोदितो राज्ञा प्रोवाच इदम् वचः तदा ।यथा ऋष्यशृङ्गः तु आनीतो येन उपायेन मंत्रिभिःतन्मे निगदितम् सर्वम् शृणु मे मंत्रिभिः सह ॥१-१०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 2,
    "text": "रोमपादम् उवाच इदम् सह अमात्यः पुरोहितः ।उपायो निरपायो अयम् अस्माभिः अभिचिन्तितः ॥१-१०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 3,
    "text": "ऋष्यशृङ्गो वनचरः तपः स्वाध्याय संयुतः ।अनभिज्ञः तु नारीणाम् विषयाणाम् सुखस्य च ॥१-१०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 4,
    "text": "इन्द्रियार्थैः अभिमतैः नरचित्त प्रमाथिभि ।पुरम् आनाययिष्यामः क्षिप्रम् च अध्यवसीयताम् ॥१-१०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 5,
    "text": "गणिकाः तत्र गच्छन्तु रूपवत्यः स्वलंकृताः ।प्रलोभ्य विविध उपायैः आनेष्यन्ति इह सत्कृताः ॥१-१०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 6,
    "text": "श्रुत्वा तथा इति राजा च प्रत्युवाच पुरोहितम् ।पुरोहितो मंत्रिणः च तथा चक्रुः च ते तथा ॥१-१०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 7,
    "text": "वारमुख्याः तु तत् श्रुत्वा वनम् प्रविविशुः महत् ।आश्रमस्य अविदूरे अस्मिन् यत्नम् कुर्वन्ति दर्शने ॥१-१०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 8,
    "text": "ऋषेः पुत्रस्य धीरस्य नित्यम् आश्रम वासिनः ।पितुः स नित्य संतुष्टो न अतिचक्राम च आश्रमात् ॥१-१०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 9,
    "text": "न तेन जन्म प्रभृति दृष्ट पूर्वम् तपस्विना ।स्त्री वा पुमान् वा यच्च अन्यत् सत्त्वम् नगर राष्ट्रजम् ॥१-१०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 10,
    "text": "ततः कदाचित् तम् देशम् आजगाम यदृच्छया ।विभाण्डक सुतः तत्र ताः च अपश्यत् वरांगनाः ॥१-१०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 11,
    "text": "ताः चित्र वेषाः प्रमदा गायंत्यो मधुर स्वरम् ।ऋषि पुत्रम् उपागम्य सर्वा वचनम् अब्रुवन् ॥१-१०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 12,
    "text": "कः त्वम् किम् वर्तसे ब्रह्मन् ज्ञातुम् इच्छामहे वयम् ।एकः त्वम् विजने दूरे वने चरसि शंस नः ॥१-१०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 13,
    "text": "अदृष्ट रूपाः ताः तेन काम्य रूपा वने स्त्रियः ।हार्दात् तस्य मतिः जाता अख्यातुम् पितरम् स्वकम् ॥१-१०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 14,
    "text": "पिता विभाण्डको अस्माकम् तस्य अहम् सुत औरसः ।ऋष्यशृङ्ग इति ख्यातम् नाम कर्म च मे भुवि ॥१-१०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 15,
    "text": "इह आश्रम पदोऽस्माकम् समीपे शुभ दर्शनाः ।करिष्ये वोऽत्र पूजाम् वै सर्वेषाम् विधि पूर्वकम् ॥१-१०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 16,
    "text": "ऋषि पुत्र वचः श्रुत्वा सर्वासाम् मतिरास वै ।तत् आश्रम पदम् द्रष्टुम् जग्मुः सर्वाः ततो अंगनः ॥१-१०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 17,
    "text": "गतानाम् तु ततः पूजाम् ऋषि पुत्रः चकार ह ।इदम् अर्घ्यम् इदम् पाद्यम् इदम् मूलम् फलम् च नः ॥१-१०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 18,
    "text": "प्रतिगृह्य तु ताम् पूजाम् सर्वा एव समुत्सुकाः ।ऋषेर् भीताः च शीघ्रम् तु गमनाय मतिम् दधुः ॥१-१०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 19,
    "text": "अस्माकम् अपि मुख्यानि फलानि इमानि हे द्विज ।गृहाण विप्र भद्रम् ते भक्षयस्व च मा अचिरम् ॥१-१०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 20,
    "text": "ततः ताः तम् समालिंग्य सर्वा हर्ष समन्विताः ।मोदकान् प्रददुः तस्मै भक्ष्याम् च विविधान् शुभान् ॥१-१०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 21,
    "text": "तानि च आस्वाद्य तेजस्वी फलानि इति स्म मन्यते ।अनास्वादित पूर्वाणि वने नित्य निवासिनाम् ॥१-१०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 22,
    "text": "आपृच्छ्य च तदा विप्रम् व्रत चर्याम् निवेद्य च ।गच्छन्ति स्म अपदेशात् ता भीताः तस्य पितुः स्त्रियः ॥१-१०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 23,
    "text": "गतासु तासु सर्वासु काश्यपस्य आत्मजो द्विजः ।अस्वस्थ हृदयः च आसीत् दुःखात् च परिवर्तते ॥१-१०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 24,
    "text": "ततोऽपरे द्युः तम् देशम् आजगाम स वीर्यवान् ।विभाण्डक सुतः श्रीमान् मनसा विचिन्तयन् मुहुः ॥१-१०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 25,
    "text": "मनोज्ञा यत्र ता दृष्टा वारमुख्याः स्वलंकृताः ।दृष्ट्वा एव च ततो विप्रम् आयान्तम् हृष्ट मानसाः ॥१-१०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 26,
    "text": "उपसृत्य ततः सर्वाः ताः तम् ऊचुर् इदम् वचः ।एहि आश्रम पदम् सौम्य अस्माकम् इति च अब्रुवन् ॥१-१०-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 27,
    "text": "चित्राणि अत्र बहूनि स्युः मूलानि च फलनि च ।तत्र अपि एष विशेषेण विधिः हि भविता ध्रुवम् ॥१-१०-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 28,
    "text": "श्रुत्वा तु वचनम् तासाम् सर्वासाम् हृदयम् गमम् ।गमनाय मतिम् चक्रे तम् च निन्युः तथा स्त्रियः ॥१-१०-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 29,
    "text": "तत्र च आनीयमाने तु विप्रे तस्मिन् महात्मनि ।ववर्ष सहसा देवो जगत् प्रह्लादयन् तदा ॥१-१०-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 30,
    "text": "वर्षेण एव आगतम् विप्रम् तापसम् स नराधिपः ।प्रति उद्गम्य मुनिम् प्रह्वः शिरसा च महीम् गतः ॥१-१०-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 31,
    "text": "अर्घ्यम् च प्रददौ तस्मै न्यायतः सुसमाहितः ।वव्रे प्रसादम् विप्रेइन्द्रात् मा विप्रम् मन्युः आविशेत् ॥१-१०-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 32,
    "text": "अन्तःपुरम् प्रवेश्य अस्मै कन्याम् दत्त्वा यथाविधि ।शांताम् शान्तेन मनसा राजा हर्षम् अवाप सः ॥१-१०-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 10,
    "shloka": 33,
    "text": "एवम् स न्यवसत् तत्र सर्व कामैः सुपूजितः ।ऋष्यश्R^ङ्गो महातेजा शन्ताया सह भार्यया ॥१-१०-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 1,
    "text": "भूय एव हि राजेन्द्र शृणु मे वचनम् हितम् ।यथा स देवप्रवरः कथयामास बुद्धिमान् ॥१-११-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 2,
    "text": "इक्ष्वाकूणाम् कुले जातो भविष्यति सुधार्मिकः ।नाम्ना दशरथो राजा श्रीमान् सत्य प्रतिश्रवः ॥१-११-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 3,
    "text": "अङ्ग राजेन सख्यम् च तस्य राज्ञो भविष्यति ।कन्या च अस्य महाभागा शांता नाम भविष्यति ॥१-११-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 4,
    "text": "पुत्रस्तुः अङ्गस्य राज्ञः तु रोमपाद इति श्रुतः ।तम् स राजा दशरथो गमिष्यति महायशाः ॥१-११-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 5,
    "text": "अनपत्योऽस्मि धर्मात्मन् शांता भर्ता मम क्रतुम् ।आहरेत त्वया आज्ञप्तः संतानार्थम् कुलस्य च ॥१-११-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 6,
    "text": "श्रुत्वा राज्ञोऽथ तत् वाक्यम् मनसा स विचिंत्य च ।प्रदास्यते पुत्रवन्तम् शांता भर्तारम् आत्मवान् ॥१-११-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 7,
    "text": "प्रतिगृह्यम् च तम् विप्रम् स राजा विगत ज्वरः ।आहरिष्यति तम् यज्ञम् प्रहृष्टेन अंतरात्मना ॥१-११-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 8,
    "text": "तम् च राजा दशरथो यशस् कामः कृतांलिः ।ऋष्यशृङ्गम् द्विज श्रेष्ठम् वरयिष्यति धर्मवित् ॥१-११-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 9,
    "text": "यज्ञार्थम् प्रसवार्थम् च स्वर्गार्थम् च नरेश्वरः ।लभते च स तम् कामम् द्विज मुख्यात् विशांपतिः ॥१-११-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 10,
    "text": "पुत्राः च अस्य भविष्यन्ति चत्वारो अमित विक्रमाः ।वंश प्रतिष्ठानकराः सर्व बूतेषु विश्रुताः ॥१-११-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 11,
    "text": "एवम् स देव प्रवरः पूर्वम् कथितवान् कथाम् ।सनत्कुमारो भगवान् पुरा देवयुगे प्रभुः ॥१-११-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 12,
    "text": "स त्वम् पुरुष शार्दूल समानय सुसत्कृतम् ।स्वयम् एव महाराज गत्वा स बल वाहनः ॥१-११-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 13,
    "text": "सुमंत्रस्य वचः श्रुत्वा हृष्टो दशरथोऽभवत् ।अनुमान्य वसिष्ठम् च सूतवाक्यम् निशाम्य च ॥१-११-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 14,
    "text": "स अन्तःपुरः सह अमात्यः प्रययौ यत्र स द्विजः ।वनानि सरितः च एव व्यतिक्रम्य शनैः शनैः ॥१-११-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 15,
    "text": "अभिचक्राम तम् देशम् यत्र वै मुनिपुंगवः ।आसाद्य तम् द्विज श्रेष्ठम् रोमपाद समीपगम् ॥१-११-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 16,
    "text": "ऋषिपुत्रम् ददर्श अथो दीप्यमानम् इव अनलम् ।ततो राजा यथा योग्यम् पूजाम् चक्रे विशेषतः ॥१-११-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 17,
    "text": "सखित्वात् तस्य वै राज्ञः प्रहृष्टेन अंतरात्मना ।रोमपादेन च आख्यातम् ऋषिपुत्राय धीमते ॥१-११-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 18,
    "text": "सख्यम् संबन्धकम् चैव तदा तम् प्रत्यपूजयत् ।एवम् सुसत्कृतः तेन सहोषित्वा नरर्षभः ॥१-११-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 19,
    "text": "सप्ताष्ट दिवसान् राजा राजानम् इदम् अब्रवीत् ।शांता तव सुता राजन् सह भर्त्रा विशाम् पते ॥१-११-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 20,
    "text": "मदीयम् नगरम् यातु कार्यम् हि महदुद्यतम् ।तथा इति राजा संश्रुत्य गमनम् तस्य धीमतः ॥१-११-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 21,
    "text": "उवाच वचनम् विप्रम् गच्छ त्वम् सह भार्यया ।ऋषिपुत्रः प्रतिश्रुत्य तथा इति आहः नृपम् तदा ॥१-११-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 22,
    "text": "स नृपेण अभ्यनुज्ञातः प्रययौ सह भार्यया ।ताव अन्योन्य अंजलिम् कृत्वा स्नेहात् संश्लिष्य च उरसा ॥१-११-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 23,
    "text": "ननंदतुः दशरथो रोमपादः च वीर्यवान् ।ततः सुहृदम् आपृच्छ्य प्रस्थितो रघुनन्दनः ॥१-११-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 24,
    "text": "पौरेषु प्रेषयामास दूतान् वै शीघ्र गामिनः ।क्रियताम् नगरम् सर्वम् क्षिप्रम् एव स्वलंकृतम् ॥१-११-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 25,
    "text": "धूपितम् सिक्त सम्मृष्टम् पताकाभिः अलंकृतम् ।ततः प्रहृष्टाः पौराः ते श्रुत्वा राजानम् आगतम् ॥१-११-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 26,
    "text": "तथा चक्रुः च तत् सर्वम् राज्ञा यत् प्रेषितम् तदा ।ततः स्वलंकृतम् राजा नगरम् प्रविवेश ह ॥१-११-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 27,
    "text": "शङ्ख दुन्दुभि निह्रार्दैः पुरस्कृत्वा द्विजर्षभम् ।ततः प्रमुदिताः सर्वे दृष्ट्वा तम् नागरा द्विजम् ॥१-११-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 28,
    "text": "प्रवेश्यमानम् सत्कृत्य नरेन्द्रेण इन्द्र कर्मणा ।यथा दिवि सुरेन्द्रेण सहस्राक्षेण काश्यपम् ॥१-११-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 29,
    "text": "अन्तःपुरम् प्रवेश्य एनम् पूजाम् कृत्वा च शास्त्रतः ।कृतकृत्यम् तदा आत्मानम् मेने तस्य उपवाहनात् ॥१-११-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 30,
    "text": "अन्तःपुराणि सर्वाणि शांताम् दृष्ट्वा तथा आगताम् ।सह भर्त्रा विशालाक्षीम् प्रीत्या आनंदम् उपागमन् ॥१-११-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 11,
    "shloka": 31,
    "text": "पूज्यमाना तु ताभिः सा राज्ञा च एव विशेषतः ।उवास तत्र सुखिता कन्चित् कालम् सह द्विजा ॥१-११-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः काले बहु तिथे कस्मिन् चित् सुमनोहरे ।वसन्ते समनुप्राप्ते राज्ञो यष्टुम् मनोऽभवत् ॥१-१२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 2,
    "text": "ततः प्रणम्य शिरसा तम् विप्रम् देव वर्णिनम् ।यज्ञाय वरयामास संतानार्थम् कुलस्य च ॥१-१२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 3,
    "text": "तथेइति च स राजानम् उवाच वसुधाधिपम् ।संभाराः संभ्रियन्ताम् ते तुरगश्च विमुच्यताम् ॥१-१२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 4,
    "text": "सरव्याः च उत्तरे तीरे यज्ञ भूमिः विधीयताम् ।ततो अब्रवीत् नृपः वाक्यम् ब्राह्मणान् वेद पारगान् ॥१-१२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 5,
    "text": "सुमंत्र आवाहय क्ष्षिप्रम् ऋत्विजो ब्रह्म वादिनः ।सुयज्ञम् वामदेवम् च जाबालिम् अथ काश्यपम् ॥१-१२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 6,
    "text": "पुरोहितम् वसिष्ठम् च ये च अन्ये द्विज सत्तमाः ।ततः सुमंत्रः त्वरितम् गत्वा त्वरित विक्रमः ॥१-१२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 7,
    "text": "समानयत् स तान् सर्वान् समस्तान् वेद पारगान् ।तान् पूजयित्वा धर्मात्मा राजा दशरथः तदा ॥१-१२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 8,
    "text": "धर्मार्थ सहितम् युक्तम् श्लक्ष्णम् वचनम् अब्रवीत् ।मम तातप्य मानस्य पुत्रार्थम् नास्ति वै सुखम् ॥१-१२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 9,
    "text": "पुत्रार्थम् हयमेधेन यक्षयामि इति मतिर्मम ।तदहम् यष्टुम् इच्छामि हयमेधेन कर्मणा ॥१-१२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 10,
    "text": "ऋषिपुत्र प्रभावेण कामान् प्राप्स्यामि च अपि अहम् ।ततः साधु इति तद् वाक्यम् ब्राह्मणाः प्रत्यपूजयन् ॥१-१२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 11,
    "text": "वसिष्ठ प्रमुखाः सर्वे पार्थिवस्य मुखात् च्युतम् ।ऋष्यशृङ्ग पुरोगाः च प्रति ऊचुः नृपतिम् तदा ॥१-१२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 12,
    "text": "संभाराः संभ्रियम्ताम् ते तुरगः च विमुच्यताम् ।सरव्याः च उत्तरे तीरे यज्ञ भूमिः विधीयताम् ॥१-१२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 13,
    "text": "सर्वथा प्राप्यसे पुत्राम् चतुरो अमित विक्रमान् ।यस्य ते धर्मिकी बुद्धिः इयम् पुत्रार्थम् आगता ॥१-१२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 14,
    "text": "ततः प्रीतोऽभवत् राजा श्रुत्वा तु द्विज भाषितम् ।अमात्यान् अब्रवीत् राजा हर्षेण इदम् शुभ अक्षरम् ॥१-१२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 15,
    "text": "गुरूणाम् वचनात् शीघ्रम् संभाराः संभ्रियन्तु मे ।समर्थ अधिष्टितः च अश्वः सः उपाध्यायो विमुच्यताम् ॥१-१२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 16,
    "text": "सरयव्याः च उत्तरे तीरे यज्ञ भूमिः विधीयताम् ।शांतयः च अभिवर्थन्ताम् यथा कल्पम् यथा विधि ॥१-१२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 17,
    "text": "शक्यः कर्तुम् अयम् यज्ञः सर्वेण अपि महीक्षिता ।न अपराथो भवेत् कष्टो यद्य अस्मिन् क्रतु सत्तमे ॥१-१२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 18,
    "text": "छिद्रम् हि मृगयन्त एते विद्वान्सो ब्रह्म राक्षसाः ।विधिहीनस्य यज्ञस्य सद्यः कर्ता विनश्यति ॥१-१२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 19,
    "text": "तद् यथा विधि पूर्वम् क्रतुः एष समाप्यते ।तथा विधानम् क्रियताम् समर्थाः करणेषु इह ॥१-१२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 20,
    "text": "तथा इति च ततः सर्वे मंत्रिणः प्रत्यपूजयन् ।पार्थिव इन्द्रस्य तत् वाक्यम् यथा आज्ञप्तम् अकुर्वत ॥१-१२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 21,
    "text": "ततो द्विजाः ते धर्मज्ञम् अस्तुवन् पार्थिवर्षभम् ।अनुज्ञाताः ततः सर्वे पुनः जग्मुः यथा आगतम् ॥१-१२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 12,
    "shloka": 22,
    "text": "गतेषु तेषु विप्रेषु मंत्रिणः तान् नराधिपः ।विसर्जयित्वा स्वम् वेश्म प्रविवेश महामतिः ॥१-१२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 1,
    "text": "पुनः प्राप्ते वसन्ते तु पूर्णः संवत्सरोऽभवत् ।प्रसवार्थम् गतो यष्टुम् हयमेधेन वीर्यवान् ॥१-१३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 2,
    "text": "अभिवाद्य वसिष्ठम् च न्यायतः प्रतिपूज्य च ।अब्रवीत् प्रश्रितम् वाक्यम् प्रसवार्थम् द्विजोत्तमम् ॥१-१३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 3,
    "text": "यज्ञो मे क्रियताम् ब्रह्मन् यथोक्तम् मुनिपुङ्गव ।यथा न विघ्नाः क्रियन्ते यज्ञांगेषु विधीयताम् ॥१-१३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 4,
    "text": "भवान् स्निग्धः सुहृन् मह्यम् गुरुः च परमो महान् ।वोढव्यो भवता च एव भारो यज्ञस्य च उद्यतः ॥१-१३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 5,
    "text": "तथा इति च स राजानम् अब्रवीत् द्विजसत्तमः ।करिष्ये सर्वम् एव एतत् भवता यत् समर्थितम् ॥१-१३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 6,
    "text": "ततोऽब्रवीत् द्विजान् वृद्धान् यज्ञ कर्मसु निष्ठितान् ।स्थापत्ये निष्ठिताम् च एव वृद्धान् परम धार्मिकान् ॥१-१३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 7,
    "text": "कर्म अन्तिकान् शिल्पकारान् वर्धकीन् खनकान् अपि ।गणकान् शिल्पिनः च एव तथा एव नट नर्तकान् ॥१-१३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 8,
    "text": "तथा शुचीन् शास्त्र विदः पुरुषान् सु बहु श्रुतान् ।यज्ञ कर्म समीहन्ताम् भवन्तो राज शासनात् ॥१-१३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 9,
    "text": "इष्टका बहु साहस्री शीघ्रम् आनीयताम् इति ।उपकार्याः क्रियन्ताम् च राज्ञो बहु गुणान्विताः ॥१-१३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 10,
    "text": "ब्राह्मण आवसथाः चैव कर्तव्याः शतशः शुभाः ।भक्ष्य अन्न पानैः बहुभिः समुपेताः सुनिष्ठिताः ॥१-१३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 11,
    "text": "तथा पौर जनस्य अपि कर्तव्याः च सुविस्तराः ।आगतानाम् सुदूरात् च पार्थिवानाम् पृथक् पृथक् ॥१-१३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 12,
    "text": "वाजिवारण शलाः च तथा शय्या गृहाणि च ।भटानाम् महदावासम् वैदेशिक निवासिनाम् ॥१-१३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 13,
    "text": "आवासा बहु भक्ष्या वै सर्व कामैः उपस्थिताः ।तथा पौरजन्स्य अपि जनस्य बहु शोभनम् ॥१-१३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 14,
    "text": "दातव्यम् अन्नम् विधिवत् सत्कृत्य न तु लीलया ।सर्वे वर्णा यथा पूजाम् प्राप्नुवन्ति सुसत्कृताः ॥१-१३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 15,
    "text": "न च अवज्ञा प्रयोक्तव्या काम क्रोध वशात् अपि ।यज्ञ कर्मसु ये व्यग्राः पुरुषाः शिल्पिनः तथा ॥१-१३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 16,
    "text": "तेषाम् अपि विशेषेण पूजा कार्या यथा क्रमम् ।ये स्युः संपूजिता सर्वे वसुभिः भोजनेन च ॥१-१३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 17,
    "text": "यथा सर्वम् सुविहितम् न किंचित् परिहीयते ।तथा भवन्तः कुर्वन्तु प्रीति युक्तेन चेतसा ॥१-१३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 18,
    "text": "ततः सर्वे समागम्य वसिष्ठम् इदम् अब्रुवन् ।यथेष्टम् तत् सुविहितम् न किंचित् परिहीयते ॥१-१३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 19,
    "text": "यथोक्तम् तत् करिष्यामो न किंचित् परिहीयते ।ततः सुमंत्रम् आहूय वसिष्ठो वाक्यम् अब्रवीत् ॥१-१३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 20,
    "text": "निमंत्रयस्व नृपतीन् पृथिव्याम् ये च धार्मिकाः ।ब्राह्मणान् क्षत्रियान् वैश्यान् शूद्राम् च एव सहस्रशः ॥१-१३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 21,
    "text": "समानयस्व सत्कृत्य सर्व देशेषु मानवान् ।मिथिलाधिपतिम् शूरम् जनकम् सत्य वादिनम् ॥१-१३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 22,
    "text": "तम् आनय महाभागम् स्वयम् एव सुसत्कृतम् ।पूर्व संबन्धिनम् ज्ञात्वा ततः पूर्वम् ब्रवीमि ते ॥१-१३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 23,
    "text": "तथा काशी पतिम् स्निग्धम् सततम् प्रिय वादिनम् ।सद् वृत्तम् देवसंकाशम् स्वयम् एव अनयस्व ह ॥१-१३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 24,
    "text": "तथा केकय राजानम् वृद्धम् परम धार्मिकम् ।श्वशुरम् राज सिंहस्य सपुत्रम् त्वम् इह आनय ॥१-१३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 25,
    "text": "अङ्गेश्वरम् महेष्वासम् रोमपादम् सु सत्कृतम् ।वयस्यम् राज सिंहस्य सपुत्रम् तम् इह आनय ॥१-१३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 26,
    "text": "तथा कोसल राजानम् भानुमंतम् सुसत्कृतम् ।मगध अधिपतिम् शूरम् सर्व शास्त्र विशारदम् ॥१-१३-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 27,
    "text": "प्राप्तिज्ञम् परमोदारम् सुसत्कृतम् पुरुषर्षभम् ।राज्ञः शासनम् आदाय चोदयस्व नृपर्षभान् ।प्राचीनान् सिन्धु सौवीरान् सौराष्ठ्रेयाम् च पार्थिवान् ॥१-१३-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 28,
    "text": "दाक्षिणात्यान् नरेन्द्राम् च समस्तान् आनयस्व ह ।सन्ति स्निग्धाः च ये च अन्ये राजानः पृथिवी तले ॥१-१३-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 29,
    "text": "तान् आनय यथा क्षिप्रम् स अनुगान् सह बान्धवान् ।एतान् दूतैः महाभागैः आनयस्व नृप आज्ञ्या ॥१-१३-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 30,
    "text": "वसिष्ठ वाक्यम् तत् श्रुत्वा सुमंत्रः त्वरितः तदा ।व्यादिशत् पुरुषान् तत्र राज्ञाम् आनयने शुभान् ॥१-१३-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 31,
    "text": "स्वयम् एव हि धर्मात्मा प्रयातो मुनि शासनात् ।सुमंत्रः त्वरितो भूत्वा समानेतुम् महामतिः ॥१-१३-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 32,
    "text": "ते च कर्मान्तिकाः सर्वे वसिष्ठाय च महर्षये ।सर्वम् निवेदयन्ति स्म यज्ञे यत् उपकल्पितम् ॥१-१३-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 33,
    "text": "ततः प्रीतो द्विज श्रेष्ठः तान् सर्वान् मुनिर् अब्रवीत् ।अवज्ञया न दातव्यम् कस्य चित् लीलया अपि वा ॥१-१३-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 34,
    "text": "अवज्ञया कृतम् हन्यात् दातारम् न अत्र संशयः ।ततः कैश्चित् अहो रात्रैः उपयाता महीक्षितः ॥१-१३-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 35,
    "text": "बहूनि रत्नानि आदाय राज्ञो दशरथस्य ह ।ततो वसिष्ठः सुप्रीतो राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-१३-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 36,
    "text": "उपयाता नर व्याघ्र राजानः तव शासनात् ।मया अपि सत्कृताः सर्वे यथा अर्हम् राज सत्तम ॥१-१३-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 37,
    "text": "यज्ञीयम् च कृतम् सर्वम् पुरुषैः सुसमाहितैः ।निर्यातु च भवान् यष्टुम् यज्ञ आयतनम् अन्तिकात् ॥१-१३-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 38,
    "text": "सर्वकामैः उपहृतैः उपेतम् वै समन्ततः ।द्रष्टुम् अर्हसि राजेन्द्र मनसेव विनिर्मितम् ॥१-१३-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 39,
    "text": "तथा वसिष्ठ वचनात् ऋष्यशृन्गस्य च उभयोः ।दिवसे शुभ नक्षत्रे निर्यातो जगतीपतिः ॥१-१३-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 40,
    "text": "ततो वसिष्ठ प्रमुखाः सर्व एव द्विजोत्तमाः ।ऋष्यशृन्गम् पुरस्कृत्य यज्ञ कर्म आरभन् तदा ॥१-१३-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 13,
    "shloka": 41,
    "text": "यज्ञ वाटम् गताः सर्वे यथा शास्त्रम् यथा विधि ।श्रीमान् च सह पत्नीभी राजा दीक्षाम् उपाविशत् ॥१-१३-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ संवत्सरे पूर्णे तस्मिन् प्राप्ते तुरंगमे ।सरय्वाः च उत्तरे तीरे राज्ञो यज्ञो अभ्यवर्तत ॥१-१४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 2,
    "text": "ऋष्यशृंगम् पुरस्कृत्य कर्म चक्रुः द्विजर्षभाः ।अश्वमेधे महायज्ञे राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ॥१-१४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 3,
    "text": "कर्म कुर्वंति विधिवत् याजका वेदपारगाः ।यथा विधि यथा न्यायं परिक्रामन्ति शास्त्रतः ॥१-१४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 4,
    "text": "प्रवर्ग्यम् शास्त्रतः कृत्वा तथा एव उपसदम् द्विजाः ।चक्रुः च विधिवत् सर्वम् अधिकम् कर्म शास्त्रतः ॥१-१४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 5,
    "text": "अभिपूज्य तदा हृष्टाः सर्वे चक्रुः यथा विधि ।प्रातः सवन पूर्वाणि कर्माणि मुनिपुंगवाः ॥१-१४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 6,
    "text": "ऐन्द्रश्च विधिवत् दत्तो राजा च अभिषुतोऽनघः ।मध्यंदिनम् च सवनम् प्रावर्तत यथा क्रमम् ॥१-१४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 7,
    "text": "तृतीय सवनम् चैव राज्ञोऽस्य सुमहात्मनः ।चक्रुः ते शाश्त्रतो दृष्ट्वा तथा ब्राह्मण पुंगवाः ॥१-१४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 8,
    "text": "आह्वान् चक्रिरे तत्र शक्रादीन् विबुधोत्तमान् ।ऋष्यशृङ्गाअदौ मन्त्रैः शिक्षाक्षर समन्वितौ ॥१-१४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 9,
    "text": "गीतिभिः मधुरैः स्निग्धैः मन्त्र आह्वानैः यथार्हतः ।होतारो ददुरावाह्य हविर्भागान् दिवौकसाम् ॥१-१४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 10,
    "text": "न च अहुतं आभूत् तत्र स्खलितम् वा न किंचन ।दृश्यते ब्रह्मवत् सर्वम् क्षेमयुक्तम् हि चक्रिरे ॥१-१४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 11,
    "text": "न तेषु अहस्सु श्रान्तो वा क्षुधितो वा न दृश्यते ।न अविद्वान् ब्राह्मणः कश्चिन् न अशत अनुचरः तथा ॥१-१४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 12,
    "text": "ब्राह्मणा भुंजते नित्यम् नाथवन्तः च भुंजते ।तापसा भुंजते च अपि श्रमणाः चैव भुंजते ॥१-१४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 13,
    "text": "वृद्धाः च व्याधिताः च एव स्त्री बालाः तथा एव च ।अनिशं भुंजमानानां न तृप्तिः उपलभ्यते ॥१-१४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 14,
    "text": "दीयताम् दीयताम् अन्नम् वासांसि विविधानि च ।इति संचोदिताः तत्र तथा चक्रुः अनेकशः ॥१-१४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 15,
    "text": "अन्न कूटाः च दृश्यन्ते बहवः पर्वत उपमाः ।दिवसे दिवसे तत्र सिद्धस्य विधिवत् तदा ॥१-१४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 16,
    "text": "नाना देशात् अनुप्राप्ताः पुरुषाः स्त्री गणाः तथा ।अन्न पानैः सुविहिताः तस्मिन् यज्ञे महात्मनः ॥१-१४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 17,
    "text": "अन्नम् हि विधिवत् स्वादु प्रशन्सन्ति द्विजर्षभाः ।अहो तृप्ताः स्म भद्रम् ते इति शुश्राव राघवः ॥१-१४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 18,
    "text": "स्वलंकृताः च पुरुषा ब्राह्मणान् पर्यवेषयन् ।उपासन्ते च तान् अन्ये सुमृष्ट मणि कुण्डलाः ॥१-१४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 19,
    "text": "कर्मान्तरे तदा विप्रा हेतुवादान् बहूनपि ।प्राहुः सुवाग्मिनो धीराः परस्पर जिगीषया ॥१-१४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 20,
    "text": "दिवसे दिवसे तत्र संस्तरे कुशला द्विजाः ।सर्व कर्माणि चक्रुः ते यथा शास्त्रं प्रचोदिताः ॥१-१४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 21,
    "text": "न अषडङ्ग वित् अत्र आसीत् न अव्रतो न अबहुश्रुतः ।सदस्यः तस्य वै राज्ञो न अवाद कुशला द्विजाः ॥१-१४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 22,
    "text": "प्राप्ते यूपः उच्छ्रये तस्मिन् षड् बैल्वाः खादिराः तथा ।तावन्तो बिल्व सहिताः पर्णिनः च तथा अपरे ॥१-१४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 23,
    "text": "श्लेष्मातकमयः दिष्टो देवदारुमयः तथा ।द्वावेव तत्र विहितौ बाहु व्यस्त परिग्रहौ ॥१-१४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 24,
    "text": "कारिताः सर्व एवैते शास्त्रज्ञैः यज्ञकोविदैः ।शोभाअर्थम् तस्य यज्ञस्य कांचन अलंकृत अभवन् ॥१-१४-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 25,
    "text": "एक विंशति यूपाः ते एक विंशत् अरत्नयः ।वासोभिः एक विंशद्भिः एकैकम् समलंकृताः ॥१-१४-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 26,
    "text": "विन्यस्ता विधिवत् सर्वे शिल्पिभिः सुकृता दृढाः ।अष्ट आस्रयः सर्व एव श्लक्ष्ण रूप समन्विताः ॥१-१४-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 27,
    "text": "आच्छादिताः ते वासोभिः पुष्पैः गन्धैः च पूजिताः ।सप्त ऋषयो दीप्तिमन्तो विराजन्ते यथा दिवि ॥१-१४-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 28,
    "text": "इष्टकाः च यथा न्यायम् कारिताः च प्रमाणतः ।चितोऽग्निः ब्राह्मणैः तत्र कुशलैः शिप्लकर्मणि ॥१-१४-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 29,
    "text": "सचित्यो राज सिंहस्य संचितः कुशलैः द्विजैः ।गरुडो रुक्मपक्षो वै त्रिगुणो अष्टा दशात्मकः ॥१-१४-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 30,
    "text": "नियुक्ताः तत्र पशवः तत् तत् उद्दिश्य दैवतम् ।उरगाः पक्षिणः च एव यथा शास्त्रम् प्रचोदिताः ॥१-१४-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 31,
    "text": "शामित्रे तु हयः तत्र तथा जलचराः च ये ।ऋषिभिः सर्वम् एवै तन् नियुक्तम् शास्त्रतः तदा ॥१-१४-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 32,
    "text": "पशूनाम् त्रिशतम् तत्र यूपेषु नियतम् तदा ।अश्व रत्नः उत्तमम् तस्य राज्ञो दशरथस्य ह ॥१-१४-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 33,
    "text": "कौसल्या तम् हयम् तत्र परिचर्य समंततः ।कृपाणैः विशशासः एनम् त्रिभिः परमया मुदा ॥१-१४-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 34,
    "text": "पतत्रिणा तदा सार्धम् सुस्थितेन च चेतसा ।अवसत् रजनीम् एकाम् कौसल्या धर्म काम्यया ॥१-१४-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 35,
    "text": "होता अध्वर्युः तथ उद्गाता हस्तेन समयोजयन् ।महिष्या परिवृत्त्या अथ वावाताम् अपराम् तथा ॥१-१४-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 36,
    "text": "पतत्रिणः तस्य वपाम् उद्धृत्य नियतेइन्द्रियः ।ऋत्विक् परम संपन्नः श्रपयामास शास्त्रतः ॥१-१४-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 37,
    "text": "धूम गन्धम् वपायाः तु जिघ्रति स्म नराधिपः ।यथा कालम् यथा न्यायम् निर्णुदन् पापम् आत्मनः ॥१-१४-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 38,
    "text": "हयस्य यानि च अंगानि तानि सर्वाणि ब्राह्मणाः ।अग्नौ प्रास्यन्ति विधिवत् समस्ताः षोडश ऋत्विजः ॥१-१४-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 39,
    "text": "प्लक्ष शाखासु यज्ञानाम् अन्येषाम् क्रियते हविः ।अश्व मेधस्य यज्ञस्य वैतसो भागः इष्यते ॥१-१४-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 40,
    "text": "त्र्यहोऽश्व मेधः संख्यातः कल्प सूत्रेण ब्राह्मणैः ।चतुष्टोमम् अहः तस्य प्रथमम् परिकल्पितम् ॥१-१४-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 41,
    "text": "उक्थ्यम् द्वितीयम् संख्यातम् अतिरात्रम् तथोत्तरम् ।कारिताः तत्र बहवो विहिताः शास्त्र दर्शनात् ॥१-१४-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 42,
    "text": "ज्योतिष्टोम आयुषी च एवम् अतिरात्रौ विनिर्मितौ ।अभिजित् विश्वजित् च एवम् अप्तोर्यामो महाक्रतुः ॥१-१४-४२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 43,
    "text": "प्राचीम् होत्रे ददौ राजा दिशम् स्वकुल वर्धनःअध्वर्यवे प्रतीचीम् तु ब्रह्मणे दक्षिणाम् दिशम् ॥१-१४-४३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 44,
    "text": "उद्गात्रे च तथा उदीचीम् दक्षिणैएषा विनिर्मिता ।अश्वमेधे महायज्ञे स्वयंभु विहिते पुरा ॥१-१४-४४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 45,
    "text": "क्रतुं समाप्य तु तदा न्यायतः पुरुषर्षभः ।ऋत्विग्भ्यो हि ददौ राजा धराम् ताम् कुलवर्धनः ॥१-१४-४५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 46,
    "text": "एवम् दत्त्वा प्रहृष्टो अभूत् श्रीमान् इक्ष्वाकु नन्दन ।ऋत्विजः तु अब्रुवन् सर्वे राजानम् गत किल्बिषम् ॥१-१४-४६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 47,
    "text": "भवान् एव महीम् कृत्स्नाम् एको रक्षितुम् अर्हति ।न भूम्या कार्यम् अस्माकम् न हि शक्ताः स्म पालने ॥१-१४-४७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 48,
    "text": "रताः स्वाध्याय करणे वयम् नित्यम् हि भूमिप ।निष्क्रयम् किंचित् एव इह प्रयच्छतु भवान् इति ॥१-१४-४८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 49,
    "text": "मणि रत्नम् सुवर्णम् वा गावो यद् वा समुद्यतम् ।तत् प्रयच्छ नरश्रेष्ट धरण्या न प्रयोजनम् ॥१-१४-४९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 50,
    "text": "एवम् उक्तो नरपतिः ब्राह्मणैः वेद पारगैः ।गवाम् शत सहस्राणि दश तेभ्यो ददौ नृपः ॥१-१४-५०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 51,
    "text": "दश कोटि सुवर्णस्य रजतस्य चतुर् गुणम् ।ऋत्विजः च ततः सर्वे प्रददुः सहिता वसु ॥१-१४-५१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 52,
    "text": "ऋष्यशृन्गाय मुनये वसिष्ठाय च धीमते ।ततः ते न्यायतः कृत्वा प्रविभागम् द्विजोत्तमाः ॥१-१४-५२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 53,
    "text": "सुप्रीत मनसः सर्वे प्रत्यूचुः मुदिता भृशम् ।ततः प्रसर्पकेभ्यस्तु हिरण्यम् सुसमाहितः ॥१-१४-५३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 54,
    "text": "जांबूनदम् कोओटि संख्यम् ब्राह्मणेभ्यो ददौ तदा ।दरिद्राय द्विजाय अथ हस्त आभरणम् उत्तमम् ॥१-१४-५४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 55,
    "text": "कस्मै चित् याचमानाय ददौ राघव नंदनः ।ततः प्रीतेषु विधिवत् द्विजेषु द्विज वत्सलः ॥१-१४-५५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 56,
    "text": "प्रणामम् अकरोत् तेषाम् हर्ष व्याकुलित इन्द्रियः ।तस्य आशिषोऽथ विविधा ब्राह्मणैः समुदाहृताः ॥१-१४-५६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 57,
    "text": "उदारस्य नृवीरस्य धरण्याम् पतितस्य च ।ततः प्रीत मना रजाअ प्राप्य यज्ञम् अनुत्तमम् ॥१-१४-५७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 58,
    "text": "पाप अपहम् स्वर् नयनम् दुस्तरम् पार्थिवर्षभैः ।ततोऽब्रवीत् ऋश्य्शृंगम् राजा दशरथः तदा ॥१-१४-५८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 59,
    "text": "कुलस्य वर्धनम् त्वम् तु कर्तुम् अर्हसि सुव्रत ।तथेति च स राजानम् उवाच द्विजसत्तमः ।भविष्यन्ति सुता राजन् चत्वारः ते कुलोद्वहाः ॥१-१४-५९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 14,
    "shloka": 60,
    "text": "स तस्य वाक्यम् मधुरम् निशम्यप्रणम्य तस्मै प्रयतो नृपेन्द्र ।जगाम हर्षम् परमम् महात्मातम् ऋष्यश्R^ङ्गम् पुनरपि उवाच ॥१-१४-६०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 1,
    "text": "मेधावी तु ततो ध्यात्वा स किङ्चित् इदम् उत्तरम् ।लब्ध सङ्ज्ञः ततः तम् तु वेदज्ञो नृपम् अब्रवीत् ॥१-१५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 2,
    "text": "इष्टिम् तेऽहम् करिष्यामि पुत्रीयाम् पुत्र कारणात् ।अथर्व सिरसि प्रोक्तैः मन्त्रैः सिद्धाम् विधानतः ॥१-१५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 3,
    "text": "ततः प्राक्रमत् इदम् इष्टिम् ताम् पुत्रीयाम् पुत्र कारणात् ।जुहाव अग्नौ च तेजस्वी मन्त्र दृष्टेन कर्मणा ॥१-१५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 4,
    "text": "ततो देवाः स गन्धर्वाः सिद्धाः च परम ऋषयः ।भाग प्रतिग्रहार्थम् वै समवेता यथाविधि ॥१-१५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 5,
    "text": "ताः समेत्य यथा न्यायम् तस्मिन् सदसि देवताः ।अब्रुवन् लोक कर्तारम् ब्रह्माणम् वचनम् ततः ॥१-१५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 6,
    "text": "भगवन् त्वत् प्रसादेन रावणो नाम राक्षसः ।सर्वान् नो बाधते वीर्यात् शासितुम् तम् न शक्नुमः ॥१-१५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 7,
    "text": "त्वया तस्मै वरो दत्तः प्रीतेन भगवन् तदा ।मानयन्तः च तम् नित्यम् सर्वम् तस्य क्षमामहे ॥१-१५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 8,
    "text": "उद्वेजयति लोकान् त्रीन् उच्छ्रितान् द्वेष्टि दुर्मतिः ।शक्रम् त्रिदश राजानम् प्रधर्षयितुम् इच्छति ॥१-१५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 9,
    "text": "ऋषीन् यक्षान् स गन्धर्वान् असुरान् ब्राह्मणान् तथा ।अतिक्रामति दुर्धर्षो वर दानेन मोहितः ॥१-१५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 10,
    "text": "नैनम् सूर्यः प्रतपति पार्श्वे वाति न मारुतः ।चलोर्मिमाली तम् दृष्ट्वा समुद्रोऽपि न कम्पते ॥१-१५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 11,
    "text": "तन् महन्नो भयम् तस्मात् राक्षसात् घोर दर्शनात् ।वधार्थम् तस्य भगवन् उपायम् कर्तुम् अर्हसि ॥१-१५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 12,
    "text": "एवम् उक्तः सुरैः सर्वैः चिन्तयित्वा ततोऽब्रवीत् ।हन्ता अयम् विदितः तस्य वधोपायो दुरात्मनः ॥१-१५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 13,
    "text": "तेन गन्धर्व यक्षाणाम् देवतानाम् च रक्षसाम् ।अवध्योऽस्मि इति वागुक्ता तथेति उक्तम् च तन् मया ॥१-१५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 14,
    "text": "न अकीर्तयत् अवज्ञानात् तत् रक्षो मानुषाम् तदा ।तस्मात् स मानुषात् वध्यो मृत्युः न अन्योऽस्य विद्यते ॥१-१५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 15,
    "text": "एतत् श्रुत्वा प्रियम् वाक्यम् ब्रह्मणा समुदाहृतम् ।देवा महर्षयः सर्वे प्रहृष्टाः ते अभवन् तदा ॥१-१५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 16,
    "text": "एतस्मिन् अनन्तरे विष्णुः उपयातो महाद्युतिः ।श्ङ्ख चक्र गदा पाणिः पीत वासा जगत्पतिः ॥१-१५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 17,
    "text": "वैनतेयम् समारूह्य भास्कर तोयदम् यथा ।तप्त हाटक केयूरो वन्द्यमानः सुरोत्तमैः ॥१-१५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 18,
    "text": "ब्रह्मणा च समागम्य तत्र तस्थौ समाहितः ।तम् अब्रुवन् सुराः सर्वे समभिष्टूय संनताः ॥१-१५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 19,
    "text": "त्वाम् नियोक्ष्यामहे विष्णो लोकानाम् हित काम्यया ।राज्ञो दशरथस्य त्वम् अयोध्य अधिपतेः विभोः ॥१-१५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 20,
    "text": "धर्मज्ञस्य वदान्यस्य महर्षि सम तेजसः ।अस्य भार्यासु तिसृषु ह्री श्री कीर्ति उपमासु च ॥१-१५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 21,
    "text": "विष्णो पुत्रत्वम् आगच्छ कृत्वा आत्मानम् चतुर्विधम् ।तत्र त्वम् मानुषो भूत्वा प्रवृद्धम् लोक कण्टकम् ॥१-१५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 22,
    "text": "अवध्यम् दैवतैः विष्णो समरे जहि रावणम् ।स हि देवान् स गन्धर्वान् सिद्धान् च ऋषि सत्तमान् ॥१-१५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 23,
    "text": "राक्षसो रावणो मूर्खो वीर्य उद्रेकेण बाधते ।ऋषयः च ततः तेन गन्धर्वा अप्सरसः तथा ॥१-१५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 24,
    "text": "क्रीडयन्तो नन्दन वने रैउद्रेण विनिपातिताः ।वधार्थम् वयम् आयाताः तस्य वै मुनिभिः सह ॥१-१५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 25,
    "text": "सिद्ध गन्धर्व यक्षाः च ततः त्वाम् श्ररणम् गताः ।त्वम् गतिः परमा देव सर्वेषाम् नः परंतपः ॥१-१५-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 26,
    "text": "वधाय देव शतॄणाम् नृणाम् लोके मनः कुरु ।एवम् स्तुतस्तु देवेशो विष्णुः त्रिदशः पुंगवः ॥१-१५-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 27,
    "text": "पितामह पुरोगान् तान् सर्व लोक नमस्कृतःअब्रवीत् त्रिदशान् सर्वान् समेतान् धर्म संहितान् ॥१-१५-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 28,
    "text": "भयम् त्यजत भद्रम् वो हितार्थम् युधि रावणम् ।स पुत्र पौत्रम् स अमात्यम् स मित्र ज्ञाति बान्धवम् ॥१-१५-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 29,
    "text": "हत्वा क्रूरम् दुराधर्षम् देव ऋषीणाम् भयावहम् ।दश वर्ष सहस्राणि दश वर्ष शतानि च ॥१-१५-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 30,
    "text": "वत्स्यामि मानुषे लोके पालयन् पृध्वीम् इमाम् ।एवम् दत्वा वरम् देवो देवानाम् विष्णुः आत्मवान् ॥१-१५-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 31,
    "text": "मानुषे चिन्तयामास जन्मभूमिम् अथ आत्मनः ।ततः पद्म पलाशाक्षः कृत्वा आत्मानम् चतुर्विधम् ॥१-१५-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 32,
    "text": "पितरम् रोचयामास तदा दशरथम् नृपम् ।तदा देव ऋषि गन्धर्वाः स रुद्राः स अप्सरो गणाः ।स्तुतिभिः दिव्य रूपाभिः तुष्टुवुः मधुसूदनम् ॥१-१५-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 33,
    "text": "तम् उद्धतम् रावणम् उग्र तेजसम्प्रवृद्ध दर्पम् त्रिदशेश्वर वर द्विषम् ।विरावणम् साधु तपस्वि कण्टकम्तपस्विनाम् उद्धर तम् भयाअवहम् ॥१-१५-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 15,
    "shloka": 34,
    "text": "तमेव हत्वा स बलम् स बान्धवम्विरावणम् रावणम् उग्र पौरुषम् ।स्वर् लोकम् आगच्छ गत ज्वरः चिरम्सुरेन्द्र गुप्तम् गत दोष कल्मषम् ॥१-१५-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 1,
    "text": "ततो नारायणो देवो विषुणुः नियुक्तः सुर सत्तमैः ।जानन् अपि सुरान् एवम् श्लक्ष्णम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-१६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 2,
    "text": "उपायः को वधे तस्य राक्ष्साधिपतेः सुराः ।यम् अहम् तम् समास्थाय निहन्याम् ऋषि कण्टकम् ॥१-१६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 3,
    "text": "एवम् उक्ताः सुराः सर्वे प्रत्यूचुः विष्णुम् अव्ययम् ।मानुषम् रूपम् आस्थाय रावणम् जहि संयुगे ॥१-१६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 4,
    "text": "स हि तेपे तपः तीव्रम् दीर्घ कालम् अरिंदम ।येन तुष्टोऽभवत् ब्रह्मा लोक कृत् लोक पूर्वजः ॥१-१६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 5,
    "text": "सन्तुष्टः प्रददौ तस्मै राक्षसाय वरम् प्रभुः ।नानाविधेभ्यो भूतेभ्यो भयम् न अन्यत्र मानुषात् ॥१-१६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 6,
    "text": "अवज्ञाताः पुरा तेन वरदाने हि मानवाः ।एवम् पितामहात् तस्मात् वरदानेन गर्वितः ॥१-१६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 7,
    "text": "उत्सादयति लोकान् त्रीईन् स्त्रियः च अपि अपकर्षति ।तस्मात् तस्य वधो दृष्टो मानुषेभ्यः परन्तप ॥१-१६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 8,
    "text": "इति एतत् वचनम् श्रुत्वा सुराणाम् विष्णुः आत्मवान् ।पितरम् रोचयामास तदा दशरथम् नृपम् ॥१-१६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 9,
    "text": "स च अपि अपुत्रो नृपतिः तस्मिन् काले महाद्युतिः ।अयजत् पुत्रियाम् इष्टिम् पुत्रेप्सुः अरिसूदनः ॥१-१६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 10,
    "text": "स कृत्वा निश्चयम् विष्णुः आमन्त्र्य च पितामहम् ।अन्तर्धानम् गतो देवैः पूज्य मानो महर्षिभिः ॥१-१६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 11,
    "text": "ततो वै यजमानस्य पावकात् अतुल प्रभम् ।प्रादुर्भूतम् महद्भूतम् महावीर्यम् महाबलम् ॥१-१६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 12,
    "text": "कृष्णम् रक्ताम्बर धरम् रक्ताअस्यम् दुन्दुभि स्वनम् ।स्निग्ध हर्यक्ष तनुज श्मश्रु प्रवरम् ऊर्धजम् ॥१-१६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 13,
    "text": "शुभ लक्षण संपन्नम् दिव्य आभरण भूषितम् ।शैल शृङ्ग समुत्सेधम् दृप्त शार्दूल विक्रमम् ॥१-१६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 14,
    "text": "दिवाकर समाअकारम् दीप्त अनल शिखोपमम् ।तप्त जाम्बूनदमयीम् राजतान्त परिच्छदाम् ॥१-१६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 15,
    "text": "दिव्य पायस संपूर्णाम् पात्रीम् पत्नीम् इव प्रियाम् ।प्रगृह्य विपुलाम् दोर्भ्याम् स्वयम् मायामयीम् इव ॥१-१६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 16,
    "text": "समवेक्ष्य अब्रवीत् वाक्यम् इदम् दशरथम् नृपम् ।प्राजापत्यम् नरम् विद्धि माम् इह अभ्यागतम् नृप ॥१-१६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 17,
    "text": "ततः परम् तदा राजा प्रति उवाच कृत अंजलिः ।भगवन् स्वागतम् तेऽस्तु किमहम् करवाणि ते ॥१-१६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 18,
    "text": "अथो पुनः इदम् वाक्यम् प्राजापत्यो नरोऽब्रवीत् ।राजन् अर्चयता देवान् अद्य प्राप्तम् इदम् त्वया ॥१-१६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 19,
    "text": "इदम् तु नृप शार्दूल पायसम् देव निर्मितम् ।प्रजा करम् गृहाण त्वम् धन्यम् आरोग्य वर्धनम् ॥१-१६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 20,
    "text": "भार्याणाम् अनुरूपाणाम् अश्नीत इति प्रयच्छ वै ।तासु त्वम् लप्स्यसे पुत्रान् यदर्थम् यजसे नृप ॥१-१६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 21,
    "text": "तथा इति नृपतिः प्रीतः शिरसा प्रति गृह्य ताम् ।पात्रीम् देव अन्न संपूर्णाम् देव दत्ताम् हिरण्मयीम् ॥१-१६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 22,
    "text": "अभिवाद्य च तत् भूतम् अद्भुतम् प्रिय दर्शनम् ।मुदा परमया युक्तः चकार अभिप्रदक्षिणम् ॥१-१६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 23,
    "text": "ततो दशरथः प्राप्य पायसम् देव निर्मितम् ।बभूव परम प्रीतः प्राप्य वित्तम् इव अधनः ॥१-१६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 24,
    "text": "ततः तत् अद्भुत प्रख्यम् भूतम् परम भास्वरम् ।संवर्तयित्वा तत् कर्म तत्र एव अन्तरधीयत ॥१-१६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 25,
    "text": "हर्ष रश्मिभिः उद्द्योतम् तस्य अन्तःपुरम् आबभौ ।शारदस्य अभिरामस्य चंद्रस्य इव नभः अंशुभिः ॥१-१६-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 26,
    "text": "सः अन्तःपुरम् प्रविश्य एव कौसल्याम् इदम् अब्रवीत् ।पायसम् प्रतिगृह्णीष्व पुत्रीयम् तु इदम् आत्मनः ॥१-१६-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 27,
    "text": "कौसल्यायै नरपतिः पायस अर्धम् ददौ तदा ।अर्धात् अर्धम् ददौ च अपि सुमित्रायै नराधिपः ॥१-१६-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 28,
    "text": "कैकेय्यै च अवशिष्ट अर्धम् ददौ पुत्रार्थ कारणात् ।प्रददौ च अवशिष्ट अर्धम् पायसस्य अमृत उपमम् ॥१-१६-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 29,
    "text": "अनुचिन्त्य सुमित्रायै पुनः एव महीपतिः ।एवम् तासाम् ददौ राजा भार्याणाम् पायसम् पृथक् ॥१-१६-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 30,
    "text": "ताः च एवम् पायसम् प्राप्य नरेन्द्रस्य उत्तमाः स्त्रियः ।सम्मानम् मेनिरे सर्वाः प्रहर्ष उदित चेतसः ॥१-१६-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 31,
    "text": "ततस्तु ताः प्राश्य तद् उत्तम स्त्रियोमहीपतेः उत्तम पायसम् पृथक् ।हुताशन आदित्य समान तेजसःअचिरेण गर्भान् प्रतिपेदिरे तदा ॥१-१६-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 16,
    "shloka": 32,
    "text": "ततस्तु राजा प्रतिवीक्ष्य ताः स्त्रियःप्ररूढ गर्भाः प्रति लब्ध मानसः ।बभूव हृष्टः त्रिदिवे यथा हरिःसुरेन्द्र सिद्ध ऋषि गणाभिपूजितः ॥१-१६-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 1,
    "text": "पुत्रत्वम् तु गते विष्णौ राज्ञः तस्य महात्मनः ।उवाच देवताः सर्वाः स्वयंभूः भगवान् इदम् ॥१-१७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 2,
    "text": "सत्य संधस्य वीरस्य सर्वेषाम् नो हितैषिणः ।विष्णोः सहायान् बलिनः सृजध्वम् काम रूपिणः ॥१-१७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 3,
    "text": "माया विदः च शूराम् च वायु वेग समान् जवे ।नयज्ञान् बुद्धि संपन्नान् विष्णु तुल्य पराक्रमान् ॥१-१७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 4,
    "text": "असंहार्यान् उपायज्ञान् दिव्य संहनन अन्वितान् ।सर्व अस्त्र गुण संपन्नानन् अमृत प्राशनान् इव ॥१-१७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 5,
    "text": "अप्सरस्सु च मुख्यासु गन्धर्वाणाम् तनूषु च ।यक्ष पन्नग कन्यासु ऋक्ष विद्याधरीषु च ॥१-१७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 6,
    "text": "किंनरीणाम् च गात्रेषु वानरीनाम् तनूसु च ।सृजध्वम् हरि रूपेण पुत्रान् तुल्य पराक्रमान् ॥१-१७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 7,
    "text": "पूर्वम् एव मया सृष्टो जांबवान् ऋक्ष पुङ्गवः ।जृंभमाणस्य सहसा मम वक्रात् अजायत ॥१-१७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 8,
    "text": "ते तथा उक्ताः भगवता तत् प्रति श्रुत्य शासनम् ।जनयामासुः एवम् ते पुत्रान् वानर रूपिणः ॥१-१७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 9,
    "text": "ऋषयः च महात्मानः सिद्ध विद्याधर उरगाः ।चारणाः च सुतान् वीरान् ससृजुः वन चारिणः ॥१-१७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 10,
    "text": "वानरेन्द्रम् महेन्द्र आभम् इन्द्रः वालिनम् आत्मजम् ।सुग्रीवम् जनयामास तपनः तपताम् वरः ॥१-१७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 11,
    "text": "बृहस्पतिः तु अजनयत् तारम् नाम महा कपिम् ।सर्व वानर मुख्यानाम् बुद्धिमन्तम् अनुत्तमम् ॥१-१७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 12,
    "text": "धनदस्य सुतः श्रीमान् वानरो गन्धमादनः ।विश्वकर्मा तु अजनयन् नलम् नाम महा कपिम् ॥१-१७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 13,
    "text": "पावकस्य सुतः श्रीमान् नीलः अग्नि सदृश प्रभः ।तेजसा यशसा वीर्यात् अत्यरिच्यत वीर्यवान् ॥१-१७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 14,
    "text": "रूप द्रविण संपन्नौ अश्विनौ रूपसंमतौ ।मैन्दम् च द्विविदम् च एव जनयामासतुः स्वयम् ॥१-१७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 15,
    "text": "वरुणो जनयामास सुषेणम् नाम वानरम् ।शरभम् जनयामास पर्जन्यः तु महाबलः ॥१-१७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 16,
    "text": "मारुतस्य औरसः श्रीमान् हनुमान् नाम वानरः ।वज्र संहननोपेतो वैनतेय समः जवे ॥१-१७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 17,
    "text": "सर्व वानर मुख्येषु बुद्धिमान् बलवान् अपि ।ते सृष्टा बहु साहस्रा दशग्रीव वधे उद्यताः ॥१-१७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 18,
    "text": "अप्रमेय बला वीरा विक्रान्ताः काम रूपिणः ।ते गज अचल संकाशा वपुष्मंतो महाबलाः ॥१-१७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 19,
    "text": "ऋक्ष वानर गोपुच्छाः क्षिप्रम् एव अभिजज्ञिरे ।यस्य देवस्य यद् रूपम् वेषो यः च पराक्रमः ॥१-१७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 20,
    "text": "अजायत समम् तेन तस्य तस्य पृथक् पृथक् ।गोलान्गूलेषु च उत्पन्नाः किंचिद् उन्नत विक्रमाः ॥१-१७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 21,
    "text": "ऋक्षीषु च तथा जाता वानराः किंनरीषु च ।देवा महर्षि गन्धर्वाः तार्क्ष्य यक्षा यशस्विनः ॥१-१७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 22,
    "text": "नागाः किम्पुरुषाः च एव सिद्ध विद्याधर उरगाः ।बहवो जनयामासुः हृष्टाः तत्र सहस्रशः ॥१-१७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 23,
    "text": "चारणाः च सुतान् वीरान् ससृजुः वन चारिणः ।वानरान् सु महाकायान् सर्वान् वै वन चारिणः ॥१-१७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 24,
    "text": "अप्सरस्सु च मुख्यासु तदा विद्यधरीषु च ।नाग कन्यासु च तदा गन्धर्वीणाम् तनूषु च ।काम रूप बलोपेता यथा काम विचारिणः ॥१-१७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 25,
    "text": "सिंह शार्दूल सदृशा दर्पेण च बलेन च ।शिला प्रहरणाः सर्वे सर्वे पर्वत योधिनः ॥१-१७-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 26,
    "text": "नख दन्ष्ट्र आयुधाः सर्वे सर्वे सर्व अस्त्र कोविदाः ।विचाल येयुः शैलेन्द्रान् भेद येयुः स्थिरान् द्रुमान् ॥१-१७-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 27,
    "text": "क्षोभ येयुः च वेगेन समुद्रम् सरिताम् पतिम् ।दार येयुः क्षितिम् पद्भ्याम् आप्लवेयुः महा अर्णवन् ॥१-१७-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 28,
    "text": "नभस्थलम् विशेयुर् च गृह्णीयुर् अपि तोयदान् ।गृह्णीयुर् अपि मातंगान् मत्तान् प्रव्रजतो वने ॥१-१७-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 29,
    "text": "नर्दमानाः च नादेन पात येयुः विहंगमान् ।ईदृशानाम् प्रसूतानि हरीणाम् काम रूपिणाम् ॥१-१७-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 30,
    "text": "शतम् शत सहस्राणि यूथपानाम् महात्मनाम् ।ते प्रधानेषु यूथेषु हरीणाम् हरियूथपाः ॥१-१७-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 31,
    "text": "बभूवुर् यूथप श्रेष्ठान् वीराम् च अजनयन् हरीन् ।अन्ये ऋक्षवतः प्रस्थान् उपतस्थुः सहस्रशः ॥१-१७-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 32,
    "text": "अन्ये नाना विधान् शैलान् काननानि च भेजिरे ।सूर्य पुत्रम् च सुग्रीवम् शक्र पुत्रम् च वालिनम् ॥१-१७-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 33,
    "text": "भ्रातरौ उपतस्थुः ते सर्वे च हरि यूथपाअः ।नलम् नीलम् हनूमन्तम् अन्यांश्च हरि यूथपान् ॥१-१७-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 34,
    "text": "ते तार्क्ष्य बल संपन्नाः सर्वे युद्ध विशारदाः ।विचरन्तोऽर्दयन् सर्वान् सिंह व्याघ्र महोरगान् ॥१-१७-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 35,
    "text": "महाबलो महाबाहुः वाली विपुल विक्रमः ।जुगोप भुज वीर्येण ऋक्ष गोपुच्छ वानरान् ॥१-१७-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 36,
    "text": "तैः इयम् पृध्वी शूरैः सपर्वत वन अर्णवा ।कीर्णा विविध संस्थानैः नाना व्यंजन लक्षणैः ॥१-१७-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 17,
    "shloka": 37,
    "text": "तैः मेघ बृन्दाचल कूट संनिभैःमहाबलैः वानर यूथप अधिपैः ।बभूव भूः भीम शरीर रूपैःसमावृता राम सहाय हेतोः ॥१-१७-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 1,
    "text": "निर्वृत्ते तु क्रतौ तस्मिन् हयमेधे महात्मनः ।प्रति गृह्य अमरा भागान् प्रतिजग्मुः यथा आगतम् ॥१-१८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 2,
    "text": "समाप्त दीक्षा नियमः पत्नी गण समन्वितः ।प्रविवेश पुरीम् राजा स भृत्य बल वाहनः ॥१-१८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 3,
    "text": "यथा अर्हम् पूजिताः तेन राज्ञा च पृथिवीश्वराः ।मुदिताः प्रययुः देशान् प्रणम्य मुनि पुंगवम् ॥१-१८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 4,
    "text": "श्रीमताम् गच्छताम् तेषाम् स्वगृहाणि पुरात् ततः ।बलानि राज्ञाम् शुभ्राणि प्रहृष्टानि चकाशिरे ॥१-१८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 5,
    "text": "गतेषु पृथिवीशेषु राजा दशरथः पुनः ।प्रविवेश पुरीम् श्रीमान् पुरस्कृत्य द्विजोत्तमान् ॥१-१८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 6,
    "text": "शांतया प्रययौ सार्धम् ऋष्यशृङ्गः सुपूजितः ।अनुगम्यमानो राज्ञा च सानुयात्रेण धीमता ॥१-१८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 7,
    "text": "एवम् विसृज्य तान् सर्वान् राजा संपूर्ण मानसः ।उवास सुखितः तत्र पुत्र उत्पत्तिम् विचिंतयन् ॥१-१८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 8,
    "text": "ततो यज्ञे समाप्ते तु ऋतूनाम् षट् समत्ययुः ।ततः च द्वादशे मासे चैत्रे नावमिके तिथौ ॥१-१८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 9,
    "text": "नक्क्षत्रे अदिति दैवत्ये स्व उच्छ संस्थेषु पंचसु ।ग्रहेषु कर्कटे लग्ने वाक्पता इंदुना सह ॥१-१८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 10,
    "text": "प्रोद्यमाने जगन्नाथम् सर्व लोक नमस्कृतम् ।कौसल्या अजनयत् रामम् सर्व लक्षण संयुतम् ॥१-१८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 11,
    "text": "विष्णोः अर्धम् महाभागम् पुत्रम् ऐक्ष्वाकु नंदनम् ।लोहिताक्षम् महाबाहुम् रक्त ओष्टम् दुंदुभि स्वनम् ॥१-१८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 12,
    "text": "कौसल्या शुशुभे तेन पुत्रेण अमित तेजसा ।यथा वरेण देवानाम् अदितिः वज्र पाणिना ॥१-१८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 13,
    "text": "भरतो नाम कैकेय्याम् जज्ञे सत्य पराक्रमः ।साक्षात् विष्णोः चतुर्थ भागः सर्वैः समुदितो गुणैः ॥१-१८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 14,
    "text": "अथ लक्ष्मण शत्रुघ्नौ सुमित्रा अजनयत् सुतौ ।वीरौ सर्व अस्त्र कुशलौ विष्णोः अर्ध समन्वितौ ॥१-१८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 15,
    "text": "पुष्ये जातः तु भरतो मीन लग्ने प्रसन्न धीः ।सार्पे जातौ तु सौमित्री कुLईरे अभ्युदिते रवौ ॥१-१८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 16,
    "text": "राज्ञः पुत्रा महात्मानः चत्वारो जज्ञिरे पृथक् ।गुणवंतः अनुरूपाः च रुच्या प्रोष्ठ पदोपमाः ॥१-१८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 17,
    "text": "जगुः कलम् च गंधर्वा ननृतुः च अप्सरो गणाः ।देव दुंदुभयो नेदुः पुष्प वृष्टिः च खात् पतत् ॥१-१८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 18,
    "text": "उत्सवः च महान् आसीत् अयोध्यायाम् जनाकुलः ।रथ्याः च जन संबाधा नट नर्तक संकुलाः ॥१-१८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 19,
    "text": "गायनैः च विराविण्यो वादनैः च तथ अपरैः ।विरेजुर् विपुलाः तत्र सर्व रत्न समन्विताः ॥१-१८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 20,
    "text": "प्रदेयांश्च ददौ राजा सूत मागध वंदिनाम् ।ब्राह्मणेभ्यो ददौ वित्तम् गो धनानि सहस्रशः ॥१-१८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 21,
    "text": "अतीत्य एकादश आहम् तु नाम कर्म तथा अकरोत् ।ज्येष्ठम् रामम् महात्मानम् भरतम् कैकयी सुतम् ॥१-१८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 22,
    "text": "सौमित्रिम् लक्ष्मणम् इति शत्रुघ्नम् अपरम् तथा ।वसिष्ठः परम प्रीतो नामानि कुरुते तदा ॥१-१८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 23,
    "text": "ब्राह्मणान् भोजयामास पौरान् जानपदान् अपि ।उददद् ब्राह्मणानाम् च रत्नौघम् अमलम् बहु ॥१-१८-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 24,
    "text": "तेषाम् जन्म क्रिय आदीनि सर्व कर्माणि अकारयत् ।तेषाम् केतुः इव ज्येष्ठो रामो रतिकरः पितुः ॥१-१८-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 25,
    "text": "बभूव भूयो भूतानाम् स्वयम् भूः इव सम्मतः ।सर्वे वेद विदः शूराः सर्वे लोकहिते रताः ॥१-१८-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 26,
    "text": "सर्वे ज्ञानोपसंपन्नाः सर्वे समुदिता गुणैः ।तेषाम् अपि महातेजा रामः सत्य पराक्रमः ॥१-१८-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 27,
    "text": "इष्टः सर्वस्य लोकस्य शशांक इव निर्मलः ।गज स्कन्धे अश्व पृष्टे च रथ चर्यासु सम्मतः ॥१-१८-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 28,
    "text": "धनुर्वेदे च निरतः पितुः शुशॄषणे रतः ।बाल्यात् प्रभृति सुस्निग्धो लक्ष्मणो लक्ष्मि वर्धनः ॥१-१८-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 29,
    "text": "रामस्य लोकरामस्य भ्रातुः ज्येष्ठस्य नित्यशः ।सर्व प्रिय करः तस्य रामस्य अपि शरीरतः ॥१-१८-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 30,
    "text": "लक्ष्मणो लक्ष्मि संपन्नो बहिः प्राण इव अपरः ।न च तेन विना निद्राम् लभते पुरुषोत्तमः ॥१-१८-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 31,
    "text": "मृष्टम् अन्नम् उपानीतम् अश्नाति न हि तम् विना ।यदा हि हयम् आरूढो मृगयाम् याति राघवः ॥१-१८-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 32,
    "text": "अथ एनम् पृष्ठतः अभ्येति स धनुः परिपालयन् ।भरतस्य अपि शत्रुघ्नो लक्ष्मण अवरजो हि सः ॥१-१८-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 33,
    "text": "प्राणैः प्रियतरो नित्यम् तस्य च आसीत् तथा प्रियः ।स चतुर्भिः महाभागैः पुत्रैः दशरथः प्रियैः ॥१-१८-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 34,
    "text": "बभूव परम प्रीतो देवैः इव पितामहः ।ते यदा ज्ञान संपन्नाः सर्वैः समुदिता गुणैः ॥१-१८-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 35,
    "text": "ह्रीमन्तः कीर्तिमन्तः च सर्वज्ञा दीर्घ दर्शिनः ।तेषाम् एवम् प्रभावाणाम् सर्वेषाम् दीप्त तेजसाम् ॥१-१८-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 36,
    "text": "पिता दशरथो हृष्टो ब्रह्मा लोकाधिपो यथा ।ते च अपि मनुज व्याघ्रा वैदिक अध्ययने रताः ॥१-१८-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 37,
    "text": "पितृ शुश्रूषण रता धनुर् वेदे च निष्टिताः ।अथ राजा दशरथः तेषाम् दार क्रियाम् प्रति ॥१-१८-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 38,
    "text": "चिंतयामास धर्मात्मा सह उपाध्यायः स बान्धवः ।तस्य चिंतयमानस्य मंत्रि मध्ये महात्मनः ॥१-१८-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 39,
    "text": "अभ्यागच्छत् महातेजा विश्वामित्रो महामुनिः ।स राज्ञो दर्शन आकांक्षी द्वार अध्यक्षान् उवाच ह ॥१-१८-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 40,
    "text": "शीघ्रम् आख्यात माम् प्राप्तम् कौशिकम् गाधिनः सुतम् ।तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य राज्ञो वेश्म प्रदुद्रुवुः ॥१-१८-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 41,
    "text": "संभ्रान्त मनसः सर्वे तेन वाक्येन चोदिताः ।ते गत्वा राज भवनम् विश्वामित्रम् ऋषिम् तदा ॥१-१८-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 42,
    "text": "प्राप्तम् आवेदयामासुः नृपायैः इक्ष्वाकवे तदा ।तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा सपुरोधाः समाहितः ॥१-१८-४२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 43,
    "text": "प्रति उज्जगाम संहृष्टो ब्रह्माणम् इव वासवः ।तम् दृष्ट्वा ज्वलितम् दीप्त्या तपसम् संशित व्रतम् ॥१-१८-४३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 44,
    "text": "प्रहृष्ट वदनो राजा ततः अर्घ्यम् उपहारयत् ।स राज्ञः प्रतिगृह्य अर्घ्यम् शास्त्र दृष्टेन कर्मणा ॥१-१८-४४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 45,
    "text": "कुशलम् च अव्ययम् च एव पर्य पृच्छत् नराधिपम् ।पुरे कोशे जनपदे बान्धवेषु सुहृत्सु च ॥१-१८-४५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 46,
    "text": "कुशलम् कौशिको राज्ञः पर्यपृच्छत् सुधार्मिकः ।अपि ते संनताः सर्वे सामंत रिपवो जिताः ॥१-१८-४६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 47,
    "text": "दैवम् च मानुषम् च एव कर्म ते साधु अनुष्टितम् ।वसिष्ठम् च समागम्य कुशलम् मुनिपुंगवः ॥१-१८-४७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 48,
    "text": "ऋषीम् च तान् यथा न्यायम् महाभाग उवाच ह ।ते सर्वे हृष्ट मनसः तस्य राज्ञो निवेशनम् ॥१-१८-४८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 49,
    "text": "विविशुः पूजिताः तेन निषेदुः च यथा अर्हतः ।अथ हृष्ट मना राजा विश्वामित्रम् महामुनिम् ॥१-१८-४९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 50,
    "text": "उवाच परम उदारो हृष्टः तम् अभिपूजयन् ।यथा अमृतस्य संप्राप्तिः यथा वर्षम् अनूदके ॥१-१८-५०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 51,
    "text": "यथा सदृश दारेषु पुत्र जन्म अप्रजस्य वै ।प्रणष्टस्य यथा लाभो यथा हर्षो महोदये ॥१-१८-५१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 52,
    "text": "तथा एव आगमनम् मन्ये स्वागतम् ते महामुने ।कम् च ते परमम् कामम् करोमि किमु हर्षितः ॥१-१८-५२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 53,
    "text": "पात्र भूतोऽसि मे ब्रह्मन् दिष्ट्या प्राप्तोऽसि मानद ।अद्य मे सफलम् जन्म जीवितम् च सु जीवितम् ॥१-१८-५३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 54,
    "text": "यस्माद् विप्रेन्द्रम् अद्राक्षम् सुप्रभाता निशा मम ।पूर्वम् राजर्षि शब्देन तपसा द्योतित प्रभः ॥१-१८-५४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 55,
    "text": "ब्रह्मर्षित्वम् अनुप्राप्तः पूज्योअसि बहुधा मया ।तत् अद्भुतम् अभूत् विप्र पवित्रम् परमम् मम ॥१-१८-५५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 56,
    "text": "शुभ क्षेत्र गतः च अहम् तव संदर्शनात् प्रभो ।ब्रूहि यत् प्रार्थितम् तुभ्यम् कार्यम् आगमनम् प्रति ॥१-१८-५६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 57,
    "text": "इच्छाम् अनुगृहीतो अहम् त्वदर्थम् परिवृद्धये ।कार्यस्य न विमर्शम् च गंतुम् अर्हसि सुव्रत ॥१-१८-५७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 58,
    "text": "कर्ता च अहम् अशेषेण दैवतम् हि भवान् मम ।मम च अयम् अनुप्राप्तो महान् अभ्युदयो द्विज ।तव आगमन जः कृत्स्नो धर्मः च अनुत्तमो द्विज ॥१-१८-५८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 18,
    "shloka": 59,
    "text": "इति हृदय सुखम् निशम्य वाक्यम्श्रुति सुखम् आत्मवता विनीतम् उक्तम् ।प्रथित गुण यशा गुणैः विशिष्टःपरम ऋषिः परमम् जगाम हर्षम् ॥१-१८-५९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 1,
    "text": "तत् शुर्त्वा राज सिंहस्य वाक्यम् अद्भुत विस्तरम् ।हृष्ट रोमा महातेजा विश्वामित्रोऽभ्यभाषत ॥१-१९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 2,
    "text": "सदृशम् राज शार्दूल तव एव भुवि न अन्यतः ।महावंश प्रसूतस्य वसिष्ठ व्यपदेशिनः ॥१-१९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 3,
    "text": "यत् तु मे हृद् गतम् वाक्यम् तस्य कार्यस्य निश्चयम् ।कुरुष्व राज शार्दूल भव सत्य प्रतिश्रवः ॥१-१९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 4,
    "text": "अहम् नियमम् आतिष्ठे सिध्द्यर्थम् पुरुषर्षभ ।तस्य विघ्नकरौ द्वौ तु राक्षसौ काम रूपिणौ ॥१-१९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 5,
    "text": "व्रते मे बहुशः चीर्णे समाप्त्याम् राक्षसाविमौ ।मारीचः च सुबाहुः च वीर्यवन्तौ सुशिक्षितौ ॥१-१९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 6,
    "text": "तौ मांस रुधिर ओघेण वेदिम् ताम् अभ्यवर्षताम् ।अवधूते तथा भूते तस्मिन् नियम निश्चये ॥१-१९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 7,
    "text": "कृत श्रमो निरुत्साहः तस्मात् देशात् अपाक्रमे ।न च मे क्रोधम् उत्स्रष्टुम् बुद्धिः भवति पार्थिव ॥१-१९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 8,
    "text": "तथा भूता हि सा चर्या न शापः तत्र मुच्यते ।स्व पुत्रम् राज शार्दूल रामम् सत्य पराक्रमम् ॥१-१९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 9,
    "text": "काक पक्ष धरम् शूरम् ज्येष्ठम् मे दातुम् अर्हसि ।शक्तो हि येष मया गुप्तो दिव्येन स्वेन तेजसा ॥१-१९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 10,
    "text": "राक्षसा ये विकर्तारः तेषाम् अपि विनाशने ।श्रेयः च अस्मै प्रदास्यामि बहुरूपम् न संशयः ॥१-१९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 11,
    "text": "त्रयाणाम् अपि लोकानाम् येन ख्यातिम् गमिष्यति ।न च तौ रामम् आसाद्य शक्तौ स्थातुम् कथम् च न ॥१-१९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 12,
    "text": "न च तौ राघवात् अन्यो हन्तुम् उत्सहते पुमान् ।वीर्य उत्सिक्तौ हि तौ पापौ काल पाश वशम् गतौ ॥१-१९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 13,
    "text": "रामस्य राज शार्दूल न पर्याप्तौ महात्मनः ।न च पुत्र गतम् स्नेहम् कर्तुम् अर्हसि पार्थिव ॥१-१९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 14,
    "text": "अहम् ते प्रति जानामि हतौ तौ विद्धि राक्षसौ ।अहम् वेद्मि महात्मानम् रामम् सत्य पराक्रमम् ॥१-१९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 15,
    "text": "वसिष्ठोऽपि महातेजा ये च इमे तपसि स्थिताः ।यदि ते धर्म लाभम् तु यशः च परमम् भुवि ॥१-१९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 16,
    "text": "स्थिरम् इच्छसि राजेन्द्र रामम् मे दातुम् अर्हसि ।यदि अभ्यनुज्ञाम् काकुत्स्थ ददते तव मंत्रिणः ॥१-१९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 17,
    "text": "वसिष्ठ प्रमुखाः सर्वे ततो रामम् विसर्जय ।अभिप्रेतम् असंसक्तम् आत्मजम् दातुम् अर्हसि ॥१-१९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 18,
    "text": "दश रात्रम् हि यज्ञस्य रामम् राजीव लोचनम् ।न अत्येति कालो यज्ञस्य यथा अयम् मम राघव ॥१-१९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 19,
    "text": "तथा कुरुष्व भद्रम् ते मा च शोके मनः कृथाः ।इति एवम् उक्त्वा धर्मात्मा धर्मार्थ सहितम् वचः ॥१-१९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 20,
    "text": "विरराम महातेजा विश्वामित्रो महामतिः ।स तन् निशम्य राजेन्द्रो विश्वामित्र वचः शुभम् ॥१-१९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 21,
    "text": "शोकेन महता आविष्टः चचाल च मुमोह च ।लब्ध संज्ञः ततो उतथाय व्यषीदत भयान्वितः ॥१-१९-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 19,
    "shloka": 22,
    "text": "इति हृदय मनो विदारणम्मुनि वचनम् तद् अतीव शुश्रुवान् ।नरपतिः अभवत् महान् महात्माव्यथित मनाः प्रचचाल च असनात् ॥१-१९-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 1,
    "text": "तत् श्रुत्वा राज शार्दूलो विश्वामित्रस्य भाषितम् ।मुहूर्तम् इव निस्सज्ञः सज्ञावान् इदम् अब्रवीत् ॥१-२०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 2,
    "text": "ऊन षोडश वर्षो मे रामो राजीव लोचनः ।न युद्ध योग्यताम् अस्य पश्यामि सह राक्षसैः ॥१-२०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 3,
    "text": "इयम् अक्षौहिणी सेना यस्य अहम् पतिः ईश्वरः ।अनया सहितो गत्वा योद्ध अहम् तैर् निशाचरैः ॥१-२०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 4,
    "text": "इमे शूराः च विक्रान्ता भृत्याः मे अस्त्र विशारदाः ।योग्या रक्षोगणैः योद्धुम् न रामम् नेतुम् अर्हसि ॥१-२०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 5,
    "text": "अहम् एव धनुष्पाणिः गोप्ता समर मूर्धनि ।यावत् प्राणान् धरिष्यामि तावत् योत्स्ये निशाचरैः ॥१-२०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 6,
    "text": "निर्विघ्ना व्रत चर्या सा भविष्यति सुरक्षिता ।अहम् तत्र आगमिष्यामि न रामम् नेतुम् अर्हसि ॥१-२०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 7,
    "text": "बालो हि अकृत विद्यः च न च वेत्ति बलाबलम् ।न च अस्त्र बल संयुक्तो न च युद्ध विशारदः ॥१-२०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 8,
    "text": "न च असौ रक्षसा योग्यः कूट युद्धा हि राक्षसा ।विप्रयुक्तो हि रामेण मुहूर्तम् अपि न उत्सहे ॥१-२०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 9,
    "text": "जीवितुम् मुनि शार्दूल न रामम् नेतुम् अर्हसि ।यदि वा राघवम् ब्रह्मन् नेतुम् इच्छसि सुव्रत ॥१-२०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 10,
    "text": "चतुरंग समायुक्तम् मया सह च तम् नय ।षष्टिः वर्ष सहस्राणि जातस्य मम कौशिक ॥१-२०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 11,
    "text": "कृच्छ्रेण उत्पादितः च अयम् न रामम् नेतुम् अर्हसि ।चतुर्णाम् आत्मजानाम् हि प्रीतिः परमिका मम ॥१-२०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 12,
    "text": "ज्येष्ठे धर्म प्रधाने च न रामम् नेतुम् अर्हसि ।किम् वीर्याः राक्षसाः ते च कस्य पुत्राः च के च ते ॥१-२०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 13,
    "text": "कथम् प्रमाणाः के च एतान् रक्षन्ति मुनिपुंगव ।कथम् च प्रति कर्तव्यम् तेषाम् रामेण रक्षसाम् ॥१-२०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 14,
    "text": "मामकैः वा बलैः ब्रह्मन् मया वा कूट योधिनाम् ।सर्वम् मे शंस भगवन् कथम् तेषाम् मया रणे॥१-२०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 15,
    "text": "स्थातव्यम् दुष्ट भावानाम् वीर्योत्सिक्ता हि राक्षसाः ।तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा विश्वामित्रो अभ्यभाषत ॥१-२०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 16,
    "text": "पौलस्त्य वंश प्रभवो रावणो नाम राक्षसः ।स ब्रह्मणा दत्त वरः त्रैलोक्यम् बाधते भृशम् ॥१-२०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 17,
    "text": "महाबलो महावीर्यो राक्षसैः बहुभिः वृतः ।श्रूयते च महाराजा रावणो राक्षस अधिपः ॥१-२०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 18,
    "text": "साक्षात् वैश्रवण भ्राता पुत्रो विश्रवसो मुनेः ।यदा न खलु यज्ञस्य विघ्न कर्ता महाबलः ॥१-२०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 19,
    "text": "तेन संचोदितौ तौ तु राक्षसौ च महाबलौ ।मारीचः च सुबाहुः च यज्ञ विघ्नम् करिष्यतः ॥१-२०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 20,
    "text": "इति उक्तो मुनिना तेन राजा उवाच मुनिम् तदा ।न हि शक्तो अस्मि संग्रामे स्थातुम् तस्य दुरात्मनः ॥१-२०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 21,
    "text": "स त्वम् प्रसादम् धर्मज्ञ कुरुष्व मम पुत्रके ।मम च एव अल्प भाग्यस्य दैवतम् हि भवान् गुरुः ॥१-२०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 22,
    "text": "देव दानव गंधर्वा यक्षाः पतग पन्नगाः।न शक्ता रावणम् सोढुम् किम् पुनर् मानवा युधि ॥१-२०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 23,
    "text": "स तु वीर्यवताम् वीर्यम् आदत्ते युधि रावणः ।तेन च अहम् न शक्तोऽस्मि संयोद्धुम् तस्य वा बलैः ॥१-२०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 24,
    "text": "सबलो वा मुनिश्रेष्ठ सहितो वा मम आत्मजैः ।कथम् अपि अमर प्रख्यम् संग्रामाणाम् अकोविदम् ॥१-२०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 25,
    "text": "बालम् मे तनयम् ब्रह्मन् नैव दास्यामि पुत्रकम् ।अथ काल उपमौ युद्धे सुतौ सुन्दोपसुन्दयोः ॥१-२०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 26,
    "text": "यज्ञ विघ्न करौ तौ ते न एव दास्यामि पुत्रकम् ।मारीचः च सुबाहुः च वीर्यवन्तौ सुशिक्षितौ ॥१-२०-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 27,
    "text": "तयोः अन्यतरम् योद्धुम् यास्यामि स सुहृत् गणः ।अन्यथा त्वनुनेष्यामि भवन्तम् सह बान्धव ॥१-२०-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 20,
    "shloka": 28,
    "text": "इति नरपति जल्पनात् द्विजेन्द्रम्कुशिक सुतम् सुमहान् विवेश मन्युः ।सु हुत इव मखे अग्निः आज्य सिक्तःसमभवत् उज्वलितो महर्षि वह्निः ॥१-२०-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 1,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य स्नेह पर्याकुलाक्षरम् ।समन्युः कौशिको वाक्यम् प्रति उवाच महीपतिम् ॥१-२१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 2,
    "text": "पूर्वम् अर्थम् प्रति श्रुत्य प्रतिज्ञाम् हातुम् इच्छसि ।राघवाणाम् अयुक्तोऽयम् कुलस्य अस्य विपर्ययः ॥१-२१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 3,
    "text": "यद् इदम् ते क्षमम् राजन् गमिष्यामि यथा आगतम् ।मिथ्या प्रतिज्ञः काकुत्स्थ सुखी भव सु हृद् वृतः ॥१-२१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 4,
    "text": "तस्य रोष परीतस्य विश्वामित्रस्य धीमतः ।चचाल वसुधा कृत्स्ना देवानाम् च भयम् ॥१-२१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 5,
    "text": "त्रस्त रूपम् तु विज्ञाय जगत्सर्वम् महान् ऋषिः ।नृपतिम् सुव्रतो धीरो वसिष्ठो वाक्यम् अब्रवीत् ॥१-२१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 6,
    "text": "इक्ष्वाकूणाम् कुले जातः साक्षात् धर्म इव अपरः ।धृतिमान् सुव्रतः श्रीमान् न धर्मम् हातुम् अर्हसि ॥१-२१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 7,
    "text": "त्रिषु लोकेषु विख्यातो धर्मात्मा इति राघव ।स्व धर्मम् प्रतिपद्यस्व न अधर्मम् वोढुम् अर्हसि ॥१-२१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 8,
    "text": "प्रति श्रुत्य करिष्ये इति उक्तम् वाक्यम् अकुर्वतः ।इष्टापूर्त वधो भूयात् तस्मात् रामम् विसर्जय ॥१-२१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 9,
    "text": "कृतास्त्रम् अकृतास्त्रम् वा न एवम् शक्ष्यन्ति राक्षसाः ।गुप्तम् कुइशिक पुत्रेण ज्वलनेन अमृतम् यथा ॥१-२१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 10,
    "text": "एष विग्रहवान् धर्म एष वीर्यवताम् वरः ।एष विद्य अधिको लोके तपसः च परायणम् ॥१-२१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 11,
    "text": "एषो अस्त्रान् विविधान् वेत्ति त्रैलोक्ये स चराचरे ।न एनम् अन्यः पुमान् वेत्ति न च वेत्स्यन्ति केचन ॥१-२१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 12,
    "text": "न देवा न ऋषयः के चित् न अमरा न च राक्षसाः ।गन्धर्व यक्ष प्रवराः स किन्नर महोरगाः ॥१-२१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 13,
    "text": "सर्व अस्त्राणि कृशाश्वस्य पुत्राः परम धार्मिकाः ।कौशिकाय पुरा दत्ता यदा राज्यम् प्रशासति ॥१-२१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 14,
    "text": "ते अपि पुत्रा कृशाश्वस्य प्रजापति सुता सुताः ।न एक रूपा महावीर्या दीप्तिमंतो जयावहाः ॥१-२१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 15,
    "text": "जया च सुप्रभा च एव दक्ष कन्ये सुमध्यमे ।ते सूते अस्त्र शस्त्राणि शतम् परम भास्वरम् ॥१-२१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 16,
    "text": "पंचाशतम् सुतान् लेभे जया लब्ध वरा वरान् ।वधायासुरसैन्यानामप्रमेयानरूपिणः - यद्वा -वधाय असुर सैन्यानाम् अप्रमेयान् अरूपिणः ॥१-२१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 17,
    "text": "सुप्रभा अजनयत् च अपि पुत्रान् पंचाशतम् पुनः ।संहारान् नाम दुर्धर्षान् दुराक्रामान् बलीयसः ॥१-२१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 18,
    "text": "तानि च अस्त्राणि वेत्ति एष यथावत् कुशिक आत्मजः ।अपूर्वाणाम् च जनने शक्तो भूयः च धर्मवित् ॥१-२१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 19,
    "text": "तेन अस्य मुनि मुख्यस्य धर्मज्ञस्य महात्मनः ।न किंचिद् अस्ति अविदितम् भूतम् भव्यम् च राघव ॥१-२१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 20,
    "text": "एवम् वीर्यो महातेजा विश्वामित्रो महा यशाः ।न राम गमने राजन् संशयम् गन्तुम् अर्हसि ॥१-२१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 21,
    "text": "तेषाम् निग्रहणे शक्तः स्वयम् च कुशिकात्मजः ।तव पुत्र हितार्थाय त्वाम् उपेत्य अभि याचते ॥१-२१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 21,
    "shloka": 22,
    "text": "इति मुनि वचनात् प्रसन्न चित्तोरघु वृषभः च मुमोद पार्थिव अग्र्यः ।गमनम् अभिरुरोच राघवस्यप्रथित यशाः कुशिक आत्मजाय बुध्या ॥१-२१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 1,
    "text": "तथा वसिष्टे ब्रुवति राजा दशरथः स्वयम् ।प्रहृष्ट वदनो रामम् आजुहाव स लक्ष्मणम् ॥१-२२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 2,
    "text": "कृतः स्वस्त्ययनम् मात्रा पित्रा दशरथेन च ।पुरोधसा वसिष्ठेन मङ्गलैः अभिमंत्रितम् ॥१-२२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 3,
    "text": "स पुत्रम् मूर्ध्नि उपाघ्राय राजा दशरथः तदा ।ददौ कुशिक पुत्राय सुप्रीतेन अंतरात्मना ॥१-२२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 4,
    "text": "ततो वायुः सुख स्पर्शो नीरजस्को ववौ तदा ।विश्वामित्र गतम् रामम् दृष्ट्वा राजीव लोचनम् ॥१-२२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 5,
    "text": "पुष्प वृष्टिः महती आसीत् देव दुन्दुभि निःस्वनैः ।शङ्ख दुन्दुभि निर्घोषः प्रयाते तु महात्मनि ॥१-२२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 6,
    "text": "विश्वामित्रो ययौ अग्रे ततो रामो महायशाः ।काक पक्ष धरो धन्वी तम् च सौमित्रिः अन्वगात् ॥१-२२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 7,
    "text": "कलापिनौ धनुष् पाणी शोभयानौ दिशो दश ।विश्वामित्रम् महात्मानम् त्रि शीर्षौ इव पन्नगौ ।अनुजग्मतुः अक्षुद्रौ पितामहम् इव अश्विनौ ॥१-२२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 8,
    "text": "तदा कुशिक पुत्रम् तु धनुष् पाणी स्वलंकृतौ ।बद्ध गोध अंगुलि त्राणौ खड्गवन्तौ महाद्युती ॥१-२२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 9,
    "text": "कुमारौ चारु वपुषौ भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ ।अनुयातौ श्रिया दीप्तौ शोभयेताम् अनिन्दितौ ॥१-२२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 10,
    "text": "स्थाणुम् देवम् इव अचिन्त्यम् कुमारौ इव पावकी ।अध्यर्ध योजनम् गत्वा सरय्वा दक्षिणे तटे ॥१-२२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 11,
    "text": "रामा इति मधुराम् वाणीम् विश्वामित्रः अभ्यभाषत ।गृहाण वत्स सलिलम् मा भूत् कालस्य पर्ययः ॥१-२२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 12,
    "text": "मंत्र ग्रामम् गृहाण त्वम् बलाम् अतिबलाम् तथा ।न श्रमो न ज्वरो वा ते न रूपस्य विपर्ययः ॥१-२२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 13,
    "text": "न च सुप्तम् प्रमत्तम् वा धर्ष इष्यन्ति नैरृताः ।न बाह्वोः सदृशो वीर्ये पृथिव्याम् अस्ति कश्चन ॥१-२२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 14,
    "text": "त्रिषु लोकेषु वा राम न भवेत् सदृशः तव ।बलाम् अतिबलाम् चैव पठतः तात राघव ॥१-२२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 15,
    "text": "न सौभाग्ये न दाक्षिण्ये न ज्ञाने बुद्धि निश्चये ।न उत्तरे प्रति वक्तव्ये समो लोके तव अनघ ॥१-२२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 16,
    "text": "एतत् विद्या द्वये लब्धे न भवेत् सदृशः तव ।बला च अतिबला चैव सर्व ज्ञानस्य मातरौ ॥१-२२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 17,
    "text": "क्षुत् पिपासे न ते राम भविष्येते नरोत्तम ।बलाम् अतिबलाम् चैव पठतः तात राघव ॥१-२२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 18,
    "text": "गृहाण सर्व लोकस्य गुप्तये रघु नन्दन ।विद्या द्वयम् अधीयाने यशः च अथ भवेत् भुवि ।पितामह सुते हि एते विद्ये तेजः समन्विते ॥१-२२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 19,
    "text": "प्रदातुम् तव काकुत्थ्स सदृअशः त्वम् हि पार्थिव ।कामम् बहुगुणाः सर्वे त्वयि एते न अत्र संशयः ॥१-२२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 20,
    "text": "तपसा संभृते च एते बहु रूपे भविष्यतः ।ततो रामो जलम् स्पृष्ट्वा प्रहृष्ट वदनः शुचिः ॥१-२२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 21,
    "text": "प्रति जग्राह ते विद्ये महर्षेर् भावित आत्मनः ।विद्या समुदितो रामः शुशुभे भीम विक्रमः ॥१-२२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 22,
    "text": "सहस्र रश्मिः भग्वान् शरदीव दिवाकरः ।गुरु कार्याणि सर्वाणि नियुज्य कुशिक आत्मजे ।ऊषुः ताम् रजनीम् तत्र सरय्वाम् सुसुखम् त्रयः ॥१-२२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 22,
    "shloka": 23,
    "text": "दशरथ नृइप सूनु सत्तमाभ्याम्तृण शयने अनुचिते तदा उषिताभ्याम् ।कुशिक सुत वचोऽनुलालिताभ्याम् ।सुखमिव सा विबभौ विभावरी च ॥१-२२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 1,
    "text": "प्रभातायाम् तु शर्वर्याम् विश्वामित्रो महामुनिः ।अभ्यभाषत काकुत्स्थौ शयानौ पर्ण संस्तरे ॥१-२३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 2,
    "text": "कौसल्या सुप्रजा राम पूर्वा संध्या प्रवर्तते ।उत्तिष्ठ नर शार्दूल कर्तव्यम् दैवमाह्निकम् ॥१-२३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 3,
    "text": "तस्य ऋषेः परम उदारम् वचः श्रुत्वा नृप नरोत्तमौ ।स्नात्वा कृत उदकौ वीरौ जेपतुः परमम् जपम् ॥१-२३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 4,
    "text": "कृत आह्निकौ महावीर्यौ विश्वामित्रम् तपोधनम् ।अभिवाद्य अति संहृष्टौ गमनाय अभितस्थतुः ॥१-२३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 5,
    "text": "तौ प्रयान्तौ महावीर्यौ दिव्यम् त्रिपथगाम् नदीम् ।ददृशा ते ततः तत्र सरय्वाः संगमे शुभे ॥१-२३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 6,
    "text": "तत्र आश्रम पदम् पुण्यम् ऋषीणाम् भाविअत आत्मानाम् ।बहु वर्ष सहस्राणि तप्यताम् परमम् तपः ॥१-२३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 7,
    "text": "तम् दृष्ट्वा परम प्रीतौ राघवौ पुण्यम् आश्रमम् ।ऊचतुः तम् महात्मानम् विश्वामित्रम् इदम् वचः ॥१-२३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 8,
    "text": "कस्य अयम् आश्रमः पुण्यः को नु अस्मिन् वसते पुमान् ।भगवन् श्रोतुम् इच्छावः परम् कौतूहलम् हि नौ ॥१-२३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 9,
    "text": "तयोः तद् वचनम् श्रुत्वा प्रहस्य मुनिपुंगवः ।अब्रवीत् श्रूयताम् राम यस्य अयम् पूर्व आश्रमः ॥१-२३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 10,
    "text": "कन्दर्पो मूर्तिमान् आसीत् काम इति उच्यते बुधैः ।तपस्यंतम् इह स्थाणुम् नियमेन समाहितम् ॥१-२३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 11,
    "text": "कृत उद्वाहम् तु देवेशम् गच्छन्तम् स मरुद् गणम् ।धर्षयामास दुर्मेधा हुम् कृतः च महात्मना ॥१-२३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 12,
    "text": "अवध्यतः च रुद्रेण चक्षुषा रघु नन्दन ।व्यशीर्यन्त शरीरात् स्वात् सर्व गात्राणि दुर्मतेः ॥१-२३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 13,
    "text": "तत्र गात्रम् हतम् तस्य निर्दग्धस्य महात्मनः ।अशरीरः कृतः कामः क्रोधात् देव ईश्वरेण ह ॥१-२३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 14,
    "text": "अनङ्ग इति विख्यातः तदा प्रभृति राघव ।स च अङ्ग विषयः श्रीमान् यत्र अंगम् स मुमोच ह ॥१-२३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 15,
    "text": "तस्य अयम् आश्रमः पुण्यः तस्य इमे मुनयः पुरा ।शिष्या धर्मपरा वीर तेषाम् पापम् न विद्यते ॥१-२३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 16,
    "text": "इह अद्य रजनीम् राम वसेम शुभ दर्शन ।पुण्ययोः सरितोः मध्ये श्वः तरिष्यामहे वयम् ॥१-२३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 17,
    "text": "अभिगच्छामहे सर्वे शुचयः पुण्यम् आश्रमम् ।इह वासः परोऽस्माकम् सुखम् वस्त्यामहे वयम् ॥१-२३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 18,
    "text": "स्नाताः च कृत जप्याः च हुत हव्या नरोत्तम ।तेषाम् संवदताम् तत्र तपो दीर्घेण चक्षुषा ॥१-२३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 19,
    "text": "विज्ञाय परम प्रीता मुनयो हर्षम् आगमन् ।अर्घ्यम् पाद्यम् तथा आतिथ्यम् निवेद्य कुशिकात्मजे ॥१-२३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 20,
    "text": "राम लक्ष्मणयोः पश्चात् अकुर्वन् अतिथि क्रियाम् ।सत्कारम् सम् अनुप्राप्य कथाभिः अभिरंजयन् ॥१-२३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 21,
    "text": "यथा अर्हम् अजपन् संध्याम् ऋषयः ते समाहिताः ।तत्र वासिभिः आनीता मुनिभिः सुव्रतैः सह ॥१-२३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 23,
    "shloka": 22,
    "text": "न्यवसन् सुसुखम् तत्र काम आश्रम पदे तथा ।कथाभिरभिरामभिरभिरमौ नृपात्मजौ ।यद्वा -कथाभिः अभि रामभिः अभि रमौ नृप आत्मजौरमयामास धर्मात्मा कौशिको मुनिपुङ्गवः ॥१-२३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः प्रभाते विमले कृत आह्निकम् अरिन्दमौ ।विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य नद्याः तीरम् उपागतौ ॥१-२४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 2,
    "text": "ते च सर्वे महात्मानो मुनयः संश्रित व्रताः ।उपस्थाप्य शुभाम् नावम् विश्वामित्रम् अथ अब्रुवन् ॥१-२४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 3,
    "text": "आरोहतु भवान् नावम् राजपुत्र पुरस्कृतः ।अरिष्टम् गच्छ पन्थानम् मा भूत् काल विपर्ययः ॥१-२४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 4,
    "text": "विश्वामित्रः तथा इति उक्त्वा तान् ऋषीन् प्रतिपूज्य च ।ततार सहितः ताभ्याम् सरितम् सागरम् गमाम् ॥१-२४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 5,
    "text": "तत्र शुश्राव वै शब्दम् तोय संरम्भ वर्धितम् ।मध्यम् आगम्य तोयस्य तस्य शब्दस्य निश्चयम् ॥१-२४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 6,
    "text": "ज्ञातु कामो महातेजा सह रामः कनीयसा ।अथ रामः सरिन् मध्ये पप्रच्छ मुनि पुङ्गवम् ॥१-२४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 7,
    "text": "वारिणो भिद्यमानस्य किम् अयम् तुमुलो ध्वनिः ।राघवस्य वचः श्रुत्वा कौतूहल समन्वितम् ॥१-२४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 8,
    "text": "कथयामास धर्मात्मा तस्य शब्दस्य निश्चयम् ।कैलास पर्वते राम मनसा निर्मितम् परम् ॥१-२४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 9,
    "text": "ब्रह्मणा नरशार्दूल तेन इदम् मानसम् सरः ।तस्मात् सुस्राव सरसः सा अयोध्याम् उपगूहते ॥१-२४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 10,
    "text": "सरः प्रवृत्ता सरयूः पुण्या ब्रह्म सरः च्युता ।तस्य अयम् अतुलः शब्दो जाह्नवीम् अभिवर्तते ॥१-२४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 11,
    "text": "वारि संक्षोभजो राम प्रणामम् नियतः कुरु ।ताभ्याम् तु तावुभौ कृत्वा प्रणामम् अतिधार्मिकौ ॥१-२४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 12,
    "text": "तीरम् दक्षिणम् आसाद्य जग्मतुर् लघु विक्रमौ ।स वनम् घोर संकाशम् दृष्ट्वा नरवरात्मजः ॥१-२४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 13,
    "text": "अविप्रहतम् ऐक्ष्वाकः पप्रच्छ मुनि पुंगवम् ।अहो वनम् इदम् दुर्गम् झिल्लिका गण संयुतम् ॥१-२४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 14,
    "text": "भैरवैः श्वापदैः कीर्णम् शकुनैः दारुण आरवैः ।नाना प्रकारैः शकुनैः वाश्यद्भिः भैरव स्वनैः ॥१-२४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 15,
    "text": "सिंह व्याघ्र वराहैः च वारणैः च अपि शोभितम् ।धव अश्वकर्ण ककुभैः बिल्व तिन्दुक पाटलैः ॥१-२४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 16,
    "text": "संकीर्णम् बदरीभिः च किम् नु एतत् दारुणम् वनम् ।तम् उवाच महातेजा विश्वामित्रो महामुनिः ॥१-२४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 17,
    "text": "श्रूयताम् वत्स काकुत्स्थ यस्य एतत् दारुणम् वनम् ।एतौ जनपदौ स्फीतौ पूर्वम् आस्ताम् नरोउत्तम ॥१-२४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 18,
    "text": "मलदाः च करूषाः च देव निर्माण निर्मितौ ।पुरा वृत्र वधे राम मलेन समभिप्लुतम् ॥१-२४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 19,
    "text": "क्षुधा चैव सहस्राक्षम् ब्रह्म हत्या सम् आविशत् ।तम् इन्द्रम् मलिनम् देवा ऋषयः च तपोधनाः ॥१-२४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 20,
    "text": "कलशैः स्नापयामासुः मलम् च अस्य प्रमोचयन् ।इह भूम्याम् मलम् दत्त्वा देवाः कारुषम् एव च ॥१-२४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 21,
    "text": "शरीरजम् महेन्द्रस्य ततो हर्षम् प्रपेदिरे ।निर्मलो निष्करूषः च शुद्ध इन्द्रो यथा अभवत् ॥१-२४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 22,
    "text": "ततो देशस्य सुप्रीतो वरम् प्रादाद् अनुत्तमम् ।इमौ जनपदौ स्फीतौ ख्यातिम् लोके गमिष्यतः ॥१-२४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 23,
    "text": "मलदाः च करूषाः च मम अंग मल धारिणौ ।साधु साधु इति तम् देवाः पाकशासनम् अब्रुवन् ॥१-२४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 24,
    "text": "देशस्य पूजाम् ताम् दृष्ट्वा कृताम् शक्रेण धीमता ।एतौ जनपदौ स्फीतौ दीर्घ कालम् अरिन्दम ॥१-२४-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 25,
    "text": "मलदाः च करूषाः च मुदिता धन धान्यतः ।कस्य चित् अथ कालस्य यक्षी काम रूपिणी ॥१-२४-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 26,
    "text": "बलम् नाग सहस्रस्य धारयन्ती तदा हि आभूत् ।ताटका नाम भद्रम् ते भार्या सुन्दस्य धीमतः ॥१-२४-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 27,
    "text": "मारीचो राक्षसः पुत्रो यस्याः शक्र पराक्रमः ।वृत्त बाहुर् महा शीर्षो विपुला अस्य तनुर् महान् ॥१-२४-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 28,
    "text": "राक्षसो भैरव आकारो नित्यम् त्रासयते प्रजाः ।इमौ जनपदौ नित्यम् विनाशयति राघव ॥१-२४-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 29,
    "text": "मलदांश्च करूषांश्च ताटका दुष्ट चारिणी ।सा इयम् पन्थानम् आवृत्य वसति अध्यर्ध योजने ॥१-२४-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 30,
    "text": "अत एव च गन्तव्यम् ताटकाया वनम् यतः ।स्व बाहु बलम् आश्रित्य जहि इमाम् दुष्ट चारिणीम् ॥१-२४-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 31,
    "text": "मत् नियोगात् इमम् देशम् कुरु निष्कण्टकम् पुनः ।न हि कश्चित् इमम् देशम् शक्तो हि आगन्तुम् ईदृशम् ॥१-२४-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 24,
    "shloka": 32,
    "text": "यक्षिण्या घोरया राम उत्सादितम् असह्यया ।एतत् ते सर्वम् आख्यातम् यथा एतत् दारुणम् वनम् ।यक्ष्या च उत्सादितम् सर्वम् अद्य अपि न निवर्तते ॥१-२४-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ तस्य अप्रमेयस्य मुनेर् वचनम् उत्तमम् ।श्रुत्वा पुरुष शार्दूलः प्रत्युवाच शुभाम् गिरम् ॥१-२५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 2,
    "text": "अल्प वीर्या यदा यक्षी श्रूयते मुनिपुङ्गव ।कथम् नाग सहस्रस्य धारयति अबला बलम् ॥१-२५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 3,
    "text": "इति उक्त,म् वचनम् श्रुत्वा राघवस्य अमित ओजसा ।हर्षयन् श्लक्ष्णया वचा स लक्ष्मणम् अरिन्दमम् ॥१-२५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 4,
    "text": "विश्वामित्रोऽब्रवीत् वाक्यम् शृणु येन बलोत्कटा ।वर दान कृतम् वीर्यम् धारयति अबला बलम् ॥१-२५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 5,
    "text": "पूर्वम् आसीत् महा यक्षः सुकेतुर् नाम वीर्यवान् ।अनपत्यः शुभाचारः स च तेपे महत् तपः ॥१-२५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 6,
    "text": "पितामहः तु सुप्रीतः तस्य यक्षपतेः तदा ।कन्या रत्नम् ददौ राम ताटकाम् नाम नामतः ॥१-२५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 7,
    "text": "ददौ नाग सहस्रस्य बलम् च अस्याः पितामहः ।न तु एव पुत्रम् यक्षाय ददौ च असौ महायशाः ॥१-२५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 8,
    "text": "ताम् तु बालाम् विवर्धन्तीम् रूप यौवन शालिनीम् ।जंभ पुत्राय सुन्दाय ददौ भार्याम् यशस्विनीम् ॥१-२५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 9,
    "text": "कस्यचित् तु अथ कालस्य यक्षी पुत्रम् व्यजायत ।मारीचम् नाम दुर्धर्षम् यः शापात् राक्षसोऽभवत् ॥१-२५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 10,
    "text": "सुन्दे तु निहते राम सा अगस्त्यम् ऋषि सत्तमम् ।ताटका सह पुत्रेण प्रधर्षयितुम् इच्छति ॥१-२५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 11,
    "text": "भक्षार्थम् जात संरम्भा गर्जन्ती सा अभ्यधावत ।आपतन्तीम् तु ताम् दृष्ट्वा अगस्त्यो भगवान् ऋषिः ॥१-२५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 12,
    "text": "राक्षसत्वम् भजस्व इति मारीचम् व्याजहार सः ।अगस्त्यः परम अमर्षः ताटकाम् अपि शप्तवान् ॥१-२५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 13,
    "text": "पुरुषादी महायक्षी विरूपा विकृत आनना ।इदम् रूपम् विहायाशु दारुणम् रूपम् अस्तु ते ॥१-२५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 14,
    "text": "सैषा शाप कृताम् अर्षा ताटका क्रोध मूर्छिता ।देशम् उत्सादयति एनम् अगस्त्या चरितम् शुभम् ॥१-२५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 15,
    "text": "एनाम् राघव दुर्वृत्ताम् यक्षीम् परम दारुणाम् ।गो ब्राह्मण हितार्थाय जहि दुष्ट पराक्रमाम् ॥१-२५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 16,
    "text": "न हि एनाम् शाप संसृष्टाम् कश्चित् उत्सहते पुमान् ।निहन्तुम् त्रिषु लोकेषु त्वाम् ऋते रघु नन्दन ॥१-२५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 17,
    "text": "न हि ते स्त्री वध कृते घृणा कार्या नरोत्तम ।चातुर् वर्ण्य हितार्थाम् हि कर्तव्यम् राज सूनुना ॥१-२५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 18,
    "text": "नृशंसम् अनृशंसम् वा प्रजा रक्षण कारणात् ।पातकम् वा सदोषम् वा कर्तव्यम् रक्षता सदा ॥१-२५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 19,
    "text": "राज्य भार नियुक्तानाम् एष धर्मः सनातनः ।अधर्म्याम् जहि काकुत्स्थ धर्मो हि अस्याम् न विद्यते ॥१-२५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 20,
    "text": "श्रूयते हि पुरा शक्रो विरोचन सुताम् नृप ।पृथिवीम् हन्तुम् इच्छन्तीम् मन्थराम् अभ्यसूदयत् ॥१-२५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 21,
    "text": "विष्णुना च पुरा राम भृगु पत्नी पतिव्रता ।अनिन्द्रम् लोकम् इच्छन्ती काव्यमाता निषूदिता ॥१-२५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 25,
    "shloka": 22,
    "text": "एतैः च अन्यैः च बहुभी राजपुत्रैः महात्मभिः ।अधर्म सहिता नार्यो हताः पुरुषसत्तमैः ।तस्माद् एनाम् घृणाम् त्यक्त्वा जहि मत् शासनान् नृप ॥१-२५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 1,
    "text": "मुनेर् वचनम् अक्लीबम् श्रुत्वा नरवरात्मजः ।राघवः प्राञ्जलिः भूत्वा प्रत्युवाच दृढव्रतः ॥१-२६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 2,
    "text": "पितुर् वचन निर्देशात् पितुर् वचन गौरवात् ।वचनम् कौशिकस्य इति कर्तव्यम् अविशङ्कया ॥१-२६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 3,
    "text": "अनुशिष्टो अस्मि अयोध्यायाम् गुरु मध्ये महात्मना ।पित्रा दशरथेन अहम् न अवज्ञेयम् च तद् वचः ॥१-२६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 4,
    "text": "सोऽहम् पितुर्वचः श्रुत्वा शासनाद् ब्रह्म वादिनः ।करिष्यामि न संदेहः ताटका वधम् उत्तमम् ॥१-२६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 5,
    "text": "गो ब्राह्मण हितार्थाय देशस्य च हिताय च ।तव चैव अप्रमेयस्य वचनम् कर्तुम् उद्यतः ॥१-२६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 6,
    "text": "एवम् उक्त्वा धनुर्मध्ये बध्वा मुष्टिम् अरिन्दमः ।ज्या घोषम् अकरोत् तीव्रम् दिशः शब्देन नादयन् ॥१-२६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 7,
    "text": "तेन शब्देन वित्रस्ताः ताटका वन वासिनः ।ताटका च सुसंक्रुद्धा तेन शब्देन मोहिता ॥१-२६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 8,
    "text": "तम् शब्दम् अभिनिध्याय राक्षसी क्रोध मूर्चिता ।श्रुत्वा च अभ्यद्रवत् क्रुद्धा यत्र शब्दो विनिस्सृतः ॥१-२६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 9,
    "text": "ताम् दृष्ट्वा राघवः क्रुद्धाम् विकृताम् विकृत आननाम् ।प्रमाणेन अति वृद्धाम् च लक्ष्मणम् सोऽभ्यभाषत ॥१-२६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 10,
    "text": "पश्य लक्ष्मण यक्षिण्या भैरवम् दारुणम् वपुः ।भिद्येरन् दर्शनात् अस्या भीरूणाम् हृदयानि च ॥१-२६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 11,
    "text": "एताम् पश्य दुराधर्षाम् माया बल समन्विताम् ।विनिवृत्ताम् करोमि अद्य हृत कर्णाग्र नासिकाम् ॥१-२६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 12,
    "text": "न हि एनाम् उत्सहे हन्तुम् स्त्री स्वभावेन रक्षिताम् ।वीर्यम् च अस्या गतिम् च एव हन्यताम् इति मे मतिः ॥१-२६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 13,
    "text": "एवम् ब्रुवाणे रामे तु ताटका क्रोध मूर्छिता ।उद्यम्य बाहूम् गर्जन्ती रामम् एव अभ्यधावत ॥१-२६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 14,
    "text": "विश्वामित्रस्तु ब्रह्मर्षिः हुंकारेणा अभिभर्त्स्य ताम् ।स्वस्ति राघवयोः अस्तु जयम् च एव अभ्यभाषत ॥१-२६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 15,
    "text": "उद् धुन्वाना रजो घोरम् ताटका राघवौ उभौ ।रजो मेघेन महता मुहूर्तम् सा व्यमोहयत् ॥१-२६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 16,
    "text": "ततो मायाम् समास्थाय शिला वर्षेण राघवौ ।अवाकिरत् सुमहता ततः चुक्रोध राघवः ॥१-२६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 17,
    "text": "शिला वर्षम् महत् तस्याः शर वर्षेण राघवः ।प्रतिवार्यो अपधावन्त्याः करौ चिच्छेद पत्रिभिः ॥१-२६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 18,
    "text": "ततः च्छिन्न भुजाम् श्रान्ताम् अभ्याशे परिगर्जतीम् ।सौमित्रिः अकरोत् क्रोधात् हृत कर्णाग्र नासिकाम् ॥१-२६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 19,
    "text": "काम रूपधरा सा तु कृत्वा रूपाणि अनेकशः ।अन्तर्धानम् गता यक्षी मोहयन्ति स्व मायया ॥१-२६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 20,
    "text": "अश्म वर्षम् विमुंचन्ती भैरवम् विचचार सा।ततः तौ अश्म वर्षेण कीर्यमाणौ समन्ततः ॥१-२६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 21,
    "text": "दृष्ट्वा गाधि सुतः श्रीईमान् इदम् वचनम् अब्रवीत् ।अलम् ते घृणया राम पापा एषा दुष्ट चारिणी ॥१-२६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 22,
    "text": "यज्ञ विघ्न करी यक्षी पुरा वर्धेत मायया ।वध्यताम् तावत् एव एषा पुरा संध्या प्रवर्तते ॥१-२६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 23,
    "text": "रक्षांसि संध्या काले तु दुर्धर्षाणि भवन्ति हि ।इति उक्तः स तु ताम् यक्षीम् अश्म वृष्ट्या अभिवर्षणीम् ॥१-२६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 24,
    "text": "दर्शयन् शब्द वेधित्वम् ताम् रुरोध स सायकैः ।सा रुद्धा बाण जालेन माया बल समन्विता ॥१-२६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 25,
    "text": "अभि दुद्राव काकुत्स्थम् लक्षमणम् च विनेषुदी।ताम् आपतन्तीम् वेगेन विक्रान्ताम् अशनीम् इव ॥१-२६-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 26,
    "text": "शरेण उरसि विव्याध सा पपात ममार च ।ताम् हताम् भीम संकाशाम् दृष्ट्वा सुरपतिः तदा ॥१-२६-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 27,
    "text": "साधु साध्विति काकुत्स्थम् सुराः च अपि अभिपूजयन् ।उवाच परम प्रीतः सहस्राक्षः पुरन्दरः ॥१-२६-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 28,
    "text": "सुराः च सर्वे संहृष्टा विश्वामित्रम् अथ अब्रुवन् ।मुने कौशिक भद्रम् ते सह इन्द्राः सर्वे मरुद् गणाः ॥१-२६-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 29,
    "text": "तोषिताः कर्मणा अनेन स्नेहम् दर्शय राघवे ।प्रजापतेः कृशाश्वस्य पुत्रान् सत्य पराक्रमान् ॥१-२६-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 30,
    "text": "तपो बल भृतो ब्रह्मन् राघवाय निवेदय ।पात्रभूतः च ते ब्रह्मन् तव अनुगमने रतः ॥१-२६-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 31,
    "text": "कर्तव्यम् सुमहत् कर्म सुराणाम् राज सूनुना ।एवम् उक्त्वा सुराः सर्वे जग्मुर् हृष्टा विहायसम् ॥१-२६-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 32,
    "text": "विश्वामित्रम् पूजयन् ततः संध्या प्रवर्तते ।ततो मुनिवरः प्रीतः ताटका वध तोषितः ॥१-२६-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 33,
    "text": "मूर्ध्नि रामम् उपाघ्राय इदम् वचनम् अब्रवीत् ।इह अद्य रजनीम् राम वसाम शुभ दर्शन ॥१-२६-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 34,
    "text": "श्वः प्रभाते गमिष्यामः तद् आश्रम पदम् मम ।विश्वामित्रः वचः श्रुत्वा हृष्टो दशरधात्मजः ॥१-२६-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 35,
    "text": "उवास रजनीम् तत्र ताटकाया वने सुखम् ।मुक्त शापम् वनम् तत् च तस्मिन् एव तत् आहनि ।रमणीयम् विबभ्राज यथा चैत्र रथम् वनम् ॥१-२६-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 26,
    "shloka": 36,
    "text": "निहत्य ताम् यक्ष सुताम् स रामःप्रशस्यमानः सुर सिद्ध सन्घैः ।उवास तस्मिन् मुनिना सह एवप्रभात वेलाम् प्रति बोध्यमानः ॥१-२६-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ ताम् रजनीम् उष्य विश्वामिरो महायशाः ।प्रहस्य राघवम् वाक्यम् उवाच मधुर स्वरम् ॥१-२७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 2,
    "text": "परितुष्टो अस्मि भद्रम् ते राजपुत्र महायशः ।प्रीत्या परमया युक्तो ददामि अस्त्राणि सर्वशः ॥१-२७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 3,
    "text": "देव असुर गणान् वा अपि स गन्धर्व उरगान् भुवि ।यैः अमित्रान् प्रसह्य आजौ वशीकृत्य जयिष्यसि ॥१-२७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 4,
    "text": "तानि दिव्यानि भद्रम् ते ददामि अस्त्राणि सर्वशः ।दण्ड चक्रम् महत् दिव्यम् तव दास्यामि राघव ॥१-२७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 5,
    "text": "धर्म चक्रम् ततो वीर काल चक्रम् तथैव च ।विष्णु चक्रम् तथा अति उग्रम् ऐन्द्रम् चक्रम् तथैव च ॥१-२७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 6,
    "text": "वज्रम् अस्त्रम् नरश्रेष्ठ शैवम् शूलवरम् तथा ।अस्त्रम् ब्रह्मशिरः च एव ऐषीकम् अपि राघव ॥१-२७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 7,
    "text": "ददामि ते महाबाहो ब्राह्मम् अस्त्रम् अनुत्तमम् ।गदे द्वे चैव काकुत्स्थ मोदकी शिखरी शुभे ॥१-२७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 8,
    "text": "प्रदीप्ते नरशार्दूल प्रयच्छामि नृपाअत्मज ।धर्म पाशम् अहम् राम काल पाशम् तथैव च ॥१-२७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 9,
    "text": "वारुणम् पाशम् अस्त्रम् च ददामि अहम् अनुत्तमम् ।अशनी द्वे प्रयच्छामि शुष्क आर्द्रे रघुनन्दन ॥१-२७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 10,
    "text": "ददामि च अस्त्रम् पैनाकम् अस्त्रम् नारायणम् तथा ।आग्नेयम् अस्त्रम् दयितम् शिखरम् नाम नामतः ॥१-२७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 11,
    "text": "वायव्यम् प्रथमम् नाम ददामि तव च अनघ ।अस्त्रम् हयशिरः नाम क्रौञ्चम् अस्त्रम् तथैव च ॥१-२७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 12,
    "text": "शक्ति द्वयम् च काकुत्स्थ ददामि तव राघव ।कंकालम् मुसलम् घोरम् कापालम् अथ किन्किणीम् ॥१-२७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 13,
    "text": "वधार्थम् राक्षसाम् यानि ददामि एतानि सर्वशः ।वैद्याधरम् महा अस्त्रम् च नन्दनम् नाम नामतः ॥१-२७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 14,
    "text": "असि रत्नम् महाबाहो ददामि नृवरात्मज ।गान्धर्वम् अस्त्रम् दयितम् मोहनम् नाम नामतः ॥१-२७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 15,
    "text": "प्रस्वापनम् प्रशमनम् दद्मि सौम्यम् च राघव ।वर्षणम् शोषणम् चैव संतापन विलापने ॥१-२७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 16,
    "text": "मादनम् चैव दुर्धर्षम् कन्दर्प दयितम् तथा ।गान्धर्वम् अस्त्रम् दयितम् मानवम् नाम नामतः ॥१-२७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 17,
    "text": "पैशाचम् अस्त्रम् दयितम् मोहनम् नाम नामतः ।प्रतीच्छ नरशार्दूल राजपुत्र महायशः ॥१-२७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 18,
    "text": "तामसम् नरशार्दूल सौमनम् च महाबलम् ।संवर्तम् चैव दुर्धर्षम् मौसलम् च नृपात्मज ॥१-२७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 19,
    "text": "सत्यम् अस्त्रम् महाबाहो तथा मायामयम् परम् ।सौरम् तेजःप्रभम् नाम पर तेजो अपकर्षणम् ॥१-२७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 20,
    "text": "सोम अस्त्रम् शिशिरम् नाम त्वाष्ट्रम् अस्त्रम् सुदारुरणम् ।दारुणम् च भगस्य अपि शितेषुम् अथ मानवम् ॥१-२७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 21,
    "text": "एतान् राम महाबाहो काम रूपान् महाबलान् ।गृहाण परमोदारान् क्षिप्रम् एव नृपात्मज ॥१-२७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 22,
    "text": "स्थितः तु प्राङ्मुखो भूत्वा शुचिर् मुनिवरः तदा ।ददौ रामाय सुप्रीतो मंत्र ग्रामम् अनुत्तमम् ॥१-२७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 23,
    "text": "सर्व संग्रहणम् एषाम् दैवतैः अपि दुर्लभम् ।तानि अस्त्राणि तदा विप्रो राघवाय न्यवेदत् ॥१-२७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 24,
    "text": "जपतः तु मुनेः तस्य विश्वामित्रस्य धीमतः ।उपतस्थुः महा अर्हाणि सर्वाणि अस्त्राणि राघवम् ॥१-२७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 25,
    "text": "ऊचुः च मुदिता रामम् सर्वे प्रांजलयः तदा ।इमे च परमोदार किंकराः तव राघव ॥१-२७-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 26,
    "text": "यद् यद् इच्छसि भद्रन् ते तत् सर्वम् करवाम वै ।ततो राम प्रसन्न आत्मा तैः इति उक्तो महाबलैः ॥१-२७-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 27,
    "text": "प्रतिगृह्य च काकुत्स्थः समालभ्य च पाणिना ।मनसा मे भविष्यध्वम् इति तानि अभ्यचोदयत् ॥१-२७-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 27,
    "shloka": 28,
    "text": "ततः प्रीत मना रामो विश्वामित्रम् महामुनिम् ।अभिवाद्य महातेजा गमनाय उपचक्रमे ॥१-२७-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 1,
    "text": "प्रतिगृह्य ततः अस्त्राणि प्रहृष्ट वदनः शुचिः ।गच्छन् एव च काकुत्स्थो विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ॥१-२८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 2,
    "text": "गृहीत अस्त्रो अस्मि भगवन् दुराधर्षः सुरैः अपि ।अस्त्राणाम् तु अहम् इच्छामि संहारम् मुनिपुंगव ॥१-२८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 3,
    "text": "एवम् ब्रुवति काकुत्स्थे विश्वामित्रो महा तपाः ।संहारान् व्याजहार अथ धृतिमान् सुव्रतः शुचिः ॥१-२८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 4,
    "text": "सत्यवन्तम् सत्य कीर्तिम् धृष्टम् रभसम् एव च ।प्रतिहारतरम् नाम पराङ्मुखम् अवाङ्मुखम् ॥१-२८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 5,
    "text": "लक्ष्या अलक्ष्याः इमौ चैव दृढ नाभ सुनाभकौ ।दशाक्ष शतवक्त्रौ च दश शीर्ष शत उदरौ ॥१-२८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 6,
    "text": "पद्मनाभ महानाभौ दुन्दुनाभ स्वनाभकौ ।ज्योतिषम् शकुनम् चैव नैराश्य विमलौ उभौ ॥१-२८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 7,
    "text": "यौगंधर विनिद्रौ च दैत्य प्रमधनौ तथा ।शुचि बाहुर् महाबाहुर् निष्कलि विरुचर् तथासार्चिर्माली धृतिमाली वृत्तिमान् रुचिरः तथा ॥१-२८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 8,
    "text": "पित्र्यः सौमनसः चैव विधूत मकरौ उभौ ।परवीरम् रतिम् चैव धन धान्यौ च राघव ॥१-२८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 9,
    "text": "कामरूपम् कामरुचिम् मोहम् आवरणम् तथा ।जृंभकम् सर्पनाथम् च पन्थान वरणौ तथा ॥१-२८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 10,
    "text": "कृशाश्व तनयान् राम भास्वरान् काम रूपिणः ।प्रतीच्छ मम भद्रम् ते पात्र भूतोऽसि राघव ॥१-२८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 11,
    "text": "बाढम् इति एव काकुत्स्थ प्रहृष्टेन अंतरात्मना ।दिव्य भास्वर देहाः च मूर्तिमन्तः सुखप्रदाः ॥१-२८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 12,
    "text": "केचिद् अंगार सदृशाः केचिद् धूम उपमाः तथा ।चन्द्र अर्क सदृशाः केचित् प्रह्व अंजलि पुटाः तथा ॥१-२८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 13,
    "text": "रामम् प्रांजलयो भूत्वा अब्रुवन् मधुर भाषिणः ।इमे स्म नरशार्दूल शाधि किम् करवाम ते ॥१-२८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 14,
    "text": "गम्यताम् इति तान् आह यथा इष्टम् रघुनन्दनः ।मानसाः कार्य कालेषु साहाय्यम् मे करिष्यथ ॥१-२८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 15,
    "text": "अथ ते रामम् आमन्त्र्य कृत्वा च अपि प्रदक्षिणम् ।एवम् अस्तु इति काकुत्स्थम् उक्त्वा जग्मुः यथाआगतम् ॥१-२८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 16,
    "text": "स च तान् राघवो ज्ञात्वा विश्वामित्रम् महामुनिम् ।गच्छन् एव अथ मधुरम् श्लक्ष्णम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-२८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 17,
    "text": "किम् एतन् मेघ संकाशम् पर्वतस्य अविदूरतः ।वृक्ष खण्डम् इतः भाति परम् कौतूहलम् हि मे ॥१-२८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 18,
    "text": "दर्शनीयम् मृगाअकीर्णम् मनोहरम् अतीव च ।नाना प्रकारैः शकुनैः वल्गुभाषैः अलंकृतम् ॥१-२८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 19,
    "text": "निःसृताः स्म मुनिश्रेष्ठ कान्तारात् रोमहर्षणात् ।अनया तु अवगच्छामि देशस्य सुखवत्तया ॥१-२८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 20,
    "text": "सर्वम् मे शंस भगवन् कस्य आश्रम पदम् तु इदम् ।संप्राप्ताः यत्र ते पापाः ब्रह्मघ्नाः दुष्ट चारिणः ॥१-२८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 21,
    "text": "तव यज्ञस्य विघ्नाय दुरात्मनो महामुनेः ।भगवन् तस्य को देशः सा यत्र तव याज्ञिकी ॥१-२८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 28,
    "shloka": 22,
    "text": "रक्षितव्या क्रिया ब्रह्मन् मया वध्याः च राक्षसाः ।एतत् सर्वम् मुनिश्रेष्टः श्रोतुम् इच्छामि अहम् प्रभो ॥१-२८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ तस्य अप्रमेयस्य वचनम् परिपृच्छतः ।विश्वामित्रो महातेजा व्याख्यातुम् उपचक्रमे ॥१-२९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 2,
    "text": "इह राम महाबाहो विष्णुर् देव नमस्कृत ।वर्षाणि सुबहूनि इह तथा युग शतानि च ॥१-२९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 3,
    "text": "तपः चरण योगार्थम् उवास सु महातपाः ।एष पूर्व आश्रमो राम वामनस्य महात्मनः ॥१-२९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 4,
    "text": "सिद्ध आश्रम इति ख्यातः सिद्धो हि अत्र महातपाः ।एतस्मिन् एव काले तु राजा वैरोचनिर् बलिः ॥१-२९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 5,
    "text": "निर्जित्य दैवत गणान् स इन्द्रान् स मरुद् गणान् ।कारयामास तद् राज्यम् त्रिषु लोकेषु विश्रुतः ॥१-२९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 6,
    "text": "यज्ञम् चकार सुमहान् असुरेन्द्रो महाबलः ।बलेः तु यजमानस्य देवाः साग्नि पुरोगमाः ।समागम्य स्वयम् चैव विष्णुम् ऊचुः इह आश्रमे ॥१-२९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 7,
    "text": "बलिः वैरोचनिः विष्णो यजते यज्ञम् उत्तमम् ।असमाप्त व्रते तस्मिन् स्व कार्यम् अभिपद्यताम् ॥१-२९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 8,
    "text": "ये च एनम् अभिवर्तन्ते याचितार इतः ततः ।यत् च यत्र यथावत् च सर्वम् तेभ्यः प्रयच्छति ॥१-२९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 9,
    "text": "स त्वम् सुर हितार्थाय माया योगम् उपाश्रितः ।वामनत्वम् गतो विष्णो कुरु कल्याणम् उत्तमम् ॥१-२९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 10,
    "text": "एतस्मिन् अनन्तरे राम काश्यपो अग्नि सम प्रभः ।अदित्या सहितः राम दीप्यमान इव ओजसा ॥१-२९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 11,
    "text": "देवी सहायो भगवन् दिव्यम् वर्ष सहस्रकम् ।व्रतम् समाप्य वरदम् तुष्टाव मधुसूदनम् ॥१-२९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 12,
    "text": "तपोमयम् तपोराशिम् तपोमूर्तिम् तपात्मकम् ।तपसा त्वाम् सुतप्तेन पश्यामि पुरोषोत्तमम् ॥१-२९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 13,
    "text": "शरीरे तव पश्यामि जगत् सर्वम् इदम् प्रभो ।त्वम् अनादिः अनिर्देश्यः त्वाम् अहम् शरणम् गतः ॥१-२९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 14,
    "text": "तम् उवाच हरिः प्रीतः कश्यपम् धूत कल्मषम् ।वरम् वरय भद्रम् ते वर अर्हः असि मतो मम ॥१-२९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 15,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य मारीचः कश्यपो अब्रवीत् ।अदित्या देवतानाम् च मम च एव अनुयाचितम् ॥१-२९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 16,
    "text": "वरम् वरद सुप्रीतो दातुम् अर्हसि सुव्रत ।पुत्रत्वम् गच्छ भगवन् अदित्या मम च अनघ ॥१-२९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 17,
    "text": "भ्राता भव यवीयान् त्वम् शक्रस्य असुरसूदन ।शोक आर्तानाम् तु देवानाम् साहाय्यम् कर्तुम् अर्हसि ॥१-२९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 18,
    "text": "अयम् सिद्ध आश्रमो नाम प्रसादात् ते भविष्यति ।सिद्धे कर्मणि देवेश उत्तिष्ठ भगवन् इतः ॥१-२९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 19,
    "text": "अथ विष्णुर् महातेजाअ आदित्याम् समजायत ।वामनम् रूपम् आस्थाय वैरोचनिम् उपागमत् ॥१-२९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 20,
    "text": "त्रीन् पादान् अथ भिक्षित्वा प्रतिगृह्य च मेदिनीम् ।आक्रम्य लोकान् लोकार्थो सर्व लोक हिते रतः ॥१-२९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 21,
    "text": "महेन्द्राय पुनः प्रादात् नियम्य बलिम् ओजसा ।त्रैलोक्यम् स महातेजाः चक्रे शक्र वशम् पुनः ॥१-२९-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 22,
    "text": "तेन एव पूर्वम् आक्रान्त आश्रमः श्रम नाशनः ।मया अपि भक्त्या तस्य एव वामनस्य उपभुज्यते ॥१-२९-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 23,
    "text": "एनम् आश्रमम् आयान्ति राक्षसा विघ्न कारिणः ।अत्र ते पुरुषव्याघ्र हन्तव्या दुष्ट चारिणः ॥१-२९-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 24,
    "text": "अद्य गच्छामहे राम सिद्धाश्रमम् अनुत्तमम् ।तत् आश्रम पदम् तात तव अपि एतद् यथा मम ॥१-२९-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 25,
    "text": "इति उक्त्वा परम प्रीतो गृह्य रामम् स लक्ष्मणम् ।प्रविशन् आश्रम पदम् व्यरोचत महामुनिः ।शशी इव गत नीहारः पुनर्वसु समन्वितः ॥१-२९-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 26,
    "text": "तम् दृष्ट्वा मुनयः सर्वे सिद्धाश्रम निवासिनः ।उत्पत्योत्पत्य सहसा विश्वामित्रम् अपूजयन् ॥१-२९-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 27,
    "text": "यथा अर्हम् चक्रिरे पूजाम् विश्वामित्राय धीमते ।तथैव राज पुत्राभ्याम् अकुर्वन् अतिथि क्रियाम् ॥१-२९-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 28,
    "text": "मुहूर्तम् अथ विश्रान्तौ राज पुत्रौ अरिन्दमौ ।प्रांजली मुनि शार्दूलम् ऊचतू रघुनंदनौ ॥१-२९-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 29,
    "text": "अद्य एव दीक्षाम् प्रविश भद्रम् ते मुनिपुंगव ।सिद्धाश्रमो अयम् सिद्धः स्यात् सत्यम् अस्तु वचः तव ॥१-२९-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 30,
    "text": "एवम् उक्तो महातेजा विश्वामित्रो महानृषिः ।प्रविवेश तदा दीक्षाम् नियतो नियतेन्द्रियः ॥१-२९-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 31,
    "text": "कुमारौ एव ताम् रात्रिम् उषित्वा सुसमाहितौ ।प्रभात काले च उत्थाय पूर्वाम् संध्याम् उपास्य च ॥१-२९-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 29,
    "shloka": 32,
    "text": "प्रशुची परम् जाप्यम् समाप्य नियमेन च ।हुत अग्निहोत्रम् आसीनम् विश्वमित्रम् अवन्दताम् ॥१-२९-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ तौ देश कालज्ञौ राजपुत्रौ अरिंदमौ ।देशे काले च वाक्यज्ञौ अब्रूताम् कौशिकम् वचः ॥१-३०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 2,
    "text": "भगवन् श्रोतुम् इच्छावो यस्मिन् काले निशाचरौ ।संरक्षणीयौ तौ ब्रूहि न अतिवर्तेत तत् क्षणम् ॥१-३०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 3,
    "text": "एवम् ब्रुवाणौ काकुत्स्थौ त्वरमाणौ युयुत्सया ।सर्वे ते मुनयः प्रीताः प्रशशंसुर् नृपात्मजौ ॥१-३०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 4,
    "text": "अद्य प्रभृति षट् रात्रम् रक्षतम् राघवौ युवाम् ।दीक्षाम् गतो हि येष मुनिर् मौनित्वम् च गमिष्यति ॥१-३०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 5,
    "text": "तौ तु तद् वचनम् श्रुत्वा राजपुत्रौ यशस्विनौ ।अनिद्रौ षट् अहोरात्रम् तपोवनम् अरक्षताम् ॥१-३०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 6,
    "text": "उपासाम् चक्रतुर् वीरौ यत्तौ परम धन्विनौ ।ररक्षतुर् मुनिवरम् विश्वामित्रम् अरिंदमौ ॥१-३०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 7,
    "text": "अथ काले गते तस्मिन् षष्ठे अहनि तदा आगते ।सौमित्रम् अब्रवीद् रामो यत्तो भव समाहितः ॥१-३०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 8,
    "text": "रामस्य एवम् ब्रुवाणस्य त्वरितस्य युयुत्सया ।प्रजज्वाल ततो वेदिः स उपाध्याय पुरोहिता ॥१-३०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 9,
    "text": "स दर्भ चमस स्रुक्का स समित् कुसुमोच्चया ।विश्वामित्रेण सहिता वेदिः जज्वाल स ऋत्विजा ॥१-३०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 10,
    "text": "मंत्रवत् च यथा न्यायम् यज्ञो असौ संप्रवर्तते ।आकाशे च महान् शब्दः प्रादुर् आसीत् भयानकः ॥१-३०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 11,
    "text": "आवार्य गगनम् मेघो यथा प्रावृषि दृश्यते ।तथा मायाम् विकुर्वाणौ राक्षसौ अभ्यधावताम् ॥१-३०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 12,
    "text": "मारीचः च सुबाहुः च तयोर् अनुचराः तथा ।आगम्य भीम संकाशा रुधिर ओघान् अवासृजन् ॥१-३०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 13,
    "text": "ताम् तेन रुधिर ओघेण वेदीम् वीक्ष्य समुक्षिताम् ।सहसा अभिद्रुतो रामः तान् अपश्यत् ततो दिवि ॥१-३०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 14,
    "text": "तौ आपतन्तौ सहसा दृष्ट्वा राजीव लोचनः ।लक्ष्मणम् तौ अभिसंप्रेक्ष्य रामो वचनम् अब्रवीत् ॥१-३०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 15,
    "text": "पश्य लक्ष्मण दुर्वृत्तान् राक्षसान् पिशित अशनान् ।मानवास्त्र समाधूतान् अनिलेन यथा घनान् ॥१-३०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 16,
    "text": "करिष्यामि न संदेहो न उत्सहे हन्तुम् ईदृशान् ।इति उक्त्वा वचनम् रामः चापे संधाय वेगवान् ॥१-३०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 17,
    "text": "मानवम् परम उदारम् अस्त्रम् परम भास्वरम् ।चिक्षेप परम क्रुद्धो मारीच उरसि राघवः ॥१-३०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 18,
    "text": "स तेन परमास्त्रेण मानवेन समाहितः ।संपूर्णम् योजन शतम् क्षिप्तः सागर संप्लवे ॥१-३०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 19,
    "text": "विचेतनम् विघूर्णन्तम् शीतेषु बल पीडितम् ।निरस्तम् दृश्य मारीचम् रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत् ॥१-३०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 20,
    "text": "पश्य लक्ष्मण शीतेषुम् मानवम् मनु संहितम् ।मोहयित्वा नयति एनम् न च प्राणैर् व्ययुज्यत ॥१-३०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 21,
    "text": "इमान् अपि वधिष्यामि निर्घृणान् दुष्ट चारिणः ।राक्षसान् पाप कर्मस्थान् यज्ञ घ्नान् रुधिर अशनान् ॥१-३०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 22,
    "text": "इति उक्त्वा लक्ष्मणम् च अशु लाघवम् दर्शयन् इव ।संगृह्य सुमहत् च अस्त्रम् आग्नेयम् रघुनंदनः ।सुबाहु उरसि चिक्षेप स विद्धः प्रापतत् भुवि ॥१-३०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 23,
    "text": "शेषान् वायव्यम् आदाय निजघान महायशाः ।राघवः परमोदारो मुनीनाम् मुदम् आवहन् ॥१-३०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 24,
    "text": "स हत्वा राक्षसान् सर्वान् यज्ञ घ्नान् रघुनंदनः ।ऋषिभिः पूजितः तत्र यथा इन्द्रो विजये पुरा ॥१-३०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 25,
    "text": "अथ यज्ञे समाप्ते तु विश्वामित्रो महामुनिः ।निरीतिका दिशो दृष्ट्वा काकुत्स्थम् इदम् अब्रवीत् ॥१-३०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 30,
    "shloka": 26,
    "text": "कृतार्थो अस्मि महाबाहो कृतम् गुरु वचः त्वया ।सिद्धाश्रमम् इदम् सत्यम् कृतम् वीर महायशः ।स हि रामम् प्रशस्य एवम् ताभ्याम् संध्याम् उपागमत् ॥१-३०-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ ताम् रजनीम् तत्र कृतार्थौ राम लक्षणौ ।ऊषतुर् मुदितौ वीरौ प्रहृष्टेन अंतरात्मना ॥१-३१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 2,
    "text": "प्रभातायाम् तु शर्वर्याम् कृत पौर्व अह्णिक क्रियौ ।विश्वामित्रम् ऋषीम् च अन्यान् सहितौ अभिजग्मतुः ॥१-३१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 3,
    "text": "अभिवाद्य मुनि श्रेष्ठम् ज्वलंतम् इव पावकम् ।ऊचतुर् परमोदारम् वाक्यम् मधुर भाषिणौ ॥१-३१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 4,
    "text": "इमौ स्म मुनि शार्दूल किंकरौ समुपस्थितौ ।आज्ञापय मुनिश्रेष्ठ शासनम् करवाव किम् ॥१-३१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 5,
    "text": "एवम् उक्ते तयोः वाक्यम् सर्व एव महर्षयः ।विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य रामम् वचनम् अब्रुवन् ॥१-३१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 6,
    "text": "मैथिलस्य नरश्रेष्ठ जनकस्य भविष्यति ।यज्नः परम धर्मिष्ठः तत्र यास्यामहे वयम् ॥१-३१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 7,
    "text": "त्वम् चैव नरशार्दूल सह अस्माभिर् गमिष्यसि ।अद्भुतम् च धनू रत्नम् तत्र त्वम् द्रष्टुम् अर्हसि ॥१-३१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 8,
    "text": "तद्धि पूर्वम् नरश्रेष्ठ दत्तम् सदसि दैवतैः ।अप्रमेय बलम् घोरम् मखे परम भास्वरम् ॥१-३१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 9,
    "text": "न अस्य देवा न गंधर्वा न असुरा न च राक्षसाः ।कर्तुम् आरोपणम् शक्ता न कथंचन मानुषाः ॥१-३१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 10,
    "text": "धनुषस्य तस्य वीर्यम् हि जिज्ञासन्तो महीक्षितः ।न शेकुर् आरोपयितुम् राजपुत्रा महाबलाः ॥१-३१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 11,
    "text": "तद् धनुर् नरशार्दूल मैथिलस्य महात्मनः ।तत्र द्रक्ष्यसि काकुत्स्थ यज्ञम् च परम अद्भुतम् ॥१-३१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 12,
    "text": "तद्धि यज्ञ फलम् तेन मैथिलेन उत्तमम् धनुः ।याचितम् नर शार्दूल सुनाभम् सर्व दैवतैः ॥१-३१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 13,
    "text": "आयागभूतम् नृपतेः तस्य वेश्मनि राघव ।अर्चितम् विविधैः गन्धैः धूपैः च अगुरु गंध्भिः ॥१-३१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 14,
    "text": "एवम् उक्त्वा मुनिवरः प्रस्थानम् अकरोत् तदा ।स ऋषि संघः स काकुत्स्थ आमंत्र्य वन देवताः ॥१-३१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 15,
    "text": "स्वस्ति वो अस्तु गमिष्यामि सिद्धः सिद्ध आश्रमात् अहम् ।उत्तरे जाह्नवी तीरे हिमवंतम् शिलोच्चयम् ॥१-३१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 16,
    "text": "इति उक्त्वा मुनिशार्दूलः कौशिकः स तपोधनः ।उत्तराम् दिशम् उद्दिश्य प्रस्थातुम् उपचक्रमे ॥१-३१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 17,
    "text": "तम् व्रजंतम् मुनिवरम् अन्वगात् अनुसारिणाम् ।शकटी शत मात्रम् तु प्रयाणे ब्रह्म वादिनाम् ॥१-३१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 18,
    "text": "मृग पक्षि गणाः चैव सिद्ध आश्रम निवासिनः ।अनुजग्मुर् महात्मानम् विश्वामित्रम् तपोधनम् ॥१-३१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 19,
    "text": "निवर्तयामास ततः स ऋसि सन्घः स पक्षिणः ।ते गत्वा दूरम् अध्वानम् लम्बमाने दिवाकरे ॥१-३१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 20,
    "text": "वासम् चक्रुर् मुनि गणाः शोणा कूले समाहिताः ।ते अस्तम् गते दिनकरे स्नात्वा हुत हुताशनाः ॥१-३१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 21,
    "text": "विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य निषेदुर् अमित ओजसः ।रामो अपि सह सौमित्रिः मुनीम् तान् अभिपूज्य च ॥१-३१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 22,
    "text": "अग्रतो निषसाद अथ विश्वामित्रस्य धीमतः ।अथ रामो महातेजा विश्वामित्रम् तपोधनम् ॥१-३१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 23,
    "text": "पप्रच्छ मुनिशार्दूलम् कौतूहल समन्वितः ।भगवन् कः नु अयम् देशः समृद्ध वन शोभितः ॥१-३१-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 31,
    "shloka": 24,
    "text": "श्रोतुम् इच्छामि भद्रम् ते वक्तुम् अर्हसि तत्त्वतः ।चोदितो राम वाक्येन कथयामास सुव्रतः ।तस्य देशस्य निखिलम् ऋषि मध्ये महातपाः ॥१-३१-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 1,
    "text": "ब्रह्म योनिर् महान् आसीत् कुशो नाम महातपाः ।अक्लिष्ट व्रत धर्मज्ञः सज्जन प्रति पूजकः ॥१-३२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 2,
    "text": "स महात्मा कुलीनायाम् युक्तायाम् सुमहाबलान् ।वैदर्भ्याम् जनयाम् आस चतुरः सदृशान् सुतान् ॥१-३२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 3,
    "text": "कुशाम्बम् कुशनाभम् च आसूर्तरजसम् वसुम् ।दीप्ति युक्तान् महोत्साहान् क्षत्रधर्म चिकीर्षया ॥१-३२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 4,
    "text": "तान् उवाच कुशः पुत्रान् धर्मिष्ठान् सत्यवादिनः ।क्रियताम् पालनम् पुत्रा धर्म प्राप्यथ पुष्कलम् ॥१-३२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 5,
    "text": "कुशस्य वचनम् श्रुत्वा चत्वारो लोक सत्तमाः ।निवेशम् चक्रिरे सर्वे पुराणाम् नृ वराः तदा ॥१-३२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 6,
    "text": "कुशाम्बः तु महातेजाः कौशांबीम् अकरोत् पुरीम् ।कुशनाभः तु धर्मात्मा पुरम् चक्रे महोदयम् ॥१-३२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 7,
    "text": "असूर्तरजसो राम धर्मारण्यम् महामतिः ।चक्रे पुरवरम् राजा वसुर् नाम गिरिव्रजम् ॥१-३२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 8,
    "text": "एषा वसुमती नाम वसोः तस्य महात्मनः ।एते शैलवराः पंच प्रकाशन्ते समंततः ॥१-३२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 9,
    "text": "सुमागधी नदी रम्या मागधान् विश्रुता आययौ ।पंचानाम् शैल मुख्यानाम् मध्ये माला इव शोभते ॥१-३२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 10,
    "text": "सा एषा हि मागधी राम वसोः तस्य महात्मनः ।पूर्व अभिचरिता राम सुक्षेत्रा सस्य मालिनी ॥१-३२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 11,
    "text": "कुशनाभः तु राजर्षिः कन्या शतम् अनुत्तमम् ।जनयामास धर्मात्मा घृताच्याम् रघु नंदन ॥१-३२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 12,
    "text": "ताः तु यौवन शालिन्यो रूपवत्यः स्वलंकृताः ।उद्यान भूमिम् आगम्य प्रावृषि इव शतह्रदाः ॥१-३२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 13,
    "text": "गायंत्यो नृत्यमानाः च वादयंत्यः च राघव ।आमोदम् परमम् जग्मुर् वर आभरण भूषिताः ॥१-३२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 14,
    "text": "अथ ताः चारु सर्व अंग्यो रूपेण अप्रतिमा भुवि ।उद्यान भूमिम् आगम्य तारा इव घन अन्तरे ॥१-३२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 15,
    "text": "ताः सर्वगुण संपन्ना रूप यौवन संयुताः ।दृष्ट्वा सर्वात्मको वायुर् इदम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-३२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 16,
    "text": "अहम् वः कामये सर्वा भार्या मम भविष्यथ ।मानुषः त्यज्यताम् भावो दीर्घम् आयुर् अवाप्स्यथ ॥१-३२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 17,
    "text": "चलम् हि यौवनम् नित्यम् मानुषेषु विशेषतः ।अक्षयम् यौवनम् प्राप्ता अमर्यः च भविष्य्थ ॥१-३२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा वायोः अक्लिष्ट कर्मणः ।अपहास्य ततो वाक्यम् कन्या शतम् अथ अब्रवीत् ॥१-३२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 19,
    "text": "अन्तः चरसि भूतानाम् सर्वेषाम् त्वम् सुर सत्तम ।प्रभावज्ञाः च ते सर्वाः किम् अर्थम् अवमन्यसे ॥१-३२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 20,
    "text": "कुशनाभ सुताः देवम् समस्ता सुर सत्तम ।स्थानात् च्यावयितुम् देवम् रक्षामः तु तपो वयम् ॥१-३२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 21,
    "text": "मा भूत् स कालो दुर्मेधः पितरम् सत्य वादिनम् ।अवमन्यस्व स्व धर्मेण स्वयम् वरम् उपास्महे ॥१-३२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 22,
    "text": "पिता हि प्रभुर् अस्माकम् दैवतम् परमम् च सः ।यस्य नो दास्यति पिता स नो भर्ता भविष्यति ॥१-३२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 23,
    "text": "तासाम् तु वचनम् श्रुत्वा हरिः परम कोपनः ।प्रविश्य सर्व गात्राणि बभंज भगवान् प्रभुः ॥१-३२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 24,
    "text": "ताः कन्या वायुना भग्ना विविशुर् नृपतेः गृहम् ।प्रविश्य च सुसंभ्रान्ताः स लज्जाः स अस्र लोचन ॥१-३२-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 25,
    "text": "स च ता दयिता भग्नाः कन्याः परम शोभनाः ।दृष्ट्वा दीनाः तदा राजा संभ्रांत इदम् अब्रवीत् ॥१-३२-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 32,
    "shloka": 26,
    "text": "किम् इदम् कथ्यताम् पुत्र्यः को धर्मम् अवमन्यते ।कुब्जाः केन कृताः सर्वाः चेष्टन्त्यो न अभिभाषथ ।एवम् राजा विनिःश्वस्य समाधिम् संदधे ततः ॥१-३२-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 1,
    "text": "तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा कुशनाभस्य धीमतः ।शिरोभिः चरणौ स्पृष्ट्वा कन्या शतम् अभाषत ॥१-३३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 2,
    "text": "वायुः सर्वात्मको राजन् प्रधर्षयितुम् इच्छति ।अशुभम् मार्गम् आस्थाय न धर्मम् प्रत्यवेक्षते ॥१-३३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 3,
    "text": "पितृमत्यः स्म भद्रम् ते स्वच्छन्दे न वयम् स्थिताः ।पितरम् नो वृणीष्व त्वम् यदि नो दास्यते तव ॥१-३३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 4,
    "text": "तेन पाप अनुबन्धेन वचनम् न प्रतीच्छता ।एवम् ब्रुवंत्यः सर्वाः स्म वायुना अभिहता भृषम् ॥१-३३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 5,
    "text": "तासाम् तु वचनम् श्रुत्वा राजा परम धार्मिकः ।प्रत्युवाच महातेजाः कन्या शतम् अनुत्तमम् ॥१-३३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 6,
    "text": "क्षान्तम् क्षमावताम् पुत्र्यः कर्तव्यम् सुमहत् कृतम् ।ऐकमत्यम् उपागम्य कुलम् च आवेक्षितम् मम ॥१-३३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 7,
    "text": "अलंकारो हि नारीणाम् क्षमा तु पुरुषस्य वा ।दुष्करम् तत् च वै क्षान्तम् त्रिदशेषु विशेषतः ॥१-३३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 8,
    "text": "यादृशीः वः क्षमा पुत्र्यः सर्वासाम् अविशेषतः ।क्षमा दानम् क्षमा सत्यम् क्षमा यज्ञः च पुत्रिकाः ॥१-३३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 9,
    "text": "क्षमा यशः क्षमा धर्मः क्षमायाम् विष्ठितम् जगत् ।विसृज्य कन्याः काकुत्स्थ राजा त्रिदश विक्रमः ॥१-३३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 10,
    "text": "मंत्रज्ञो मंत्रयामास प्रदानम् सह मंत्रिभिः ।देशे काले च कर्तव्यम् सदृशे प्रतिपादनम् ॥१-३३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 11,
    "text": "एतस्मिन् एव काले तु चूली नाम महाद्युतिः ।ऊर्ध्व रेताः शुभाचारो ब्राह्मम् तप उपागमत् ॥१-३३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 12,
    "text": "तपस्यंतम् ऋषिम् तत्र गंधर्वी पर्युपासते ।सोमदा नाम भद्रम् ते ऊर्मिला तनया तदा ॥१-३३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 13,
    "text": "सा च तम् प्रणता भूत्वा शुश्रूषण परायणा ।उवास काले धर्मिष्ठा तस्याः तुष्टो अभवत् गुरुः ॥१-३३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 14,
    "text": "स च ताम् काल योगेन प्रोवाच रघु नंदन ।परितुष्टो अस्मि भद्रम् ते किम् करोमि तव प्रियम् ॥१-३३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 15,
    "text": "परितुष्टम् मुनिम् ज्ञात्वा गन्धर्वी मधुर स्वरम् ।उवाच परम प्रीता वाक्यज्ञा वाक्य कोविदम् ॥१-३३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 16,
    "text": "लक्ष्म्या समुदितो ब्राह्म्या ब्रह्म भूतो महातपाः ।ब्राह्मेण तपसा युक्तम् पुत्रम् इच्छामि धार्मिकम् ॥१-३३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 17,
    "text": "अपतिः च अस्मि भद्रम् ते भार्या च अस्मि न कस्यचित् ।ब्राह्मेण उपगतायाः च दातुम् अर्हसि मे सुतम् ॥१-३३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्याः प्रसन्नो ब्रह्मर्षिर् ददौ ब्राह्मम् अनुत्तमम् ।ब्रह्मदत्त इति ख्यातम् मानसम् चूलिनः सुतम् ॥१-३३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 19,
    "text": "स राजा ब्रह्मदत्तः तु पुरीम् अध्यवसत् तदा ।कांपिल्याम् परया लक्ष्म्या देवराजो यथा दिवम् ॥१-३३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 20,
    "text": "स बुद्धिम् कृतवान् राजा कुशनाभः सुधार्मिकः ।ब्रह्मदत्ताय काकुत्स्थ दातुम् कन्या शतम् तदा ॥१-३३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 21,
    "text": "तम् आहूय महातेजा ब्रह्मदत्तम् महीपतिः ।ददौ कन्या शतम् राजा सुप्रीतेन अंतरात्मना ॥१-३३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 22,
    "text": "यथा क्रमम् ततः पाणिम् जग्राह रघुनंदन ।ब्रह्मदत्तो महीपालः तासाम् देवपतिर् यथा ॥१-३३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 23,
    "text": "स्पृष्ट मात्रे ततः पाणौ विकुब्जा विगत ज्वराः ।युक्ताः परमया लक्ष्म्या बभौ कन्या शतम् तदा ॥१-३३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 24,
    "text": "स दृष्ट्वा वायुना मुक्ताः कुशनाभो महीपतिः ।बभूव परम प्रीतो हर्षम् लेभे पुनः पुनः ॥१-३३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 25,
    "text": "कृत उद्वाहम् तु राजानम् ब्रह्मदत्तम् महीपतिः ।सदारम् प्रेषयामास स उपाध्याय गणम् तदा ॥१-३३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 33,
    "shloka": 26,
    "text": "सोमदा अपि सुतम् दृष्ट्वा पुत्रस्य सदृशीम् क्रियाम् ।यथा न्यायम् च गन्धर्वी स्नुषाः ताः प्रत्यनंदत ।स्पृष्ट्वा स्पृष्ट्वा च ताः कन्याः कुशनाभम् प्रशस्य च ॥१-३३-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 1,
    "text": "कृत उद्वाहे गते तस्मिन् ब्रह्मदत्ते च राघव ।अपुत्रः पुत्र लाभाय पौत्रीम् इष्टिम् अकल्पयत् ॥१-३४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 2,
    "text": "इष्ट्याम् तु वर्तमानायाम् कुशनाभम् महीपतिम् ।उवाच परमोदारः कुशो ब्रह्मसुतः तदा ॥१-३४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 3,
    "text": "पुत्रः ते सदृशः पुत्र भविष्यति सुधार्मिकः ।गाधिम् प्राप्स्यसि तेन त्वम् कीर्तिम् लोके च शाश्वतीम् ॥१-३४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 4,
    "text": "एवम् उक्त्वा कुशो राम कुशनाभम् महीपतिम् ।जगाम आकाशम् आविश्य ब्रह्म लोकम् सनातनम् ॥१-३४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 5,
    "text": "कस्यचित् तु अथ कालस्य कुशनाभस्य धीमतः ।जज्ञे परम धर्मिष्ठो गाधिः इति एव नामतः ॥१-३४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 6,
    "text": "स पिता मम काकुत्स्थ गाधिः परम धार्मिकः ।कुश वंश प्रसूतो अस्मि कौशिको रघुनंदन ॥१-३४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 7,
    "text": "पूर्वजा भगिनी च अपि मम राघव सुव्रता ।नाम्ना सत्यवती नाम ऋचीके प्रतिपादिता ॥१-३४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 8,
    "text": "सशरीरा गता स्वर्गम् भर्तारम् अनुवर्तिनी ।कौशिकी परमोदारा सा प्रवृत्ता महानदी ॥१-३४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 9,
    "text": "दिव्या पुण्य उदका रम्या हिमवंतम् उपाश्रिता ।लोकस्य हितकार्य अर्थम् प्रवृत्ता भगिनी मम ॥१-३४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 10,
    "text": "ततो अहम् हिमवत् पार्श्वे वसामि नियतः सुखम् ।भगिन्याम् स्नेह संयुक्तः कौशिक्या रघुनंदन ॥१-३४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 11,
    "text": "सा तु सत्यवती पुण्या सत्ये धर्मे प्रतिष्ठिता ।पतिव्रता महाभागा कौशिकी सरिताम् वरा ॥१-३४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 12,
    "text": "अहम् हि नियमात् राम हित्वा ताम् समुपागतः ।सिद्ध आश्रमम् अनुप्राप्तः सिद्धो अस्मि तव तेजसा ॥१-३४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 13,
    "text": "एषा राम मम उत्पत्तिः स्वस्य वंशस्य कीर्तिता ।देशस्य च महाबाहो यन् माम् त्वम् परिपृच्छसि ॥१-३४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 14,
    "text": "गतो अर्ध रात्रः काकुत्स्थ कथाः कथयतो मम ।निद्राम् अभ्येहि भद्रम् ते मा भूत् विघ्नो अध्वनि इह नः ॥१-३४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 15,
    "text": "निष्पन्दाः तरवः सर्वे निलीना मृग पक्षिणः ।नैशेन तमसा व्याप्ता दिशः च रघुनंदन ॥१-३४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 16,
    "text": "शनैः विसृज्यते संध्या नभो नेत्रैः इव आवृतम् ।नक्षत्र तारा गहनम् ज्योतिर्भिः अवभासते ॥१-३४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 17,
    "text": "उत्तिष्ठते च शीतांशुः शशी लोक तमो नुदः ।ह्लादयन् प्राणिनाम् लोके मनांसि प्रभया स्वया ॥१-३४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 18,
    "text": "नैशानि सर्व भूतानि प्रचरंति ततः ततः ।यक्ष राक्षस संघाः च रौद्राः च पिशित अशनाः ॥१-३४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 19,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजा विरराम महामुनिः ।साधु साधु इति ते सर्वे मुनयो हि अभ्यपूजयन् ॥१-३४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 20,
    "text": "कुशिकनाम् अयम् वंशो महान् धर्मपरः सदा ।ब्रह्म उपमा महात्मनः कुशवंश्या नरोत्तम ॥१-३४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 21,
    "text": "विशेषेण भवान् एव विश्वामित्र महायशः ।कौशिकी सरिताम् श्रेष्ठः कुल उद्योतकरी तव ॥१-३४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 22,
    "text": "मुदितैः मुनि शार्दूलैः प्रशस्तः कुशिक आत्मजः ।निद्राम् उपागमत् श्रीमान् अस्तम् गत इव अंशुमान् ॥१-३४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 34,
    "shloka": 23,
    "text": "रामो अपि सह सौमित्रिः किंचित् आगत विस्मयः ।प्रशस्य मुनि शार्दूलम् निद्राम् समुपसेवते ॥१-३४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 1,
    "text": "उपास्य रात्रि शेषम् तु शोणा कूले महर्षिभिः ।निशायाम् सुप्रभातायाम् विश्वामित्रो अभ्यभाषत ॥१-३५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 2,
    "text": "सुप्रभाता निशा राम पूर्वा संध्या प्रवर्तते ।उत्तिष्ठ उत्तिष्ठ भद्रम् ते गमनाय अभिरोचय ॥१-३५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 3,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य कृत्वा पौर्व आह्णिक क्रियः ।गमनम् रोचयामास वाक्यम् च इदम् उवाच ह ॥१-३५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 4,
    "text": "अयम् शोणः शुभ जलो गाधः पुलिन मण्डितः ।कतरेण पथा ब्रह्मन् संतरिष्यामहे वयम् ॥१-३५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 5,
    "text": "एवम् उक्तः तु रामेण विश्वामित्रो अब्रवीत् इदम् ।एष पंथा मया उद्दिष्टो येन यान्ति महर्षयः ॥१-३५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 6,
    "text": "एवम् उक्त्वा महर्षयो विश्वमित्रेण धीमता ।पश्यन्तः ते प्रयाता वै वनानि विविधानि च ॥१-३५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 7,
    "text": "ते गत्वा दूरम् अध्वानम् गते अर्ध दिवसे तदा ।जाह्नवीम् सरिताम् श्रेष्ठाम् ददृशुर् मुनि सेविताम् ॥१-३५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 8,
    "text": "ताम् दृष्ट्वा पुण्य सलिलाम् हंस सारस सेविताम् ।बभूवुर् मुनयः सर्वे मुदिता सह राघवाः ॥१-३५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 9,
    "text": "तस्याः तीरे ततः चक्रुः ते आवास परिग्रहम् ।ततः स्नात्वा यथा न्यायम् संतर्प्य पितृ देवताः ॥१-३५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 10,
    "text": "हुत्वा चैव अग्निहोत्राणि प्राश्य च अमृतवत् हविः ।विविशुर् जाह्नवी तीरे शुभा मुदित मानसाः ॥१-३५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 11,
    "text": "विश्वामित्रम् महात्मानम् परिवार्य समंततः ।विष्टिताः च यथा न्यायम् राघवो च यथा अर्हम् ।संप्रहृष्ट मना रामो विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ॥१-३५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 12,
    "text": "भगवन् श्रोतुम् इच्छामि गङ्गाम् त्रि पथ गाम् नदीम् ।त्रैलोक्यम् कथम् आक्रम्य गता नद नदीपतिम् ॥१-३५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 13,
    "text": "चोदितो राम वाक्येन विश्वामित्रो महामुनिः ।वृद्धिम् जन्म च गंगाया वक्तुम् एव उपचक्रमे ॥१-३५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 14,
    "text": "शैलेन्द्रो हिमवान् राम धातूनाम् आकरो महान् ।तस्य कन्या द्वयम् राम रूपेण अप्रतिमम् भुवि ॥१-३५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 15,
    "text": "या मेरु दुहिता राम तयोर् माता सुमध्यमा ।नाम्ना मेना मनोज्ञा वै पत्नी हिमवतः प्रिया ॥१-३५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 16,
    "text": "तस्याम् गंग इयम् अभवत् ज्येष्ठा हिमवतः सुता ।उमा नाम द्वितीया अभूत् कन्या तस्य एव राघव ॥१-३५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 17,
    "text": "अथ ज्येष्ठाम् सुराः सर्वे देव कार्य चिकीर्षया ।शैलेन्द्रम् वरयामासुः गंगाम् त्रि पथ गाम् नदीम् ॥१-३५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 18,
    "text": "ददौ धर्मेण हिमवान् तनयाम् लोक पावनीम् ।स्वच्छंद पथ गाम् गंगाम् त्रैलोक्य हित काम्यया ॥१-३५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 19,
    "text": "प्रतिगृह्य त्रिलोक अर्थम् त्रिलोक हित कांक्षिणः ।गंगाम् आदाय ते अगच्छन् कृतार्थेन अंतरात्मना ॥१-३५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 20,
    "text": "या च अन्या शैल दुहिता कन्या आसीत् रघुनंदन ।उग्रम् सुव्रतम् आस्थाय तपः तेपे तपोधना ॥१-३५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 21,
    "text": "उग्रेण तपसा युक्ताम् ददौ शैलवरः सुताम् ।रुद्राय अप्रतिरूपाय उमाम् लोक नमस्कृताम् ॥१-३५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 22,
    "text": "एते ते शैल राजस्य सुते लोक नमस्कृते ।गंगा च सरिताम् श्रेष्ठा उमादेवी च राघव ॥१-३५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 23,
    "text": "एतत् ते सर्वम् आख्यातम् यथा त्रि पथ गामिनी ।खम् गता प्रथमम् तात गतिम् गतिमताम् वर ॥१-३५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 35,
    "shloka": 24,
    "text": "स एषा सुर नदी रम्या शैलेन्द्र तनया तदा ।सुर लोकम् समारूढा विपापा जल वाहिनी ॥१-३५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 1,
    "text": "उक्त वाक्ये मुनौ तस्मिन् उभौ राघव लक्ष्मणौ ।प्रतिनंद्य कथाम् वीरौ ऊचतुः मुनि पुंगवम् ॥१-३६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 2,
    "text": "धर्म युक्तम् इदम् ब्रह्मन् कथितम् परमम् त्वया ।दुहितुः शैल राजस्य ज्येष्ठाय वक्तुम् अर्हसि ।विस्तरम् विस्तरज्ञो असि दिव्य मानुष संभवम् ॥१-३६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 3,
    "text": "त्रीन् पथो हेतुना केन पावयेत् लोक पावनी ।कथम् गङ्गा त्रिपथगा विश्रुता सरित् उत्तमा ॥१-३६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 4,
    "text": "त्रिषु लोकेषु धर्मज्ञ कर्मभिः कैः समन्विता ।तथा ब्रुवति काकुत्स्थे विश्वामित्रः तपोधनः ॥१-३६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 5,
    "text": "निखिलेन कथाम् सर्वाम् ऋषि मध्ये न्यवेदयत् ।पुरा राम कृत उद्वाहः शिति कण्ठो महा तपाः ॥१-३६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 6,
    "text": "दृष्ट्वा च भगवान् देवीम् मैथुनाय उपचक्रमे ।तस्य संक्रीडमानस्य महादेवस्य धीमतः ।शितिकण्ठस्य देवस्य दिव्यम् वर्ष शतम् गतम् ॥१-३६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 7,
    "text": "न च अपि तनयो राम तस्याम् आसीत् परंतप ।सर्वे देवाः समुद्युक्ताः पितामह पुरोगमाः ॥१-३६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 8,
    "text": "यत् इह उत्पद्यते भूतम् कः तत् प्रतिसहिष्यति ।अभिगम्य सुराः सर्वे प्रणिपत्य इदम् अब्रुवन् ॥१-३६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 9,
    "text": "देव देव महादेव लोकस्य अस्य हिते रत ।सुराणाम् प्रणिपातेन प्रसादम् कर्तुम् अर्हसि ॥१-३६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 10,
    "text": "न लोका धारयिष्यन्ति तव तेजः सुरोत्तम ।ब्राह्मेण तपसा युक्तो देव्या सह तपः चर ॥१-३६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 11,
    "text": "त्रैलोक्य हित काम अर्थम् तेजः तेजसि धारय ।रक्ष सर्वान् इमान् लोकान् न अलोकम् कर्तुम् अर्हसि ॥१-३६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 12,
    "text": "देवतानाम् वचः श्रुत्वा सर्व लोक महेश्वरः ।बाढम् इति अब्रवीत् सर्वान् पुनः च इदम् उवाच ह ॥१-३६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 13,
    "text": "धारयिष्यामि अहम् तेजः तेजसि एव सह उमया ।त्रिदशाः पृथिवी चैव निर्वाणम् अधिगच्छतु ॥१-३६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 14,
    "text": "यद् इदम् क्षुभितम् स्थानात् मम तेजो हि अनुत्तमम् ।धारयिष्यति कः तत् मे ब्रुवन्तु सुर सत्तमाः ॥१-३६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 15,
    "text": "एवम् उक्ताः ततो देवाः प्रत्यूचुर् वृषभ ध्वजम् ।यत् तेजः क्षुभितम् हि अद्य तद् धरा धारयिष्यति ॥१-३६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 16,
    "text": "एवम् उक्तः सुर पतिः प्रमुमोच महाबलः ।तेजसा पृथिवी येन व्याप्ता स गिरि कानना ॥१-३६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 17,
    "text": "ततो देवाः पुनर् इदम् ऊचुः च अपि हुताशनम् ।आविश त्वम् महातेजो रौद्रम् वायु समन्वितः ॥१-३६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 18,
    "text": "तद् अग्निना पुनर् व्याप्तम् संजातम् श्वेत पर्वतम् ।दिव्यम् शरवणम् चैव पावक आदित्य संनिभम् ॥१-३६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 19,
    "text": "यत्र जातो महातेजाः कार्तिकेयो अग्नि संभवः ।अथ उमाम् च शिवम् चैव देवाः स ऋषि गणाः तदा ॥१-३६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 20,
    "text": "पूजयामासुः अत्यर्थम् सुप्रीत मनसः ततः ।अथ शैल सुता राम त्रिदशान् इदम् अब्रवीत्।समन्युः अशपत् सर्वान् क्रोध संरक्त लोचना ।यस्मात् निवारिता च अहम् संगता पुत्र काम्यया ॥१-३६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 21,
    "text": "अपत्यम् स्वेषु दारेषु न उत्पदयितुम् अर्हथ ।अद्य प्रभृति युष्माकम् अप्रजाः सन्तु पत्नयः ॥१-३६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 22,
    "text": "एवम् उक्त्वा सुरान् सर्वान् शशाप पृथिवीम् अपि ।अवने न एक रूपा त्वम् बहु भार्या भविष्यसि ॥१-३६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 23,
    "text": "न च पुत्र कृताम् प्रीतिम् मत् क्रोध कलुषीकृता ।प्राप्स्यसि त्वम् सुदुर्मेधे मम पुत्रम् अनिच्छती ॥१-३६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 24,
    "text": "तान् सर्वान् पीडितान् दृष्ट्वा सुरान् सुरपतिः तदा ।गमनाय उपचक्राम दिशम् वरुण पालिताम् ॥१-३६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 25,
    "text": "स गत्वा तप आतिष्ठत् पार्श्वे तस्य उत्तरे गिरेः ।हिमवत् प्रभवे शृंगे सह देव्या महेश्वरः ॥१-३६-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 36,
    "shloka": 26,
    "text": "एष ते विस्तरो राम शैल पुत्र्या निवेदितः ।गन्गायाः प्रभवम् चैव शृणु मे सह लक्ष्मण ॥१-३६-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 1,
    "text": "तप्यमाने तदा देवे स इन्द्राः स अग्नि पुरोगमाः ।सेनापतिम् अभीप्सन्तः पितामहम् उपागमन् ॥१-३७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 2,
    "text": "ततो अब्रुवन् सुराः सर्वे भगवंतम् पितामहम् ।प्रणिपत्य सुराः राम स इन्द्राः स अग्नि पुरोगमाः ॥१-३७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 3,
    "text": "येन सेनापतिः देव दत्तो भगवता पुरा ।स तपः परम् आस्थाय तप्यते स्म सह उमया ॥१-३७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 4,
    "text": "यत् अत्र अनंतरम् कार्यम् लोकानाम् हित काम्यया ।संविधत्स्व विधानज्ञ त्वम् हि नः परमा गतिः ॥१-३७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 5,
    "text": "देवतानाम् वचः श्रुत्वा सर्व लोक पितामहः ।सान्त्वयन् मधुरैः वाक्यैः त्रिदशान् इदम् अब्रवीत् ॥१-३७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 6,
    "text": "शैल पुत्र्या यत् उक्तम् तत् न प्रजाः स्वासु पत्निषु ।तस्या वचनम् अक्लिष्टम् सत्यम् एव न संशयः ॥१-३७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 7,
    "text": "इयम् आकाश गंगा यस्याम् पुत्रम् हुताशनः ।जनयिष्यति देवानाम् सेनापतिम् अरिंदमम् ॥१-३७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 8,
    "text": "ज्येष्ठा शैलेन्द्र दुहिता मानयिष्यति तम् सुतम् ।उमायाः तत् बहुमतम् भविष्यति न संशयः ॥१-३७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 9,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य कृतार्था रघुनन्दन ।प्रणिपत्य सुराः सर्वे पितामहम् अपूजयन् ॥१-३७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 10,
    "text": "ते गत्वा परमम् राम कैलासम् धातु मण्डितम् ।अग्निम् नियोजयामासुः पुत्रार्थम् सर्व देवताः ॥१-३७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 11,
    "text": "देव कार्यम् इदम् देव समाधत्स्व हुताशन ।शैल पुत्र्याम् महातेजो गंगायाम् तेज उत्सृज ॥१-३७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 12,
    "text": "देवतानाम् प्रतिज्ञाय गंगाम् अभ्येत्य पावकः ।गर्भम् धारय वै देवि देवतानाम् इदम् प्रियम् ॥१-३७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 13,
    "text": "इति एतत् वचनम् श्रुत्वा दिव्यम् रूपम् अधारयत् ।स तस्या महिमाम् दृष्ट्वा समंतात् अवकीर्यत ॥१-३७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 14,
    "text": "समंततः तदा देवीम् अभ्यषिंचत पावकः ।सर्व स्रोतांसि पूर्णानि गंगाया रघुनन्दन ॥१-३७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 15,
    "text": "तम् उवाच ततो गंगा सर्व देव पुरोगमम् ।अशक्ता धारणे देव तेजः तव समुद्धतम् ॥१-३७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 16,
    "text": "दह्यमाना अग्निना तेन संप्रव्यथित चेतना ।अथ अब्रवीत् इदम् गंगाम् सर्व देव हुताशनः ॥१-३७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 17,
    "text": "इह हैमवते पार्श्वे गर्भो अयम् संनिवेश्यताम् ।श्रुत्वा तु अग्नि वचो गंगा तम् गर्भम् अतिभास्वरम् ॥१-३७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 18,
    "text": "उत्ससर्ज महातेजाः स्रोतोभ्यो हि तदा अनघ ।यत् अस्या निर्गतम् तस्मात् तप्त जांबूनद प्रभम् ॥१-३७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 19,
    "text": "कांचनम् धरणीम् प्राप्तम् हिरण्यम् अतुल प्रभम् ।ताम्रम् कार्ष्णायसम् चैव तैक्ष्ण्यात् एव अभिजायत ॥१-३७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 20,
    "text": "मलम् तस्य अभवत् तत्र त्रपु सीसकम् एव च ।तत् एतत् धरणीम् प्राप्य नाना धातुः अवर्धत ॥१-३७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 21,
    "text": "निक्षिप्त मात्रे गर्भे तु तेजोभिः अभिरंजितम् ।सर्वम् पर्वत संनद्धम् सौवर्णम् अभवत् वनम् ॥१-३७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 22,
    "text": "जातरूपम् इति ख्यातम् तदा प्रभृति राघव ।सुवर्णम् पुरुषव्याघ्र हुताशन सम प्रभम् ।तृण वृक्ष लता गुल्मम् सर्वम् भवति कांचनम् ॥१-३७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 23,
    "text": "तम् कुमारम् ततो जातम् स इन्द्राः सह मरुद् गणाः ।क्षीर संभावन अर्थाय कृत्तिकाः समयोजयन् ॥१-३७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 24,
    "text": "ताः क्षीरम् जात मात्रस्य कृत्वा समयम् उत्तमम् ।ददुः पुत्रो अयम् अस्माकम् सर्वासाम् इति निश्चिताः ॥१-३७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 25,
    "text": "ततः तु देवताः सर्वाः कार्तिकेय इति ब्रुवन् ।पुत्रः त्रैलोक्य विख्यातो भविष्यति न संशयः ॥१-३७-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 26,
    "text": "तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा स्कन्नम् गर्भ परिस्रवे ।स्नापयन् परया लक्ष्म्या दीप्यमानम् यथा अनलम् ॥१-३७-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 27,
    "text": "स्कंद इति अब्रुवन् देवाः स्कन्नम् गर्भ परिस्रवात् ।कार्तिकेयम् महाबाहुम् काकुत्स्थ ज्वलन उपमम् ॥१-३७-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 28,
    "text": "प्रादुर्भूतम् ततः क्षीरम् कृत्तिकानाम् अनुत्तमम् ।षण्णाम् षड् आननो भूत्वा जग्राह स्तनजम् पयः ॥१-३७-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 29,
    "text": "गृहीत्वा क्षीरम् एक अह्ना सुकुमार वपुः तदा ।अजयत् स्वेन वीर्येण दैत्य सैन्य गणान् विभुः ॥१-३७-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 30,
    "text": "सुर सेना गण पतिम् अभ्यषिंचत् महाद्युतिम् ।ततः तम् अमराः सर्वे समेत्य अग्नि पुरोगमाः ॥१-३७-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 31,
    "text": "एष ते राम गंगाया विस्तरो अभिहितो मया ।कुमार संभवः चैव धन्यः पुण्यः तथैव च ॥१-३७-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 37,
    "shloka": 32,
    "text": "भक्तः च यः कार्तिकेये काकुत्स्थ भुवि मानवः ।आयुष्मान् पुत्र पौत्रः च स्कन्द सालोक्यताम् व्रजते ॥१-३७-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 1,
    "text": "ताम् कथाम् कौशिको रामे निवेद्य मधुर अक्षरम् ।पुनः एव अपरम् वाक्यम् काकुत्स्थम् इदम् अब्रवीत् ॥१-३८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 2,
    "text": "अयोध्या अधिपतिः वीरः पूर्वम् आसीत् नराधिपः ।सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स च अप्रजः ॥१-३८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 3,
    "text": "वैदर्भ दुहिता राम केशिनी नाम नामतः ।ज्येष्ठा सगर पत्नी सा धर्मिष्ठा सत्य वादिनी ॥१-३८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 4,
    "text": "अरिष्ठनेमि दुहिता सुपर्ण भगिनी तु सा ।द्वितीया सगरस्य आसीत् पत्नी सुमति संज्ञिता ॥१-३८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 5,
    "text": "ताभ्याम् सह महाराजा पत्नीभ्याम् तप्तवान् तपः ।हिमवंतम् समासाद्य भृगु प्रस्रवणे गिरौ ॥१-३८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 6,
    "text": "अथ वर्ष शते पूर्णे तपसा आराधितो मुनिः ।सगराय वरम् प्रादाद् भृगुः सत्यवताम् वरः ॥१-३८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 7,
    "text": "अपत्य लाभः सुमहान् भविष्यति तव अनघ ।कीर्तिम् च अप्रतिमाम् लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ ॥१-३८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 8,
    "text": "एका जनयिता तात पुत्रम् वंशकरम् तव ।षष्टिम् पुत्र सहस्राणि अपरा जनयिष्यति ॥१-३८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 9,
    "text": "भाषमाणम् महात्मानम् राज पुत्र्यौ प्रसाद्य तम् ।ऊचतुः परम प्रीते कृतांजलि पुटे तदा ॥१-३८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 10,
    "text": "एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहून् जनयिष्यति ।श्रोतुम् इच्छावहे ब्रह्मन् सत्यम् अस्तु वचः तव ॥१-३८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 11,
    "text": "तयोः तत् वचनम् श्रुत्वा भृगुः परमधार्मिकः ।उवाच परमाम् वाणीम् स्वच्छन्दो अत्र विधीयताम् ॥१-३८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 12,
    "text": "एको वंश करो वा अस्तु बहवो वा महाबलाः ।कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कम् वरम् इच्छति ॥१-३८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 13,
    "text": "मुनेः तु वचनम् श्रुत्वा केशिनी रघुनंदन ।पुत्रम् वंश करम् राम जग्राह नृप संनिधौ ॥१-३८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 14,
    "text": "षष्टिम् पुत्र सहस्राणि सुपर्ण भगिनी तदा ।महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान् ॥१-३८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 15,
    "text": "प्रदक्षिणम् ऋषिम् कृत्वा शिरसा अभिप्रणम्य च ।जगाम स्व पुरम् राजा सभार्या रघु नन्दन ॥१-३८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 16,
    "text": "अथ काले गते तस्मिन् ज्येष्ठा पुत्रम् व्यजायत ।असमंज इति ख्यातम् केशिनी सगरात्मजम् ॥१-३८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 17,
    "text": "सुमतिः तु नरव्याघ्र गर्भ तुंबम् व्यजायत ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि तुंब भेदात् विनिःसृताः ॥१-३८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 18,
    "text": "घृत पूर्णेषु कुंभेषु धात्र्यः तान् समवर्धयन् ।कालेन महता सर्वे यौवनम् प्रतिपेदिरे ॥१-३८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 19,
    "text": "अथ दीर्घेण कालेन रूप यौवनशालिनः ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि सगरस्य अभवन् तदा ॥१-३८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 20,
    "text": "स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्य आत्म संभवः ।बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनंदन ॥१-३८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 21,
    "text": "प्रक्षिप्य प्रहसन् नित्यम् मज्जतस् तान् निरीक्ष्य वै ।एवम् पाप समाचारः सज्जन प्रतिबाधकः ॥१-३८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 22,
    "text": "पौराणाम् अहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात् ।तस्य पुत्रो अंशुमान् नाम असमंजस्य वीर्यवान् ॥१-३८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 23,
    "text": "सम्मतः सर्व लोकस्य सर्वस्य अपि प्रियम् वदः ।ततः कालेन महता मतिः समभिजायत ॥१-३८-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 38,
    "shloka": 24,
    "text": "सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयम् इति निश्चिता ।स कृत्वा निश्चयम् राजा स उपाध्याय गणः तदा ।यज्ञ कर्मणि वेदज्ञो यष्टुम् समुपचक्रमे ॥१-३८-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 1,
    "text": "विश्वामित्र वचः श्रुत्वा कथान्ते रघुनंदन ।उवाच परम प्रीतो मुनिम् दीप्तम् इव अनलम् ॥१-३९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 2,
    "text": "श्रोतुम् इच्छामि भद्रम् ते विस्तरेण कथाम् इमाम् ।पूर्वजो मे कथम् ब्रह्मन् यज्ञम् वै समुपाहरत् ॥१-३९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 3,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा कौतूहल समन्वितः ।विश्वामित्रः तु काकुत्स्थम् उवाच प्रहसन्निव ॥१-३९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 4,
    "text": "श्रूयताम् विस्तरो राम सगरस्य महात्मनः ।शंकर श्वशुरो नाम हिमवान् इति विश्रुतः ॥१-३९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 5,
    "text": "विंध्य पर्वतम् आसाद्य निरीक्षेते परस्परम् ।तयोर् मध्ये संभवत् यज्ञः स पुरुषोत्तम॥१-३९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 6,
    "text": "स हि देशो नरव्याघ्र प्रशस्तो यज्ञ कर्मणि।तस्य अश्व चर्याम् काकुत्स्थ दृढ धन्वा महारथः ॥१-३९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 7,
    "text": "अंशुमान् अकरोत् तात सगरस्य मते स्थितः ।तस्य पर्वणि तम् यज्ञम् यजमानस्य वासवः १-३९-७राक्षसीम् तनुम् आस्थाय यज्ञिय अश्वम् अपाहरत् ।ह्रियमाणे तु काकुत्स्थ तस्मिन् अश्वे महात्मनः ॥१-३९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 8,
    "text": "उपाध्याय गणाः सर्वे यजमानम् अथ अब्रुवन् ।अयम् पर्वणि वेगेन यज्ञिय अश्वो अपनीयते ॥१-३९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 9,
    "text": "हर्तारम् जहि काकुत्स्थ हयः च एव उपनीयताम् ।यज्ञः च्छिद्रम् भवति एतत् सर्वेषाम् अशिवाय नः ॥१-३९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 10,
    "text": "तत् तथा क्रियताम् राजन् यज्ञो अच्छिद्रः क्रुतो भवेत् ।सो उपाध्याय वचः श्रुत्वा तस्मिन् सदसि पार्थिवः ॥१-३९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 11,
    "text": "षष्टिम् पुत्र सहस्राणि वाक्यम् एतत् उवाच ह ।गतिम् पुत्रा न पश्यामि रक्षसाम् पुरुषर्षभाः ॥१-३९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 12,
    "text": "मंत्र पूतैः महाभागैः आस्थितो हि महाक्रतुः ।तत् गच्छत विचिन्वध्वम् पुत्रका भद्रम् अस्तु वः ॥१-३९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 13,
    "text": "समुद्र मालिनीम् सर्वाम् पृथिवीम् अनुगच्छत ।एक एकम् योजनम् पुत्रा विस्तारम् अभिगच्छत ॥१-३९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 14,
    "text": "यावत् तुरग संदर्शः तावत् खनत मेदिनीम् ।तम् एव हय हर्तारम् मार्गमाणा मम आज्ञया ॥१-३९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 15,
    "text": "दीक्षितः पौत्र सहितः स उपाध्याय गणः तु अहम् ।इह स्थास्यामि भद्रम् वो यावत् तुरग दर्शनम् ॥१-३९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 16,
    "text": "ते सर्वे हृष्टमनसो राज पुत्रा महाबलाः ।जग्मुर् मही तलम् राम पितुर् वचन यंत्रिताः ॥१-३९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 17,
    "text": "गत्व तु पृथिवीम् सर्वम् अदृष्टा तम् महबलाः ।योजनायाम् अविस्तारम् एकैको धरणी तलम् ।बिभिदुः पुरुषव्याघ्र वज्र स्पर्श समैः भुजैः ॥१-३९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 18,
    "text": "शूलैः अशनि कल्पैः च हलैः च अपि सुदारुणैः ।भिद्यमाना वसुमती ननाद रघुनंदन ॥१-३९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 19,
    "text": "नागानाम् वध्यमानानाम् असुराणाम् च राघव ।राक्षसानाम् च दुर्धर्षः सत्त्वानाम् निनदो अभवत् ॥१-३९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 20,
    "text": "योजनानाम् सहस्राणि षष्टिम् तु रघुनंदन ।बिभिदुर् धरणीम् राम रसा तलम् अनुत्तमम् ॥१-३९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 21,
    "text": "एवम् पर्वत संबाधम् जम्बू द्वीपम् नृपात्मजाः ।खनन्तो नृपशार्दूल सर्वतः परिचक्रमुः ॥१-३९-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 22,
    "text": "ततो देवाः स गंधर्वाः स असुराः सह पन्नगाः ।संभ्रांत मनसः सर्वे पितामहम् उपागमन् ॥१-३९-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 23,
    "text": "ते प्रसाद्य महात्मानम् विषण्ण वदनाः तदा ।ऊचुः परम संत्रस्ताः पितामहम् इदम् वचः ॥१-३९-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 24,
    "text": "भगवन् पृथिवी सर्वा खन्यते सगर आत्मजैः ।बहवः च महात्मानो वध्यन्ते जल चारिणः ॥१-३९-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 39,
    "shloka": 25,
    "text": "अयम् यज्ञ हरो अस्माकम् अनेन अश्वो अपनीयते ।इति ते सर्व भूतानि हिंसन्ति सगर आत्मजः ॥१-३९-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 1,
    "text": "देवतानाम् वचः श्रुत्वा भगवान् वै पितामहः ।प्रत्युवाच सुसंत्रस्तान् कृतान्त बल मोहितान् ॥१-४०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 2,
    "text": "यस्य इयम् वसुधा कृत्स्ना वासुदेवस्य धीमतः।महिषी माधवसय स एषा स एव भगवन् प्रभुः॥१-४०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 3,
    "text": "कापिलम् रूपम् आस्थाय धारयत्य अनिशम् धराम् ।तस्य कोपाग्निना दग्धा भविष्यंति नृपात्मजा ॥१-४०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 4,
    "text": "पृथिव्याः च अपि निर्भेदो दृष्ट एव सनातनः ।सगरस्य च पुत्राणाम् विनाशो दीर्घ दर्शिनाम् ॥१-४०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 5,
    "text": "पितामह वचः श्रुत्वा त्रयः त्रिंशत् अरिन्दमः ।देवाः परम संहृष्टाः पुनर् जग्मुर् यथा आगतम् ॥१-४०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 6,
    "text": "सगरस्य च पुत्राणाम् प्रादुर् आसीत् महास्वनः ।पृथिव्याम् भिद्यमानायाम् निर्घात सम निःवनः ॥१-४०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 7,
    "text": "ततो भित्त्वा महीम् सर्वाम् कृत्वा च अपि प्रदक्षिणम् ।सहिताः सगराः सर्वे पितरम् वाक्यम् अब्रुवन् ॥१-४०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 8,
    "text": "परिक्रांता मही सर्वा सत्त्ववन्तः च सूदिताः ।देव दानव रक्षांसि पिशाच उरग पन्नगाः ॥१-४०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 9,
    "text": "न च पश्यामहे अश्वम् ते अश्व हर्तारम् एव च ।किम् करिष्याम भद्रम् ते बुद्धिः अत्र विचार्यताम् ॥१-४०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 10,
    "text": "तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा पुत्राणाम् राज सत्तमः ।समन्युः अब्रवीत् वाक्यम् सगरो रघुनंदन ॥१-४०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 11,
    "text": "भूयः खनत भद्रम् वो विभेद्य वसुधा तलम्अश्व हर्तारम् आसाद्य कृतार्थाः च निवर्तत ॥१-४०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 12,
    "text": "पितुर् वचनम् आसाद्य सगरस्य महात्मनः ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि रसातलम् अभिद्रवन् ॥१-४०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 13,
    "text": "खन्यमाने ततः तस्मिन् ददृशुः पर्वत उपमम् ।दिशा गजम् विरूपाक्षम् धारयंतम् महीतलम् ॥१-४०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 14,
    "text": "स पर्वत वनाम् कृत्स्नाम् पृथिवीम् रघुनंदन ।धारयामास शिरसा विरूपाक्षो महागजः ॥१-४०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 15,
    "text": "यदा पर्वणि काकुत्स्थ विश्रमार्थम् महागजः ।खेदात् चालयते शीर्षम् भूमि कम्पः तदा भवेत् ॥१-४०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 16,
    "text": "ते तम् प्रदक्षिणम् कृत्वा दिशा पालम् महागजम् ।मानयन्तो हि ते राम जग्मुर् भित्त्वा रसातलम् ॥१-४०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 17,
    "text": "ततः पूर्वाम् दिशम् भित्त्वा दक्षिणाम् बिभिदुः पुनः ।दक्षिणस्याम् अपि दिशि ददृशुः ते महागजम् ॥१-४०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 18,
    "text": "महा पद्मम् महात्मानम् सुमहा पर्वतोपमम् ।शिरसा धारयंतम् गाम् विस्मयम् जग्मुर् उत्तमम् ॥१-४०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 19,
    "text": "ते तम् प्रदक्षिणम् कृत्वा सगरस्य महात्मनः ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि पश्चिमाम् बिभिदुर् दिशम् ॥१-४०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 20,
    "text": "पश्चिमायाम् अपि दिशि महांतम् अचलोपमम् ।दिशा गजम् सौमनसम् ददृशुः ते महा बलाः ॥१-४०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 21,
    "text": "ते तम् प्रदक्षिणम् कृत्वा पृष्ट्वा च अपि निरामयम् ।खनंतः समुपक्रांता दिशम् सोमवतीम् तदा ॥१-४०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 22,
    "text": "उत्तरस्याम् रघुश्रेष्ठ ददृशुर् हिम पाण्डुरम् ।भद्रम् भद्रेण वपुषा धारयंतम् महीम् इमाम् ॥१-४०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 23,
    "text": "समालभ्य ततः सर्वे कृत्वा च एनम् प्रदक्षिणम् ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि बिभिदुर् वसुधा तलम् ॥१-४०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 24,
    "text": "ततः प्राक् उत्तराम् गत्वा सागराः प्रथिताम् दिशम् ।रोषात् अभ्यखनन् सर्वे पृथिवीम् सगर आत्मजाः ॥१-४०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 25,
    "text": "ते तु सर्वे महत्मानो भिमवेग महबलाः ।ददृशुः कपिलम् तत्र वासुदेवम् सनातनम् ॥१-४०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 26,
    "text": "हयम् च तस्य देवस्य चरन्तम् अविदूरतः ।प्रहर्षम् अतुलम् प्रप्तः सर्वे ते रघुनंदन ॥१-४०-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 27,
    "text": "ते तम् हय हरम् ज्ञात्वा क्रोध पर्याकुल ईक्षणाः ।खनित्र लांगला धर नाना वृक्ष शिला धराः ॥१-४०-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 28,
    "text": "अभ्यधावन्त संक्रुद्धाः तिष्ठ तिष्ठ इति च अब्रुवन् ।अस्माकम् त्वम् हि तुरगम् यज्ञियम् हृतवान् असि ॥१-४०-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 29,
    "text": "दुर्मेधः त्वम् हि संप्राप्तान् विद्धि नः सगरात्मजान् ।श्रुत्वा तत् वचनम् तेषाम् कपिलो रघुनंदन ॥१-४०-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 40,
    "shloka": 30,
    "text": "रोषेण महता आविष्टो हुम् कारम् अकरोत् तदा ।ततः तेन अप्रमेयेण कपिलेन महात्मना ।भस्म राशी कृताः सर्वे काकुत्स्थ सगरात्मजाः ॥१-४०-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 1,
    "text": "पुत्रान् चिर गतान् ज्ञात्वा सगरो रघुनंदन ।नप्तारम् अब्रवीत् राजा दीप्यमानम् स्व तेजसा ॥१-४१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 2,
    "text": "शूरः च कृत विद्यः च पूर्वैः तुल्यो असि तेजसा ।पितृणाम् गतिम् अन्विच्छ येन च अश्वो अपहारितः ॥१-४१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 3,
    "text": "अन्तर् भौमानि सत्त्वानि वीर्यवन्ति महान्ति च ।तेषाम् त्वम् प्रतिघात अर्थम् स असिम् गृह्णीष्व कार्मुकम् ॥१-४१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 4,
    "text": "अभिवाद्य अभिवाद्यान् त्वम् हत्वा विघ्न करान् अपि ।सिद्धार्थः संनिवर्तस्व मम यज्ञस्य पारगः ॥१-४१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 5,
    "text": "एवम् उक्तो अंशुमान् सम्यक् सगरेण महात्मना ।धनुर् आदाय खड्गम् च जगाम लघुविक्रमः ॥१-४१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 6,
    "text": "स खातम् पितृभिः मार्गम् अन्तर् भौमम् महात्मभिः ।प्रापद्यत नरश्रेष्ठ तेन राज्ञा अभिचोदितः ॥१-४१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 7,
    "text": "देव दानव रक्षोभिः पिशाच पतग उरगैः ।पूज्यमानम् महातेजा दिशा गजम् अपश्यत ॥१-४१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 8,
    "text": "स तम् प्रदक्षिणम् कृत्वा पृष्ट्वा चैव निरामयम् ।पितृइन् स परिपप्रच्छ वाजि हर्तारम् एव च ॥१-४१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 9,
    "text": "दिशा गजः तु तत् श्रुत्वा प्रत्युवाच महामतिः ।आसमंज कृतार्थः त्वम् सह अश्वः शीघ्रम् एष्यसि ॥१-४१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 10,
    "text": "तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा सर्वान् एव दिशा गजान् ।यथा क्रमम् यथा न्यायम् प्रष्टुम् समुपचक्रमे ॥१-४१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 11,
    "text": "तैः च सर्वैः दिशा पालैः वाक्यज्ञैः वाक्यकोविदैः ।पूजितः स हयः चैव गन्ता असि इति अभिचोदितः ॥१-४१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 12,
    "text": "तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा जगाम लघुविक्रमः ।भस्म राशी कृता यत्र पितरः तस्य सागराः ॥१-४१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 13,
    "text": "स दुःख वशम् आपन्नः तु असमंज सुतः तदा ।चुक्रोश परम आर्तः तु वधात् तेषाम् सुदुःखितः ॥१-४१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 14,
    "text": "यज्ञियम् च हयम् तत्र चरन्तम् अविदूरतः ।ददर्श पुरुषव्याघ्रो दुःख शोक समन्वितः ॥१-४१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 15,
    "text": "स तेषाम् राज पुत्राणाम् कर्तु कामो जल क्रियाम् ।स जलार्थम् महातेजा न च अपश्यत् जल आशयम् ॥१-४१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 16,
    "text": "विसार्य निपुणाम् दृष्टिम् ततो अपश्यत् खग अधिपम् ।पितृणाम् मातुलम् राम सुपर्णम् अनिल उपमम् ॥१-४१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 17,
    "text": "स च एनम् अब्रवीत् वाक्यम् वैनतेयो महाबलः ।मा शुचः पुरुषव्याघ्र वधो अयम् लोक सम्मतः ॥१-४१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 18,
    "text": "कपिलेन अप्रमेयेण दग्धा हि इमे महाबलाः ।सलिलम् न अर्हसि प्राज्ञ दातुम् एषाम् हि लौकिकम् ॥१-४१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 19,
    "text": "गंगा हिमवतो ज्येष्ठा दुहिता पुरुषर्षभ ।तस्याम् कुरु महाबाहो पितॄणाम् तु जल क्रियाम् ॥१-४१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 20,
    "text": "भस्म राशी कृतान् एतान् पावयेत् लोक कांतया ।तया क्लिन्नम् इदम् भस्म गंगया लोक कान्तया ।षष्टिम् पुत्र सहस्राणि स्वर्ग लोकम् गमिष्यति ॥१-४१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 21,
    "text": "निर्गच्छ च अश्वम् महाभाग संगृह्य पुरुषर्षभ ।यज्ञम् पैतामहम् वीर निर्वर्तयितुम् अर्हसि ॥१-४१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 22,
    "text": "सुपर्ण वचनम् श्रुत्वा सः अंशुमान् अतिवीर्यवान् ।त्वरितम् हयम् आदाय पुनर् आयात् महायशाः ॥१-४१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 23,
    "text": "ततो राजानम् आसाद्य दीक्षितम् रघुनंदन ।न्यवेदयत् यथा वृत्तम् सुपर्ण वचनम् तथा ॥१-४१-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 24,
    "text": "तत् श्रुत्वा घोर संकाशम् वाक्यम् अंशुमतो नृपः ।यज्ञम् निर्वर्तयामास यथा कल्पम् यथा विधि ॥१-४१-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 25,
    "text": "स्व पुरम् च अगमत् श्रीमान् इष्ट यज्ञो महीपतिः ।गंगायाः च आगमे राजा निश्चयम् न अध्यगच्छत ॥१-४१-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 41,
    "shloka": 26,
    "text": "अगत्वा निश्चयम् राजा कालेन महता महान् ।त्रिंशत् वर्ष सहस्राणि राज्यम् कृत्वा दिवम् गतः ॥१-४१-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 1,
    "text": "कालधर्मम् गते राम सगरे प्रकृती जनाः ।राजानम् रोचयामासुर् अम्शुमन्तम् सुधार्मिकम् ॥१-४२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 2,
    "text": "स राजा सुमहान् आसीत् अंशुमान् रघुनंदन ।तस्य पुत्रो महान् आसीत् दिलीप इति विश्रुतः ॥१-४२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 3,
    "text": "तस्मै राज्यम् समादिश्य दिलीपे रघुनंदन ।हिमवत् शिखरे रम्ये तपः तेपे सुदारुणम् ॥१-४२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 4,
    "text": "द्वा त्रिंशत् सहस्राम् वर्षाणि सुमहा यशाः ।तपोवन गतो राजा स्वर्गम् लेभे तपोधनः ॥१-४२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 5,
    "text": "दिलीपः तु महातेजाः श्रुत्वा पैतामहम् वधम् ।दुःख उपहतया बुद्ध्या निश्चयम् न अध्यगच्छत ॥१-४२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 6,
    "text": "कथम् गंगा अवतरणम् कथम् तेषां जलक्रिया ।तारयेयम् कथम् च एतान् इति चिंतापरो अभवत् ॥१-४२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 7,
    "text": "तस्य चिंतयतो नित्यम् धर्मेण विदित आत्मनः ।पुत्रो भगीरथो नाम जज्ञे परम धार्मिकः ॥१-४२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 8,
    "text": "दिलीपः तु महातेजा यज्ञैः बहुभिः इष्टवान् ।त्रिंशत् वर्ष सहस्राणि राजा राज्यम् अकारयत् ॥१-४२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 9,
    "text": "अगत्वा निश्चयम् राजा तेषाम् उद्धरणम् प्रति ।व्याधिना नर शार्दूल काल धर्मम् उपेयिवान् ॥१-४२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 10,
    "text": "इन्द्रलोकम् गतो राजा स्व अर्जितेन एव कर्मणा ।रज्ये भगीरथम् पुत्रम् अभिषिच्य नरर्षभः ॥१-४२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 11,
    "text": "भगीरथः तु राजर्षिः धार्मिको रघुनंदन ।अनपत्यो महारजाः प्रजा कामः स च प्रजाः ॥१-४२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 12,
    "text": "मंत्रिषु आधाय तत् रज्यम् गङ्ग अवतरणे रतः।तपो दीर्घम् समातिष्ठत् गोकर्णे रघुनंदन ॥१-४२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 13,
    "text": "ऊर्ध्व बाहुः पंच तपा मास आहारो जितेइन्द्रियः ।तस्य वर्ष सहस्राणि घोरे तपसि तिष्ठतः ॥१-४२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 14,
    "text": "अतीतानि महबहो तस्य राज्ञो महात्मनः ।सुप्रीतो भगवान् ब्रह्मा प्रजानाम् पतिः ईश्वरः ॥१-४२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 15,
    "text": "ततः सुर गणैः सार्धम् उपागम्य पितामहः ।भगीरथम् महात्मानम् तप्यमानम् अथ अब्रवीत् ॥१-४२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 16,
    "text": "भगीरथ महाराज प्रीतः ते अहम् जनाधिप ।तपसा च सुतप्तेन वरम् वरय सुव्रत ॥१-४२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 17,
    "text": "तम् उवाच महातेजाः सर्वलोक पितामहम् ।भगीरथो महाबाहुः कृत अंजलिपुटः स्थितः ॥१-४२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 18,
    "text": "यदि मे भगवान् प्रीतो यदि अस्ति तपसः फलम् ।सगरस्य आत्मजाः सर्वे मत्तः सलिलम् आप्नुयुः ॥१-४२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 19,
    "text": "गन्गायाः सलिल क्लिन्ने भस्मनि एषाम् महात्मनाम् ।स्वर्गम् गच्छेयुर् अत्यंतम् सर्वे मे प्रपितामहाः ॥१-४२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 20,
    "text": "देव याचे ह संतत्यै न अवसीदेत् कुलम् च नः ।इक्ष्वाकूणाम् कुले देव एष मे अस्तु वरः परः ॥१-४२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 21,
    "text": "उक्त वाक्यम् तु राजानम् सर्वलोक पितामहः ।प्रत्युवाच शुभाम् वाणीम् मधुरम् मधुर अक्षराम् ॥१-४२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 22,
    "text": "मनोरथो महान् एष भगीरथ महारथ ।एवम् भवतु भद्रम् ते इक्ष्वाकु कुल वर्धन ॥१-४२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 23,
    "text": "इयम् हैमवती ज्येष्ठा गंगा हिमवतः सुता ।ताम् वै धारयितुम् राजन् हरः तत्र नियुज्यताम् ॥१-४२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 24,
    "text": "गंगायाः पतनम् राजन् पृथिवी न सहिष्यते ।ताम् वै धारयितुम् राजन् न अन्यम् पश्यामि शूलिनः ॥१-४२-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 42,
    "shloka": 25,
    "text": "तम् एवम् उक्त्वा राजानम् गंगाम् च आभाष्य लोककृत् ।जगाम त्रिदिवम् देवैः सर्वैः सह मरुत् गणैः ॥१-४२-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 1,
    "text": "देव देवे गते तस्मिन् सो अंगुष्ठ अग्र निपीडिताम् ।कृत्वा वसुमतीम् राम वत्सरम् समुपासत ॥१-४३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 2,
    "text": "अथ संवत्सरे पूर्णे सर्व लोक नमस्कृतः ।उमापतिः पशुपती राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-४३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 3,
    "text": "प्रीतः ते अहम् नरश्रेष्ठ करिष्यामि तव प्रियम् ।शिरसा धारयिष्यामि शैलराज सुताम् अहम् ॥१-४३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 4,
    "text": "ततो हैमवती ज्येष्ठा सर्व लोक नमस्कृता ।तदा सा अति महत् रूपम् कृत्वा वेगम् च दुःसहम् ॥१-४३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 5,
    "text": "आकाशात् अपतत् राम शिवे शिव शिरस्य् उत ।अचिन्तयः च सा देवी गंग परम दुर्धरा ॥१-४३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 6,
    "text": "विशामि अहम् हि पातालम् स्त्रोतसा गृह्य शंकरम् ।तस्याः वलेपनम् ज्ञत्व क्रुद्धः तु भगवन् हरः ॥१-४३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 7,
    "text": "तिरोभावयितुम् बुद्धिम् चक्रे त्रिनयनः तदा ।सा तस्मिन् पतिता पुण्या पुण्ये रुद्रस्य मूर्धनि॥१-४३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 8,
    "text": "हिमवत् प्रतिमे राम जटा मण्डल गह्वरे ।सा कथंचित् महीम् गंतुम् न अशक्नोत् यत्नम् आस्थिता ॥१-४३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 9,
    "text": "न एव सा निर्गमम् लेभे जटा मण्डल अंततः ।तत्र एव आबंभ्रमत् देवी संवत्सर गणान् बहून् ॥१-४३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 10,
    "text": "ताम् अपश्यन् पुनः तत्र तपः परमम् आस्थितः ।स तेन तोषितः च असीत् अत्यंतम् रघुनंदन ॥१-४३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 11,
    "text": "विससर्ज ततो गंगाम् हरो बिन्दु सरः प्रति ।तस्यम् विसृउज्यमानायाम् सप्त स्रोतंसि जज्ञिरे ॥१-४३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 12,
    "text": "ह्लादिनी पावनी चैव नलिनी च तथा एव च ।तिस्रः प्राचीम् दिशम् जग्मुः गंगाः शिव जलाः शुभाः ॥१-४३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 13,
    "text": "सुचक्षुः च एव सीता च सिन्धुः च एव महानदी ।तिस्रः एता दिशम् जग्मुः प्रतीचीम् तु शुभ उदकाः ॥१-४३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 14,
    "text": "सप्तमी च अन्वगात् तासम् भगीरथ रथम् तदा ।भगीरथो अपि रजर्षि दिव्यम् स्यंदनम् आस्थितः ॥१-४३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 15,
    "text": "प्रायात् अग्रे महातेजा गंग तम् च अपि अनुव्रजत् ।गगनात् शंकर शिरः ततो धरणिम् आगता ॥१-४३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 16,
    "text": "असर्पत जलम् तत्र तीव्र शब्द पुरस्कृतम् ।मत्स्य कच्छप संघैः च शिशुमार गणैः तथा ॥१-४३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 17,
    "text": "पतद्भिः पतितैः च एव व्यरोचत वसुंधरा ।ततो देव ऋषि गंधर्वा यक्ष सिद्ध गणाः तथा ॥१-४३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 18,
    "text": "व्यलोकयन्त ते तत्र गगनात् गाम् गताम् तदा ।विमानैः नगर आकारैः हयैः गज वरैः तथा ॥१-४३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 19,
    "text": "पारिप्लव गताः च अपि देवताः तत्र विष्ठिताः ।तत् अद्भुततमम् लोके गंगा अवतरम् उत्तमम् ॥१-४३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 20,
    "text": "दिदृक्षवो देव गणाः समीयुः अमित ओजसः ।संपतद्भिः सुर गणैः तेषाम् च आभरण ओजसा ॥१-४३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 21,
    "text": "शत आदित्यम् इव आभाति गगनम् गत तोयदम् ।शिंशुमार उरग गणैः मीनैः अपि च चंचलैः ॥१-४३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 22,
    "text": "विद्युद्भिः इव विक्षिप्तैः आकाशम् अभवत् तदा ।पाण्डुरैः सलिल उत्पीडैः कीर्यमाणैः सहस्रधा ॥१-४३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 23,
    "text": "शारद अभ्रैः इव आक्रीणम् गगनम् हंस संप्लवैः ।क्वचित् द्रुततरम् याति कुटिलम् क्वचित् आयतम् ॥१-४३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 24,
    "text": "विनतम् क्वचित् उद्धूतम् क्वचित् याति शनैः शनैः ।सलिलेन एव सलिलम् क्वचित् अभ्याहतम् पुनः ॥१-४३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 25,
    "text": "मुहुर् ऊर्ध्व पथम् गत्वा पपात वसुधाम् पुनः ।तत् शंकर शिरो भ्रष्टम् भ्रष्टम् भूमि तले पुनः ॥१-४३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 26,
    "text": "व्यरोचत तदा तोयम् निर्मलम् गत कल्मषम् ।तत्र ऋषि गण गन्धर्वा वसुधा तल वासिनः १-४३-२६भव अंग पतितम् तोयम् पवित्रम् इति पस्पृशुः ।शापात् प्रपतिता ये च गगनात् वसुधा तलम् ॥१-४३-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 27,
    "text": "कृत्वा तत्र अभिषेकम् ते बभूवुः गत कल्मषाः ।धूत पापाः पुनः तेन तोयेन अथ शुभ अन्विता ॥१-४३-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 28,
    "text": "पुनः आकाशम् आविश्य स्वान् लोकान् प्रतिपेदिरे ।मुमुदे मुदितो लोकः तेन तोयेन भास्वता ॥१-४३-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 29,
    "text": "कृत अभिषेको गंगायाम् बभूव गत कल्मषः ।भगीरथो राजर्षिः दिव्यम् स्यंदनम् आस्थितः ॥१-४३-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 30,
    "text": "प्रायात् अग्रे महाराजाः तम् गंगा पृष्ठतो अन्वगात् ।देवाः स ऋषि गणाः सर्वे दैत्य दानव राक्षसाः ॥१-४३-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 31,
    "text": "गन्धर्व यक्ष प्रवराः स किंनर महोरगाः ।सर्पाः च अप्सरसो राम भगीरथ रथ अनुगाः ॥१-४३-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 32,
    "text": "गंगाम् अन्वगमन् प्रीताः सर्वे जल चराः च ये ।यतो भगीरथो राजा ततो गंगा यशस्विनी ॥१-४३-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 33,
    "text": "जगाम सरिताम् श्रेष्ठा सर्व पाप प्रणाशिनी ।ततो हि यजमानस्य जह्नोः अद्भुत कर्मणः ॥१-४३-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 34,
    "text": "गंग संप्लावयामास यज्ञ वाटम् महत्मनः ।तसया वलेपनम् ज्ञत्व कृद्धो जह्नुः च राघव ॥१-४३-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 35,
    "text": "अपिबत् तु जलम् सर्वम् गंगयाः परम अद्भुतम् ।ततो देवाः स गंघर्व ऋषयः च सु विस्मिताः ॥१-४३-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 36,
    "text": "पूजयन्ति महत्मनम् जह्नुम् पुरुष सत्तमम् ।गंगम् च अपि नयन्ति स्म दुहितृत्वे महात्मनः ॥१-४३-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 37,
    "text": "ततः तुष्टः महातेजाः श्रोत्राभ्याम् असृउजत् प्रभुः ।तस्मात् जह्नु सुता गंग प्रोच्यते जाह्नवी इति च ॥१-४३-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 38,
    "text": "जगाम च पुनः गंग भगीरथ रथ अनुगा ।सागरम् च अपि संप्रप्ता सा सरित् प्रवरा तदा ॥१-४३-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 39,
    "text": "रसातलम् उपागच्छत् सिद्ध्यर्थम् तस्य कर्मणः ।भगीरथो अपि रजार्षि गंगम् आदाय यत्नतः ॥१-४३-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 43,
    "shloka": 40,
    "text": "पितमहान् भस्म क्रुतम् अपश्यत् गत चेतनः ।अथ तत् भस्मनाम् राशिम् गंग सलिलम् उत्तमम् ।प्लावयत् पूत पाप्मानः स्वर्गम् प्रप्ता रघु उत्तम ॥१-४३-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 1,
    "text": "स गत्वा सागरम् राजा गंगया अनुगतस् तदा ।प्रविवेश तलम् भूमेः यत्र ते भस्मसात् कृताः ॥१-४४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 2,
    "text": "भस्मनि अथ आप्लुते राम गंगाइआः सलिलेन वै ।सर्व लोक प्रभुः ब्रह्मा राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-४४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 3,
    "text": "तारिता नरशार्दूल दिवम् याताः च देववत् ।षष्टिः पुत्र सहस्राणि सगरस्य महात्मनः ॥१-४४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 4,
    "text": "सागरस्य जलम् लोके यावत् स्थास्यति पार्थिव ।सगरस्य आत्मजाः सर्वे दिवि स्थास्यन्ति देववत् ॥१-४४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 5,
    "text": "इयम् च दुहिता ज्येष्ठा तव गंगा भविष्यति ।त्वत् कृतेन च नाम्ना अथ लोके स्थास्यति विश्रुता ॥१-४४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 6,
    "text": "गंगा त्रिपथगा नाम दिव्या भागीरथी इति च ।त्रीन् पथो भावयन्ति इति तस्मत् त्रिपथगा स्मृता ॥१-४४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 7,
    "text": "पितामहानाम् सर्वेषाम् त्वम् अत्र मनुजाधिप ।कुरुष्व सलिलम् राजन् प्रतिज्ञाम् अपवर्जय ॥१-४४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 8,
    "text": "पूर्वकेण हि ते राजन् तेन अतियशसा तदा ।धर्मिणाम् प्रवरेण अथ न एष प्राप्तो मनोरथः ॥१-४४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 9,
    "text": "तथैव अंशुमता वत्स लोके अप्रतिम तेजसा ।गंगाम् प्रार्थयता नेतुम् प्रतिज्ञा न अपवर्जिता ॥१-४४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 10,
    "text": "राजर्षिणा गुणवता महर्षि सम तेजसा ।मत् तुल्य तपसा चैव क्षत्र धर्म स्थितेन च ॥१-४४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 11,
    "text": "दिलीपेन महाभाग तव पित्रा अतितेजसा ।पुनर् न शकिता नेतुम् गंगाम् प्रार्थयत अनघ ॥१-४४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 12,
    "text": "सा त्वया समतिक्रान्ता प्रतिज्ञा पुरुषर्षभ ।प्राप्तो असि परमम् लोके यशः परम संमतम् ॥१-४४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 13,
    "text": "तत् च गंगा अवतरणम् त्वया कृतम् अरिन्दम ।अनेन च भवान् प्राप्तो धर्मस्य आयतनम् महत् ॥१-४४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 14,
    "text": "प्लावयस्व त्वम् आत्मानम् नरोत्तम सदा उचिते ।सलिले पुरुषश्रेष्ठ शुचिः पुण्यफलो भव ॥१-४४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 15,
    "text": "पितामहानाम् सर्वेषाम् कुरुष्व सलिलक्रियाम् ।स्वस्ति ते अस्तु गमिष्यामि स्वम् लोकम् गम्यताम् नृप ॥१-४४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 16,
    "text": "इति एवम् उक्त्वा देवेशः सर्वलोक पितामहः ।यथा आगतम् तथा अगच्छत् देव लोकम् महायशाः ॥१-४४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 17,
    "text": "भगीरथः तु राजर्षिः कृत्वा सलिलम् उत्तमम् ।यथाक्रमम् यथान्यायम् सागराणाम् महायशाः ॥१-४४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 18,
    "text": "कृतोदकः शुची राजा स्वपुरम् प्रविवेश ह ।समृद्धार्थो नरश्रेष्ठ स्वराज्यम् प्रशशास ह ॥१-४४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 19,
    "text": "प्रमुमोद च लोकः तम् नृपम् आसाद्य राघव ।नष्टशोकः समृद्धार्थो बभूव विगतज्वरः ॥१-४४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 20,
    "text": "एष ते राम गंगाया विस्तरो अभिहितो मया ।स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रम् ते संध्या कालो अतिवर्तते ॥१-४४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 21,
    "text": "धन्यम् यशस्यम् आयुष्यम् पुत्र्यम् स्वर्ग्यम् अथ अपि च ।यः श्रावयति विप्रेषु क्षत्रियेषु इतेरेषु च ॥१-४४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 22,
    "text": "इदम् आKयनम् आयुश्यम् गंगा अवतरणम् शुभम् ॥१-४४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 44,
    "shloka": 23,
    "text": "यः श्रुणोति च काकुत्स्थ सर्वान् कामान् अवाप्नुयात् ।सर्वे पापाः प्रणश्यन्ति आयुः कीर्तिः च वर्धते ॥१-४४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 1,
    "text": "विश्वामित्र वचः श्रुत्वा राघवः सह लक्ष्मणः ।विस्मयम् परमम् गत्वा विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ॥१-४५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 2,
    "text": "अति अद्भुतम् इदम् ब्रह्मन् कथितम् परमम् त्वया ।गंगा अवतरणम् पुण्यम् सागरस्य अपि पूरणम् ॥१-४५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 3,
    "text": "क्षण भूत इव नौ रात्रिः संवृत्त इयम् परंतप ।इमाम् चिंतयतोः सर्वम् निखिलेन कथाम् तव ॥१-४५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 4,
    "text": "तस्य सा शर्वरी सर्वा मम सौमित्रिणा सह ।जगाम चिंतयान् अस्य विश्वामित्र कथाम् शुभाम् ॥१-४५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 5,
    "text": "ततः प्रभाते विमले विश्वामित्रम् तपोधनम्।उवाच राघवो वाक्यम् कृत आह्निकम् अरिन्दमः ॥१-४५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 6,
    "text": "गता भगवती रात्रिः श्रोतव्यम् परमम् श्रुतम् ।तराम सरितम् श्रेष्टम् पुण्यम् त्रि पथ गाम् नदीम् ॥१-४५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 7,
    "text": "नौः एषा हि सुख आस्तीर्णा ऋषीणाम् पुण्य कर्मणाम् ।भगवंतम् इह प्राप्तम् ज्ञात्वा त्वरितम् आगता ॥१-४५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 8,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः ।संतारम् कारयामास स ऋषि संघस्य कौशिकः ॥१-४५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 9,
    "text": "उत्तरम् तीरम् आसाद्य संपूज्य ऋषि गणम् ततः ।गंगा कूले निविष्टाः ते विशालाम् ददृशुः पुरीम् ॥१-४५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 10,
    "text": "ततो मुनि वरः तूर्णम् जगाम सह राघवः ।विशालाम् नगरीम् रम्याम् दिव्याम् स्वर्ग उपमाम् तदा ॥१-४५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 11,
    "text": "अथ रामो महाप्राज्ञो विश्वामित्रम् महामुनिम् ।पप्रच्छ प्रांजलिः भूत्वा विशालाम् उत्तमाम् पुरीम् ॥१-४५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 12,
    "text": "कतमो राज वंशो अयम् विशालायाम् महामुने ।श्रोतुम् इच्छामि भद्रम् ते परम् कौतूहलम् हि मे ॥१-४५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 13,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा रामस्य मुनिपुंगवः ।आख्यातुम् तत् समारेभे विशालस्य पुरातनम् ॥१-४५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 14,
    "text": "श्रूयताम् राम शक्रस्य कथाम् कथयतः श्रुताम् ।अस्मिन् देशे हि यत् वृत्तम् शृणु तत्त्वेन राघव ॥१-४५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 15,
    "text": "पूर्वम् कृत युगे राम दितेः पुत्रा महाबलाः ।अदितेः च महाभागा वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः ॥१-४५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 16,
    "text": "ततः तेषाम् नरव्याघ्रः बुद्धिः आसीत् महात्मनाम् ।अमरा विर्जराः चैव कथम् स्यामो निरामयाः ॥१-४५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 17,
    "text": "तेषाम् चिंतयताम् तत्र बुद्धिः आसीत् विपश्चिताम् ।क्षीर उद मथनम् कृत्वा रसम् प्राप्स्याम तत्र वै ॥१-४५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 18,
    "text": "ततो निश्चित्य मथनम् योक्त्रम् कृत्वा च वासुकिम् ।मन्थानम् मन्दरम् कृत्वा ममन्थुर् अमित ओजसः ॥१-४५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 19,
    "text": "अथ वर्ष सहस्रेण योक्त्र सर्प शिरांसि च ।वमन्तो अति विषम् तत्र ददंशुर् दशनैः शिलाः ॥१-४५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 20,
    "text": "उत्पपाताम् अग्नि संकाशम् हालाहल महाविषम् ।तेन दग्धम् जगत् सर्वम् स देव असुर मानुषम् ॥१-४५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 21,
    "text": "अथ देवा महादेवम् शंकरम् शरणार्थ्तिनः ।जग्मुः पशुपतिम् रुद्रम् त्राहि त्राहि इति तुष्टुवुः ॥१-४५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 22,
    "text": "एवम् उक्{]तः ततो देवैः देवेश्वरः प्रभुः ।प्रादुर् आसीत् ततो अत्र एव शंख चक्र धरो हरिः ॥१-४५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 23,
    "text": "उवाच एनम् स्मितम् कृत्वा रुद्रम् शूलधरम् हरिः ।दैवतैः मध्यमानो तु तत् पूर्वम् समुपस्थितम् ॥१-४५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 24,
    "text": "तत् त्वदीयम् सुरश्रेष्ठः सुराणाम् अग्रतो हि यत् ।अग्र पूजामि इह स्थित्वा गृहाण इदम् विषम् प्रभो ॥१-४५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 25,
    "text": "इति उक्त्वा च सुरश्रेष्ठः तत्र एव अंतर्धीयत ।देवतानाम् भयम् दृष्ट्वा श्रुत्वा वाक्यम् तु शारङ्गिणः ॥१-४५-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 26,
    "text": "हालाहलम् विषम् घोरम् संजग्राह अमृत उपमम् ।देवान् विसृउज्य देवेशो जगाम भगवान् हरः ॥१-४५-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 27,
    "text": "ततो देव असुराः सर्वे ममन्थू रघुनंदन ।प्रविवेश अथ पातालम् मन्थानः पर्वतोत्तमः ॥१-४५-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 28,
    "text": "ततो देवाः स गन्धर्वाः तुष्टुवुः मधुसूदनम् ।त्वम् गतिः सर्व भूतानाम् विशेषेण दिवौकसाम् ॥१-४५-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 29,
    "text": "पालय अस्मान् महाबाहो गिरिम् उद्धर्तुम् अर्हसि ।इति श्रुत्वा हृषीकेशः कामठम् रूपम् आस्थितः ॥१-४५-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 30,
    "text": "पर्वतम् पृष्टतः कृत्वा शिश्ये तत्र उदधौ हरिः ।पर्वत अग्रम् तु लोकात्मा हस्तेन आक्रम्य केशवः ॥१-४५-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 31,
    "text": "देवानाम् मध्यतः स्थित्वा ममन्थ पुरुषोत्तमः ।अथ वर्ष सहस्रेण आयुर्वेदमयः पुमान् ॥१-४५-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 32,
    "text": "उदतिष्ठत् सुधर्मात्मा स दण्ड स कमण्दुलुः ।पूर्वम् धन्वन्तरिर् नाम अप्सराः च सु वर्चसः ॥१-४५-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 33,
    "text": "अप्सु निर्मथनात् एव रसात् तस्मात् वर स्त्रियः ।उत्पेतुः मनुज श्रेष्ठ तस्मात् अप्सरसो अभवन् ॥१-४५-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 34,
    "text": "षष्टिः कोट्यो अभवन् तासाम् अप्सराणाम् सुवर्चसाम् ।असंख्येयाः तु काकुत्स्थ याः तासाम् परिचारिकाः ॥१-४५-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 35,
    "text": "न ताः स्म प्रतिगृह्णन्ति सर्वे ते देव दानवाः ।अप्रतिग्रहणात् एव ता वै साधारणाः स्मृताः ॥१-४५-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 36,
    "text": "वरुणस्य ततः कन्या वारुणी रघुनंदन ।उत्पपात महाभागा मार्गमाणा परिग्रहम् ॥१-४५-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 37,
    "text": "दितेः पुत्रा न ताम् राम जगृहुर् वरुण आत्मजाम् ।अदितेः तु सुता वीर जगृहुः ताम् अनिंदिताम् ॥१-४५-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 38,
    "text": "असुराः तेन दैतेयाः सुराः तेन अदितेः सुताः ।हृष्टाः प्रमुदिताः च आसन् वारुणी ग्रहणात् सुराः ॥१-४५-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 39,
    "text": "उच्चैःश्रवा हय श्रेष्ठो मणि रत्नम् च कौस्तुभम् ।उदतिष्ठन् नरश्रेष्ठ तथैव अमृतम् उत्तमम् ॥१-४५-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 40,
    "text": "अथ तस्य कृते राम महान् आसीत् कुल क्षयः ।अदितेः तु ततः पुत्रा दितेः पुत्रान् असूदयन् ॥१-४५-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 41,
    "text": "एकताम् अगमन् सर्वे असुरा राक्षसैः सह ।युद्धम् आसीत् महाघोरम् वीर त्रैलोक्य मोहनम् ॥१-४५-४१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 42,
    "text": "यदा क्षयम् गतम् सर्वम् तदा विष्णुः महाबलः ।अमृतम् सः अहरत् तूर्णम् मायाम् आस्थाय मोहिनीम् ॥१-४५-४२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 43,
    "text": "ये गता अभिमुखम् विष्णुम् अक्षरम् पुरुषोत्तमम् ।संपिष्टाः ते तदा युद्धे बिष्णुना प्रभ विष्णुना ॥१-४५-४३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 44,
    "text": "अदितेः आत्मजा वीरा दितेः पुत्रान् निजघ्निरे ।अस्मिन् घोरे महायुद्धे दैतेया अदित्यायोः भृशम् ॥१-४५-४४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 45,
    "shloka": 45,
    "text": "निहत्य दिति पुत्रान् तु राज्यम् प्राप्य पुरंदरः ।शशास मुदितो लोकान् स ऋषि संघान् स चारणान् ॥१-४५-४५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 1,
    "text": "हतेषु तेषु पुत्रेषु दितिः परम दुःखिता ।मारीचम् काश्यपम् राम भर्तारम् इदम् अब्रवीत् ॥१-४६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 2,
    "text": "हत पुत्रा अस्मि भगवन् तव पुत्रैः महाबलैः ।शक्र हन्तारम् इच्छामि पुत्रम् दीर्घ तपो अर्जितम् ॥१-४६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 3,
    "text": "सा अहम् तपः चरिष्यामि गर्भम् मे दातुम् अर्हसि ।ईश्वरम् शक्र हन्तारम् त्वम् अनुज्ञातुम् अर्हसि ॥१-४६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 4,
    "text": "तस्याः तत् वचनम् श्रुत्वा मारीचः काश्यपः तदा ।प्रत्युवाच महातेजा दितिम् परम दुःखिताम् ॥१-४६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 5,
    "text": "एवम् भवतु भद्रम् ते शुचिः भव तपोधने ।जनयिष्यसि पुत्रम् त्वम् शक्र हन्तारम् आहवे ॥१-४६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 6,
    "text": "पूर्णे वर्ष सहस्रे तु शुचिः यदि भविष्यसि ।पुत्रम् त्रैलोक्य हन्तारम् मत्तः त्वम् जनयिष्यसि ॥१-४६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 7,
    "text": "एवम् उक्त्वा महा तेजाः पाणिना स ममार्ज ताम् ।तम् आलभ्य ततः स्वस्ति इति उक्त्वा तपसे ययौ ॥१-४६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 8,
    "text": "गते तस्मिन् नरश्रेष्ठ दितिः परम हर्षिता ।कुशप्लवम् सामासाद्य तपः तेपे सुदारुणम् ॥१-४६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 9,
    "text": "तपः तस्याम् हि कुर्वत्याम् परिचर्याम् चकार ह ।सहस्राक्षो नरश्रेष्ठ परया गुण संपदा ॥१-४६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 10,
    "text": "अग्निम् कुशान् काष्ठम् अपः फलम् मूलम् तथैव च ।न्यवेदयत् सहस्राक्षो यच् च अन्यत् अपि कान्क्षितम् ॥१-४६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 11,
    "text": "गात्र संवाहनैः चैव श्रम अपनयनैः तथा ।शक्रः सर्वेषु कालेषु दितिम् परिचचार ह ॥१-४६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 12,
    "text": "पूर्णे वर्ष सहस्रे दश ऊने रघुनंदन ।दितिः परम संहृष्टा सहस्राक्षम् अथ अब्रवीत् ॥१-४६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 13,
    "text": "तपः चरन्त्या वर्षाणि दश वीर्यवताम् वर ।अवशिष्टानि भद्रम् ते भ्रातरम् द्रक्ष्यसे ततः ॥१-४६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 14,
    "text": "यम् अहम् त्वत् कृते पुत्र तम् आधास्ये जय उत्सुकम् ।त्रैलोक्य विजयम् पुत्र सह भोक्ष्यसि विज्वरः ॥१-४६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 15,
    "text": "याचितेन सुरश्रेष्ट पित्रा तव माहात्मना ।वरो वर्ष सस्र अन्ते मम दत्तः सुतम् प्रति ॥१-४६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 16,
    "text": "इति उक्त्वा च दितिः तत्र प्राप्ते मध्यन्दिन ईश्वरे ।निद्रया पहृता देवी पादौ कृत्वाथ शीर्षतः ॥१-४६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 17,
    "text": "दृष्ट्वा ताम् अशुचिम् शक्रः पादयोः कृत मूर्धजाम् ।शिरः स्थाने कृतौ पादौ जहास च मुमोद च ॥१-४६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्याः शरीर विवरम् प्रविवेश पुरंदरः ।गर्भम् च सप्तधा राम चिच्छेद परम आत्मवान् ॥१-४६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 19,
    "text": "भिद्यमानः ततो गर्भो वज्रेण शत पर्वणा ।रुरोद सुस्वरम् राम ततो दितिः अबुध्यत ॥१-४६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 20,
    "text": "मा रुदो मा रुदः च इति गर्भम् शक्रो अभ्यभाषत ।बिभेद च महातेजा रुदन्तम् अपि वासवः ॥१-४६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 21,
    "text": "न हन्तव्यम् न हन्तव्यम् इति एवम् दितिः अब्रवीत् ।निष्पपात ततः शक्रो मातुर् वचन गौरवात् ॥१-४६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 22,
    "text": "प्रांजलिः वज्र सहितो दितिम् शक्रो अभ्यभाषत ।अशुचिः देवि सुप्ता असि पादयोः कृत मूर्धजा॥१-४६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 46,
    "shloka": 23,
    "text": "तत् अन्तरम् अहम् लब्ध्वा शक्र हन्तारम् आहवे ।अभिन्दम् सप्तधा देवि तन् मे त्वम् क्षन्तुम् अर्हसि ॥१-४६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 1,
    "text": "सप्तधा तु कृते गर्भे दितिः परम दुःखिता ।सहस्राक्षम् दुराधर्षम् वाक्यम् स अनुनया अब्रवीत् ॥१-४७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 2,
    "text": "मम अपराधात् गर्भो अयम् सप्तधा शकली कृतः ।न अपराधो हि देव ईश तव अत्र बलसूदन ॥१-४७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 3,
    "text": "प्रियम् त्वत् कृतम् इच्छामि मम गर्भ विपर्यये ।मरुताम् सप्त सप्तानाम् स्थानपाला भवन्तु ते ॥१-४७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 4,
    "text": "वात स्कंधा इमे सप्त चरन्तु दिवि पुत्रक ।मारुता इति विख्याता दिव्यरूपा मम आत्मजाः ॥१-४७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 5,
    "text": "ब्रह्म लोकम् चरतु एक इन्द्र लोकम् तथा अपरः ।दिव्य वायुः इति ख्यातः तृतीयो अपि महायशाः ॥१-४७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 6,
    "text": "चत्वारः तु सुरश्रेष्ठ दिशो वै तव शासनात् ।संचरिष्यन्ति भद्रम् ते कलेन हि मम आत्मजाः ॥१-४७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 7,
    "text": "त्वत् कृतेन एव नाम्ना वै मारुता इति विश्रुताः ।तस्याः तत् वचनम् श्रुत्वा सहस्राक्षः पुरंदरः ॥१-४७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 8,
    "text": "उवाच प्रांजलिः वाक्यम् दितिम् बलसूदनः ।सर्वम् एतत् यथा उक्तम् ते भविष्यति न संशयः ॥१-४७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 9,
    "text": "विचरिष्यन्ति भद्रम् ते देवरूपाः तव आत्मजाः ।एवम् तौ निश्चयम् कृत्वा माता पुत्रौ तपोवने ॥१-४७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 10,
    "text": "जग्मतुः त्रिदिवम् राम कृतार्थौ इति नः श्रुतम् ।एष देशः स काकुत्स्थ महेन्द्रात् अद्युषितः पुरा ॥१-४७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 11,
    "text": "दितिम् यत्र तपः सिद्धाम् एवम् परिचचार सः ।इक्ष्वाकोस्तु नरव्याघ्र पुत्रः परम धार्मिकः ॥१-४७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 12,
    "text": "अलंबुषायाम् उत्पन्नो विशाल इति विश्रुतः ।तेन च आसीत् इह स्थाने विशाले इति पुरी कृता ॥१-४७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 13,
    "text": "विशालस्य सुतो राम हेमचन्द्रो महाबलः ।सुचन्द्र इति विख्यातो हेमचन्द्रात् अनंतरः ॥१-४७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 14,
    "text": "सुचन्द्र तनयो राम धूम्र अश्व इति विश्रुतः ।धूम्राश्व तनयः च अपि सृंजयः समपद्यत ॥१-४७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 15,
    "text": "सृंजयस्य सुतः श्रीमान् सहदेवः प्रतापवान् ।कुशाश्वः सहदेवस्य पुत्रः परम धार्मिकः ॥१-४७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 16,
    "text": "कुशाश्वस्य महातेजाः सोमदत्तः प्रतापवान् ।सोमदत्तस्य पुत्रः तु काकुत्स्थ इति विश्रुतः ॥१-४७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 17,
    "text": "तस्य पुत्रो महातेजाः सम्प्रति एष पुरीम् इमाम् ।आवसत् परम प्रख्यः सुमतिः नाम दुर्जयः ॥१-४७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 18,
    "text": "इक्ष्वाकोस्तु प्रसादेन सर्वे वैशालिका नृपाः ।दीर्घ आयुषो महात्मानो वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः ॥१-४७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 19,
    "text": "इह अद्य रजनीम् एकाम् सुखम् स्वप्स्यामहे वयम् ।श्वः प्रभाते नरश्रेष्ठ जनकम् द्रष्टुम् अर्हसि ॥१-४७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 20,
    "text": "सुमतिः तु महातेजा विश्वामित्रम् उपागतम् ।श्रुत्वा नर वर श्रेष्ठः प्रत्यागच्छन् महायशाः ॥१-४७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 21,
    "text": "पूजाम् च परमाम् कृत्वा स उपाध्यायः सबान्धवः ।प्रांजलिः कुशलम् पृष्ट्वा विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ॥१-४७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 47,
    "shloka": 22,
    "text": "धन्यो अस्मि अनुगृहीतो अस्मि यस्य मे विषयम् मुने ।संप्राप्तो दर्शनम् चैव न अस्ति धन्यतरो मम ॥१-४७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 1,
    "text": "पृष्ट्वा तु कुशलम् तत्र परस्पर समागमे ।कथाअन्ते सुमतिः वाक्यम् व्याजहार महामुनिम् ॥१-४८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 2,
    "text": "इमौ कुमारौ भद्रम् ते देव तुल्य पराक्रमौ ।गज सिंह गती वीरौ शार्दूल वृषभ उपमौ ॥१-४८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 3,
    "text": "पद्म पत्र विशालाक्षौ खड्ग तूणी धनुर् धरौ ।अश्विनौ इव रूपेण समुपस्थित यौवनौ ॥१-४८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 4,
    "text": "यदृच्छया एव गाम् प्राप्तौ देवलोकात् इव अमरौ ।कथम् पद्भ्याम् इह प्राप्तौ किम् अर्थम् कस्य वा मुने ॥१-४८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 5,
    "text": "भूषयन्तौ इमम् देशम् चन्द्र सूर्यौ इव अंबरम् ।परस्परेण सदृशौ प्रमाण इन्गित चेष्टितैः ॥१-४८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 6,
    "text": "किम् अर्थम् च नर श्रेष्ठौ सम्प्राप्तौ दुर्गमे पथि ।वर आयुध धरौ वीरौ श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वतः ॥१-४८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 7,
    "text": "तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा यथा वृत्तम् न्यवेदयत् ।सिद्ध आश्रम निवासम् च राक्षसानाम् वधम् तथा ॥१-४८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 8,
    "text": "विश्वामित्र वचः श्रुत्वा राजा परम विस्मितः ॥१-४८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 9,
    "text": "च्अतिथी परमौ प्राप्तम् पुत्रौ दशरथस्य तौ ।पूजयामास विधिवत् सत्कार अर्हौ महाबलौ ॥१-४८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 10,
    "text": "ततः परम सत्कारम् सुमतेः प्राप्य राघवौ ।उष्य तत्र निशाम् एकाम् जग्मतुः मिथिलाम् ततः ॥१-४८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 11,
    "text": "ताम् दृष्ट्वा मुनयः सर्वे जनकस्य पुरीम् शुभाम् ।साधु साधु इति शंसन्तो मिथिलाम् समपूजयन् ॥१-४८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 12,
    "text": "मिथिल उपवने तत्र आश्रमम् दृश्य राघवः ।पुराणम् निर्जनम् रम्यम् पप्रच्छ मुनि पुंगवम् ॥१-४८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 13,
    "text": "इदम् आश्रम संकाशम् किम् नु इदम् मुनि वर्जितम् ।श्रोतुम् इच्छामि भगवन् कस्य अयम् पूर्व आश्रमः ॥१-४८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 14,
    "text": "तत् श्रुता राघवेण उक्तम् वाक्यम् वाक्य विशारदः ।प्रति उवाच महातेजा विश्वमित्रो महामुनिः ॥१-४८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 15,
    "text": "हन्त ते कथयिष्यामि शृणु तत्त्वेन राघव ।यस्य एतत् आश्रम पदम् शप्तम् कोपान् महात्मना ॥१-४८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 16,
    "text": "गौतमस्य नरश्रेष्ठ पूर्वम् आसीत् महात्मनः ।आश्रमो दिव्य संकाशः सुरैः अपि सुपूजितः ॥१-४८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 17,
    "text": "स च अत्र तप आतिष्ठत् अहल्या सहितः पुरा ।वर्ष पूगानि अनेकानि राजपुत्र महायशः ॥१-४८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्य अन्तरम् विदित्वा तु सहस्राक्षः शची पतिः ।मुनि वेष धरो भूत्वा अहल्याम् इदम् अब्रवीत् ॥१-४८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 19,
    "text": "ऋतु कालम् प्रतीक्षन्ते न अर्थिनः सुसमाहिते ।संगमम् तु अहम् इच्छामि त्वया सह सुमध्यमे ॥१-४८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 20,
    "text": "मुनि वेषम् सहस्राक्षम् विज्ञाय रघुनंदन ।मतिम् चकार दुर्मेधा देव राज कुतूहलात् ॥१-४८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 21,
    "text": "अथ अब्रवीत् सुरश्रेष्ठम् कृतार्थेन अंतरात्मना ।कृतार्था अस्मि सुरश्रेष्ठ गच्छ शीघ्रम् इतः प्रभो ॥१-४८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 22,
    "text": "आत्मानम् माम् च देवेश सर्वदा रक्ष गौतमात् ।इन्द्रः तु प्रहसन् वाक्यम् अहल्याम् इदम् अब्रवीत् ॥१-४८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 23,
    "text": "सुश्रोणि परितुष्टो अस्मि गमिष्यामि यथा आगतम् ।एवम् संगम्य तु तया निश्चक्राम उटजात् ततः ॥१-४८-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 24,
    "text": "स संभ्रमात् त्वरन् राम शन्कितो गौतमम् प्रति ।गौतमम् स ददर्श अथ प्रविशंतम् महामुनिम् ॥१-४८-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 25,
    "text": "देव दानव दुर्धर्षम् तपो बल समन्वितम् ।तीर्थ उदक परिक्लिन्नम् दीप्यमानम् इव अनलम् ॥१-४८-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 26,
    "text": "गृहीत समिधम् तत्र स कुशम् मुनि पुंगवम् ।दृष्ट्वा सुर पतिः त्रस्तो विषण्ण वदनो अभवत् ॥१-४८-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 27,
    "text": "अथ दृष्ट्वा सहस्राक्षम् मुनि वेष धरम् मुनिः ।दुर्वृत्तम् वृत्त संपन्नो रोषात् वचनम् अब्रवीत् ॥१-४८-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 28,
    "text": "मम रूपम् समास्थाय कृतवान् असि दुर्मते ।अकर्तव्यम् इदम् यस्मात् विफलः त्वम् भविष्यति ॥१-४८-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 29,
    "text": "गौतमेन एवम् उक्तस्य स रोषेण महात्मना ।पेततुः वृषणौ भूमौ सहस्राक्षस्य तत् क्षणात् ॥१-४८-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 30,
    "text": "तथा शप्त्वा च वै शक्रम् भार्याम् अपि च शप्तवान् ।इह वर्ष सहस्राणि बहूनि निवषिस्यसि ॥१-४८-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 31,
    "text": "वायु भक्षा निराहारा तप्यन्ती भस्म शायिनी ।अदृश्या सर्व भूतानाम् आश्रमे अस्मिन् वषिस्यसि ॥१-४८-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 32,
    "text": "यदा तु एतत् वनम् घोरम् रामो दशरथ आत्मजः ।आगमिष्यति दुर्धर्षः तदा पूता भविष्यसि ॥१-४८-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 33,
    "text": "तस्य आतिथ्येन दुर्वृत्ते लोभ मोह विवर्जिता ।मत् सकाशे मुदा युक्ता स्वम् वपुः धारयिष्यसि ॥१-४८-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 48,
    "shloka": 34,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजा गौतमो दुष्ट चारिणीम् ।इमम् आश्रमम् उत्सृज्य सिद्ध चारण सेविते ।हिमवत् शिखरे रम्ये तपः तेपे महातपाः ॥१-४८-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 1,
    "text": "अफलः तु ततः शक्रो देवान् अग्नि पुरोगमान् ।अब्रवीत् त्रस्त नयनः सिद्ध गन्धव चारणान् ॥१-४९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 2,
    "text": "कुर्वता तपसो विघ्नम् गौतमस्य महात्मनः ।क्रोधम् उत्पाद्य हि मया सुर कार्यम् इदम् कृतम् ॥१-४९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 3,
    "text": "अफलो अस्मि कृतः तेन क्रोधात् सा च निराकृता ।शाप मोक्षेण महता तपो अस्य अपहृतम् मया ॥१-४९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 4,
    "text": "तत् माम् सुरवराः सर्वे स ऋषि संघाः स चारणाः ।सुर कार्य करम् यूयम् सफलम् कर्तुम् अर्हथ ॥१-४९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 5,
    "text": "शतक्रतोः वचः श्रुत्वा देवाः स अग्नि पुरोगमाः ।पितृ देवान् उपेत्य आहुः सह सर्वैः मरुत् गणैः ॥१-४९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 6,
    "text": "अयम् मेषः सवृषणः शक्रो हि अवृषणः कृतः ।मेषस्य वृषणौ गृह्य शक्राय आशु प्रयच्छत ॥१-४९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 7,
    "text": "अफलः तु कृतो मेषः पराम् तुष्टिम् प्रदास्यति ।भवताम् हर्षणार्थाय ये च दास्यन्ति मानवाः ।अक्षयम् हि फलम् तेषाम् यूयम् दास्यथ पुष्कलम् ॥१-४९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 8,
    "text": "अग्नेः तु वचनम् श्रुत्वा पितृ देवाः समागताः ।उत्पाट्य मेष वृषणौ सहस्राक्षे न्यवेशयन् ॥१-४९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 9,
    "text": "तदा प्रभृति काकुत्स्थ पितृ देवाः समागताः ।अफलान् भुंजते मेषान् फलैः तेषाम् अयोजयन् ॥१-४९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 10,
    "text": "इन्द्रः तु मेष वृषणः तदा प्रभृति राघव ।गौतमस्य प्रभावेन तपसा च महात्मनः ॥१-४९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 11,
    "text": "तत् आगच्छ महातेज आश्रमम् पुण्य कर्मणः ।तारय एनाम् महाभागाम् अहल्याम् देव रूपिणीम् ॥१-४९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 12,
    "text": "विश्वामित्र वचः श्रुत्वा राघवः सह लक्ष्मणः ।विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य आश्रमम् प्रविवेश ह ॥१-४९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 13,
    "text": "ददर्श च महाभागाम् तपसा द्योतित प्रभाम् ।लोकैः अपि समागम्य दुर्निरीक्ष्याम् सुर असुरैः ॥१-४९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 14,
    "text": "प्रयत्नात् निर्मिताम् धात्रा दिव्याम् मायामयीम् इव ।धूमेन अभिपरीत अंगीम् दीप्ताअम् अग्नि सिखाम् इव ॥१-४९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 15,
    "text": "स तुषार आवृताम् स अभ्राम् पूर्ण चन्द्र प्रभाम् इव ।मध्ये अंभसो दुराधर्षाम् दीप्ताम् सूर्य प्रभाम् इव ॥१-४९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 16,
    "text": "सस् हि गौतम वाक्येन दुर्निरीक्ष्या बभूव ह ।त्रयाणाम् अपि लोकानाम् यावत् रामस्य दर्शनम् ॥१-४९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 17,
    "text": "शापस्य अन्तम् उपागम्य तेषाम् दर्शनम् आगता।राघवौ तु ततः तस्याः पादौ जगृहतुः मुदा ॥१-४९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 18,
    "text": "स्मरंती गौतम वचः प्रतिजग्राह सा च तौ।पाद्यम् अर्घ्यम् तथा आतिथ्यम् चकार सुसमाहिता ।प्रतिजग्राह काकुत्स्थो विधि दृष्टेन कर्मणा ॥१-४९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 19,
    "text": "पुष्प वृष्टिः महती आसीत् देव दुंदुभि निस्वनैः ।गन्धर्व अप्सरसाम् च एव महान् आसीत् समुत्सवः ॥१-४९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 20,
    "text": "साधु साधु इति देवाः ताम् अहल्याम् समपूजयन् ।तपो बल विशुद्ध अंगीम् गौतमस्य वश अनुगाम् ॥१-४९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 21,
    "text": "गौतमो अपि महातेजा अहल्या सहितः सुखी ।रामम् सम्पूज्य विधिवत् तपः तेपे महातपाः ॥१-४९-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 49,
    "shloka": 22,
    "text": "रामो अपि परमाम् पूजाम् गौतमस्य महामुनेः ।सकाशात् विधिवत् प्राप्य जगाम मिथिलाम् ततः ॥१-४९-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः प्राक् उत्तराम् गत्वा रामः सौमित्रिणा सह ।विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य यज्ञ वाटम् उपागमत् ॥१-५०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 2,
    "text": "रामः तु मुनि शार्दूलम् उवाच सह लक्ष्मणः ।साध्वी यज्ञ समृद्धिः हि जनकस्य महात्मनः ॥१-५०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 3,
    "text": "बहूनि इह सहस्राणि नाना देश निवासिनाम् ।ब्राह्मणानाम् महाभाग वेद अध्ययन शालिनाम् ॥१-५०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 4,
    "text": "ऋषि वाटाः च दृश्यन्ते शकटी शत संकुलाः ।देशो विधीयताम् ब्रह्मन् यत्र वत्स्यामहे वयम् ॥१-५०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 5,
    "text": "रामस्य वचनम् श्रुत्वा विश्वामित्रो महामुनिः ।निवेशम् अकरोत् देशे विविक्ते सलिल आयुते ॥१-५०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 6,
    "text": "विश्वामित्रम् अनुप्राप्तम् श्रुत्वा नृपवरः तदा ।शतानंदम् पुरस्कृत्य पुरोहितम् अनिन्दितम् ॥१-५०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 7,
    "text": "प्रति उज्जगाम सहसा विनयेन समन्वितः ।ऋत्विजो अपि महात्मानः तु अर्घ्यम् आदाय स त्वरम् ॥१-५०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 8,
    "text": "विश्वामित्राय धर्मेण ददौ धर्म पुरस्कृतम् ।प्रतिगृह्य तु ताम् पूजाम् जनकस्य महात्मनः ॥१-५०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 9,
    "text": "पप्रच्छ कुशलम् राज्ञो यज्ञस्य च निरामयम् ।स ताम् च अथ मुनीन् पृष्ट्वा स उपाध्याय पुरोधसः ॥१-५०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 10,
    "text": "यथा अर्हम् ऋषिभिः सर्वैः समागच्छत् प्रहृष्टवत् ।अथ राजा मुनि श्रेष्ठम् कृत अंजलिः अभाषत ॥१-५०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 11,
    "text": "आसने भगवान् आस्ताम् सह एभिः मुनि सत्तमैः ।जनकस्य वचः श्रुत्वा निषसाद महामुनिः ॥१-५०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 12,
    "text": "पुरोधा ऋत्विजः चैव राजा च सह मंत्रिभिः ।आसनेषु यथा न्यायम् उपविष्टान् समन्ततः ॥१-५०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 13,
    "text": "दृष्ट्वा स नृपतिः तत्र विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ।अद्य यज्ञ समृद्धिः मे सफला दैवतैः कृता ॥१-५०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 14,
    "text": "अद्य यज्ञ फलम् प्राप्तम् भगवद् दर्शनात् मया ।धन्यो अस्मि अनुगृहीतो अस्मि यस्य मे मुनि पुंगव ॥१-५०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 15,
    "text": "यज्ञ उपसदनम् ब्रह्मन् प्राप्तो असि मुनिभिः सह ।द्वादश अहम् तु ब्रह्मर्षे दीक्षाम् आहुः मनीषिणः ॥१-५०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 16,
    "text": "ततो भाग अर्थिनो देवान् द्रष्टुम् अर्हसि कौशिक ।इति उक्त्वा मुनि शार्दूलम् प्रहृष्ट वदनः तदा ॥१-५०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 17,
    "text": "पुनः तम् परिपप्रच्छ प्रांजलिः प्रयतो नृपः ।इमौ कुमारौ भद्रम् ते देव तुल्य पराक्रमौ ॥१-५०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 18,
    "text": "गज तुल्य गती वीरौ शार्दूल वृषभ उपमौ ।पद्म पत्र विशाल अक्षौ खड्ग तूणी धनुर् धरौ ।अश्विनौ इव रूपेण समुपस्थित यौवनौ ॥१-५०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 19,
    "text": "यदृच्छया एव गाम् प्राप्तौ देव लोकात् इव अमरौ ।कथम् पद्भ्याम् इह प्राप्तौ किम् अर्थम् कस्य वा मुने ॥१-५०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 20,
    "text": "वर आयुध धरौ वीरौ कस्य पुत्रौ महामुने ।भूषयन्तौ इमम् देशम् चन्द्र सूर्यौ इव अंबरम् ॥१-५०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 21,
    "text": "परस्परस्य सदृशौ प्रमाण इन्गित चेष्टितैः ।काक पक्ष धरौ वीरौ श्रोतुम् इच्छामि तत्त्वतः ॥१-५०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 22,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा जनकस्य महात्मनः ।न्यवेदयत् अमेय आत्मा पुत्रौ दशरथस्य तौ ॥१-५०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 23,
    "text": "सिद्ध आश्रम निवासम् च राक्षसानाम् वधम् तथा ।तत्र आगमनम् अव्यग्रम् विशालायाः च दर्शनम् ॥१-५०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 24,
    "text": "अहल्या दर्शनम् चैव गौतमेन समागमम् ।महाधनुषि जिज्ञासाम् कर्तुम् आगमनम् तथा ॥१-५०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 50,
    "shloka": 25,
    "text": "एतत् सर्वम् महातेजा जनकाय महात्मने ।निवेद्य विरराम अथ विश्वामित्रो महामुनिः ॥१-५०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 1,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा विश्वामित्रस्य धीमतः ।हृष्ट रोमा महातेजाः शताअनन्दो महातपाः ॥१-५१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 2,
    "text": "गौतमस्य सुतो ज्येष्ठः तपसा द्योतित प्रभः ।राम संदर्शनात् एव परम् विस्मयम् आगतः ॥१-५१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 3,
    "text": "एतौ निषण्णौ संप्रेक्ष्य सुख आसीनौ नृपात्मजौ ।शताअनंदो मुनिश्रेष्ठम् विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत् ॥१-५१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 4,
    "text": "अपि ते मुनि शार्दूल मम माता यशस्विनी ।दर्शिता राज पुत्राय तपो दीर्घम् उपागता ॥१-५१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 5,
    "text": "अपि रामे महातेजो मम माता यशस्विनी ।वन्यैः उपाहरत् पूजाम् पूजा अर्हे सर्व देहिनाम् ॥१-५१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 6,
    "text": "अपि रामाय कथितम् यथा वृत्तम् पुरातनम् ।मम मातुः महातेजो दैवेन दुरनुष्ठितम् ॥१-५१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 7,
    "text": "अपि कौशिक भद्रम् ते गुरुणा मम संगता ।माता मम मुनिश्रेष्ठ राम संदर्शनात् इतः ॥१-५१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 8,
    "text": "अपि मे गुरुणा रामः पूजितः कुशिकात्मज ।इह आगतो महातेजाः पूजाम् प्राप्य महात्मनः ॥१-५१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 9,
    "text": "अपि शांतेन मनसा गुरुः मे कुशिकात्मज ।इह आगतेन रामेण पूजितेन अभिवादितः ॥१-५१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 10,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य विश्वामित्रो महामुनिः ।प्रति उवाच शतानंदम् वाक्यज्ञो वाक्य कोविदम् ॥१-५१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 11,
    "text": "न अतिक्रान्तम् मुनिश्रेष्ठ यत् कर्तव्यम् कृतम् मया ।संगता मुनिना पत्नी भार्गवेण इव रेणुका ॥१-५१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 12,
    "text": "तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य विश्वामित्रस्य धीमतः ।शतानंदो महातेजा रामम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-५१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 13,
    "text": "स्वागतम् ते नरश्रेष्ठ दिष्ट्या प्राप्तो असि राघव ।विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य महर्षिम् अपराजितम् ॥१-५१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 14,
    "text": "अचिन्त्य कर्मा तपसा ब्रह्मर्षिः अमित प्रभः ।विश्वामित्रो महातेजा - वेद्म्य - वेत्सि एनम् परमाम् गतिम् ॥१-५१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 15,
    "text": "न अस्ति धन्यतरो राम त्वत्तो अन्यो भुवि कश्चन ।गोप्ता कुशिक पुत्रः ते येन तप्तम् महत् तपः ॥१-५१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 16,
    "text": "श्रूयताम् च अभिधास्यामि कौशिकस्य महात्मनः ।यथा बलम् यथा तत्त्वम् तत् मे निगदतः शृणु ॥१-५१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 17,
    "text": "राजा अभूत् एष धर्मात्मा दीर्घ कालम् अरिन्दमः ।धर्मज्ञः कृत विद्यः च प्रजानाम् च हिते रतः ॥१-५१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 18,
    "text": "प्रजापति सुतः तु आसीत् कुशो नाम महीपतिः ।कुशस्य पुत्रो बलवान् कुशनाभः सुधार्मिकः ॥१-५१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 19,
    "text": "कुशनाभ सुतः तु आसीत् गाधिः इति एव विश्रुतः ।गाधेः पुत्रो महातेजा विश्वामित्रो महामुनिः ॥१-५१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 20,
    "text": "विश्वमित्रो महातेजाः पालयामास मेदिनीम् ।बहु वर्ष सहस्राणि राजा राज्यम् अकारयत् ॥१-५१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 21,
    "text": "कदाचित् तु महातेजा योजयित्वा वरूथिनीम् ।अक्षौहिणी परिवृतः परिचक्राम मेदिनीम् ॥१-५१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 22,
    "text": "नगराणि च राष्ट्रानि सरितः च तथा गिरीन् ।आश्रमान् क्रमशो राजा विचरन् आजगाम ह ॥१-५१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 23,
    "text": "वसिष्ठस्य आश्रम पदम् नाना पुष्प लता द्रुमम् ।नाना मृग गण आकीर्णम् सिद्ध चारण सेवितम् ॥१-५१-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 24,
    "text": "देव दानव गन्धर्वैः किन्नरैः उपशोभितम् ।प्रशांत हरिण आकीर्णम् द्विज संघ निषेवितम् ॥१-५१-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 25,
    "text": "ब्रह्म ऋषि गण संकीर्णम् देव ऋषि गण सेवितम् ।तपः चरण संसिद्धैः अग्नि कल्पैः महात्मभिः ॥१-५१-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 26,
    "text": "सततम् संकुलम् श्रीमत् ब्रह्म कल्पैः महात्मभिः ।अब् भक्षैः वायु भक्षैः च शीर्ण पर्ण अशनैः तथा ॥१-५१-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 27,
    "text": "फलमूलाशनैर्दान्तैर्जितदोषैर्जितेन्द्रियैः - यद्वा -फल मूल अशनैः दान्तैः जित दोषैः जित इन्द्रियैः ।ऋषिभिः वालखिल्यैः च जप होम परायणैः ॥१-५१-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 51,
    "shloka": 28,
    "text": "अन्यैः वैखानसैः चैव समंतात् उपशोभितम् ।वसिष्ठस्य आश्रम पदम् ब्रह्म लोकम् इव अपरम् ।ददर्श जयताम् श्रेष्ठ विश्वामित्रो महाबलः ॥१-५१-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 1,
    "text": "तम् दृष्ट्वा परम प्रीतो विश्वामित्रो महाबलः ।प्रणतो विनयात् वीरो वसिष्ठम् जपताम् वरम् ॥१-५२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 2,
    "text": "स्वागतम् तव च इति उक्तो वसिष्ठेन महात्मना ।आसनम् च अस्य भगवान् वसिष्ठो व्यादिदेश ह ॥१-५२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 3,
    "text": "उपविष्टाय च तदा विश्वामित्राय धीमते ।यथा न्यायम् मुनि वरः फल मूलम् उपाहरत् ॥१-५२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 4,
    "text": "प्रतिगृह्य तु ताम् पूजाम् वसिष्ठात् राज सत्तमः ।तपो अग्नि होत्र शिष्येषु कुशलम् पर्यपृच्छत ॥१-५२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 5,
    "text": "विश्वामित्रो महातेजा वनस्पति गणे तथा ।सर्वत्र कुशलम् च आह वसिष्ठो राज सत्तमम् ॥१-५२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 6,
    "text": "सुख उपविष्टम् राजानम् विश्वामित्रम् महातपाः ।पप्रच्छ जपताम् श्रेष्ठो वसिष्ठो ब्रह्मणः सुतः ॥१-५२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 7,
    "text": "कच्चित् ते कुशलम् राजन् कच्चित् धर्मेण रंजयन् ।प्रजाः पालयसे राजन् राज वृत्तेन धार्मिक ॥१-५२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 8,
    "text": "कच्चित् ते सुभृता भृत्याः कच्चित् तिष्ठन्ति शासने ।कच्चित् ते विजिताः सर्वे रिपवो रिपु सूदन ॥१-५२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 9,
    "text": "कच्चित् बले च कोशे च मित्रेषु च परंतप ।कुशलम् ते नर व्याघ्र पुत्र पौत्रे तथा अनघ ॥१-५२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 10,
    "text": "सर्वत्र कुशलम् राजा वसिष्ठम् प्रत्युदाहरत् ।विश्वामित्रो महातेजा वसिष्ठम् विनय अन्वितम् ॥१-५२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 11,
    "text": "कृत्वा तौ सुचिरम् कालम् धर्मिष्ठौ ताः कथाः तदा ।मुदा परमया युक्तौ प्रीयेताम् तौ परस्परम् ॥१-५२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 12,
    "text": "ततो वसिष्ठो भगवान् कथा अन्ते रघुनंदन ।विश्वामित्रम् इदम् वाक्यम् उवाच प्रहसन् इव ॥१-५२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 13,
    "text": "आतिथ्यम् कर्तुम् इच्छामि बलस्य अस्य महाबल ।तव च एव अप्रमेयस्य यथा अर्हम् संप्रतीच्छ मे ॥१-५२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 14,
    "text": "सत्क्रियाम् तु भवान् एताम् प्रतीच्छतु मया कृताम् ।राजन् त्वम् अतिथि श्रेष्ठः पूजनीयः प्रयत्नतः ॥१-५२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 15,
    "text": "एवम् उक्तो वसिष्ठेन विश्वामित्रो महामतिः ।कृतम् इति अब्रवीत् राजा पूजा वाक्येन मे त्वया ॥१-५२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 16,
    "text": "फल मूलेन भगवन् विद्यते यत् तव आश्रमे ।पाद्येन आचमनीयेन भगवद् दर्शनेन च ॥१-५२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 17,
    "text": "सर्वथा च महाप्राज्ञ पूजा अर्हेण सुपूजितः ।नमस्ते अस्तु गमिष्यामि मैत्रेण ईक्षस्व चक्षुषा ॥१-५२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 18,
    "text": "एवम् ब्रुवन्तम् राजानम् वसिष्ठः पुनः एव हि ।न्यमंत्रयत धर्मात्मा पुनः पुनः उदार धीः ॥१-५२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 19,
    "text": "बाढम् इति एव गाधेयो वसिष्ठम् प्रत्युवाच ह ।यथा प्रियम् भगवतः तथा अस्तु मुनि सत्तम ॥१-५२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 20,
    "text": "एवम् उक्तः तथा तेन वसिष्ठो जपताम् वरः ।आजुहाव ततः प्रीतः कल्माषीम् धूत कल्मषः ॥१-५२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 21,
    "text": "एहि एहि शबले क्षिप्रम् शृणु च अपि वचो मम ।सबलस्य अस्य राजर्षेः कर्तुम् व्यवसितो अस्मि अहम् ।भोजनेन महा अर्हेण सत्कारम् संविधत्स्व मे ॥१-५२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 22,
    "text": "यस्य यस्य यथा कामम् षड् रसेषु अभिपूजितम् ।तत् सर्वम् काम धुक् दिव्ये अभिवर्ष कृते मम ॥१-५२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 52,
    "shloka": 23,
    "text": "रसेन अन्नेन पानेन लेह्य चोष्येण संयुतम् ।अन्नानाम् निचयम् सर्वम् सृजस्व शबले त्वर ॥१-५२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 1,
    "text": "एवम् उक्ता वसिष्ठेन शबला शत्रु सूदन ।विदधे कामधुक् कामान् यस्य यस्य ईप्सितम् यथा ॥१-५३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 2,
    "text": "इक्षून् मधून् तथा लाजान् मैरेयान् च वर आसवान् ।पानानि च महाअर्हाणि भक्ष्यान् च उच्च अवचान् तथा ॥१-५३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 3,
    "text": "उष्ण आढ्यस्य ओदनस्य अपि राशयः पर्वतोपमाः ।मृष्ट अन्नानि च सूपाः च दधि कुल्याः तथैव च ॥१-५३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 4,
    "text": "नाना स्वादु रसानाम् च खाण्डवनाम् - षाडबानाम् - तथैव च ।भाजनानि -भोजनानि - सुपूर्णानि गौडानि च सहस्रशः ॥१-५३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 5,
    "text": "सर्वम् आसीत् सुसंतुष्टम् हृष्ट पुष्ट जन आयुतम् ।विश्वामित्र बलम् राम वसिष्ठेन सुतर्पितम् ॥१-५३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 6,
    "text": "विश्वामित्रो अपि राजर्षिः हृष्ट पुष्टः तदा अभवत् ।स अन्तः पुर वरो राजा स ब्राह्मण पुरोहितः ॥१-५३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 7,
    "text": "स अमात्यो मंत्रि सहितः स भृत्यः पूजितः तदा ।युक्तः परम हर्षेण वसिष्ठम् इदम् अब्रवीत् ॥१-५३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 8,
    "text": "पूजितो अहम् त्वया ब्रह्मन् पूज अर्हेण सुसत्कृतः ।श्रूयताम् अभिधास्यामि वाक्यम् वाक्य विशारद ॥१-५३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 9,
    "text": "गवाम् शत सहस्रेण दीयताम् शबला मम ।रत्नम् हि भगवन् एतत् रत्न हारी च पार्थिवः ॥१-५३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 10,
    "text": "तस्मात् मे शबलाम् देहि मम एषा धर्मतो द्विज ।एवम् उक्तः तु भगवान् वसिष्ठो मुनि सत्तमः ॥१-५३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 11,
    "text": "विश्वामित्रेण धर्मात्मा प्रत्युवाच महीपतिम् ।न अहम् शत सहस्रेण न अपि कोटि शतैः गवाम् ॥१-५३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 12,
    "text": "राजन् दास्यामि शबलाम् राशिभी रजतस्य वा ।न परित्यागम् अर्हा इयम् मत् सकाशात् अरिन्दम ॥१-५३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 13,
    "text": "शाश्वती शबला मह्यम् कीर्तिर् आत्मवतो यथा ।अस्याम् हव्यम् च कव्यम् च प्राण यात्रा तथैव च ॥१-५३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 14,
    "text": "आयत्तम् अग्नि होत्रम् च बलिः होमः तथैव च ।स्वाहा कार वषट् कारौ विद्याः च विविधाः तथा ॥१-५३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 15,
    "text": "आयत्तम् अत्र राज ऋषे सर्वम् एतन् न संशयः ।सर्वस्वम् एतत् सत्येन मम तुष्टि करी तथा ॥१-५३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 16,
    "text": "कारणैः बहुभी राजन् न दास्ये शबलाम् तव ।वसिष्ठेन एवम् उक्तः तु विश्वामित्रो अब्रवीत् तदा ॥१-५३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 17,
    "text": "संरब्धतरम् अत्यर्थम् वाक्यम् वाक्य विशारदः ।हैरण्य कक्ष्या ग्रैवेयान् सुवर्ण अंकुश भूषितान् ॥१-५३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 18,
    "text": "ददामि कुंजराणाम् ते सहस्राणि चतुर् दश ।हैरण्यानाम् रथानाम् च श्वेत अश्वानाम् चतुर् युजाम् ॥१-५३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 19,
    "text": "ददामि ते शतानि अष्टौ किन्किणीक विभूषितान् ।हयानाम् देश जातानाम् कुल जानाम् महौजसाम् ।सहस्रम् एकम् दश च ददामि तव सुव्रत ॥१-५३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 20,
    "text": "नाना वर्ण विभक्तानाम् वयःस्थानाम् तथैव च ।ददामि एकाम् गवाम् कोटिम् शबला दीयताम् मम ॥१-५३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 21,
    "text": "यावत् इच्छसि रत्नानि हिरण्यम् वा द्विजोत्तम ।तावत् ददामि ते सर्वम् दीयताम् शबला मम ॥१-५३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 22,
    "text": "एवम् उक्तः तु भगवान् विश्वामित्रेण धीमता ।न दास्यामि इति शबलाम् प्राह राजन् कथंचन ॥१-५३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 23,
    "text": "एतदेव हि मे रत्नम् एतदेव हि मे धनम् ।एतदेव हि सर्वस्वम् एतदेव हि जीवितम् ॥१-५३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 24,
    "text": "दर्शः च पौर्ण मासः च यज्ञाः चैव आप्त दक्षिणाः ।एतदेव हि मे राजन् विविधाः च क्रियाः तथा ॥१-५३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 53,
    "shloka": 25,
    "text": "अतो मूलाः क्रियाः सर्वा मम राजन् न संशयः ।बहूना किम् प्रलापेन न दास्ये काम दोहिनीम् ॥१-५३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 1,
    "text": "कामधेनुम् वसिष्ठो अपि यदा न त्यजते मुनिः ।तदा अस्य शबलाम् राम विश्वामित्रो अन्वकर्षत ॥१-५४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 2,
    "text": "नीयमाना तु शबला राम राज्ञा महात्मना ।दुःखिता चिन्तयामास रुदंती शोक कर्शिता ॥१-५४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 3,
    "text": "परित्यक्ता वसिष्ठेन किम् अहम् सुमहात्मना ।या अहम् राज भृतैः दीना ह्रियेयम् भृश दुःखिता ॥१-५४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 4,
    "text": "किम् मया अपकृतम् तस्य महर्षेः भावित आत्मनः ।यन् माम् अनागसम् भक्ताम् इष्टाम् त्यजति धार्मिकः ॥१-५४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 5,
    "text": "इति संचिन्तयित्वा तु निःश्वस्य च पुनः पुनः ।जगाम वेगेन तदा वसिष्ठम् परम ओजसम् ॥१-५४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 6,
    "text": "निर्धूय ताम् तदा भृत्यान् शतशः शत्रुसूदन ।जगाम अनिल वेगेन पाद मूलम् महात्मनः ॥१-५४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 7,
    "text": "शबला सा रुदन्ती च क्रोशन्ती च इदम् अब्रवीत् ।वसिष्ठस्य अग्रतः स्थित्वा मेघ निःस्वना ॥१-५४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 8,
    "text": "भगवन् किम् परित्यक्ता त्वया अहम् ब्रह्मणः सुत ।यस्मात् राज भटा माम् हि नयन्ते त्वत् सकाशतः ॥१-५४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 9,
    "text": "एवम् उक्तः तु ब्रह्मर्षिर् इदम् वचनम् अब्रवीत् ।शोक संतप्त हृदयाम् स्व सारम् इव दुःखिताम् ॥१-५४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 10,
    "text": "न त्वाम् त्यजामि शबले न अपि मे अपकृतम् त्वया ।एष त्वाम् नयते राजा बलात् मत्तः महाबलः ॥१-५४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 11,
    "text": "न हि तुल्यम् बलम् मह्यम् राजा तु अद्य विशेषतः ।बली राजा क्षत्रियः च पृथिव्याः पतिः एव च ॥१-५४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 12,
    "text": "इयम् अक्षौहिणी पूर्णा गज वाजि रथ आकुला ।हस्ति ध्वज समाकीर्णा तेन असौ बलवत्तरः ॥१-५४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 13,
    "text": "एवम् उक्ता वसिष्ठेन प्रत्युवाच विनीतवत् ।वचनम् वचनज्ञा सा ब्रह्मर्षिम् अतुल प्रभम् ॥१-५४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 14,
    "text": "न बलम् क्षत्रियस्य आहुः ब्राह्मणो बलवत्तरः ।ब्रह्मन् ब्रह्म बलम् दिव्यम् क्षत्रात् तु बलवत्तरम् ॥१-५४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 15,
    "text": "अप्रमेय बलम् तुभ्यम् न त्वया बलवत्तरः ।विश्वामित्रो महावीर्यः तेजः तव दुरासदम् ॥१-५४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 16,
    "text": "नियुङ्क्ष्व माम् महातेजः त्वत् ब्रह्म बल संभृताम् ।तस्य दर्पम् बलम् यत्नम् नाशयामि दुरात्मनः ॥१-५४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 17,
    "text": "इति उक्तः तु तया राम वसिष्ठः सुमहायशाः ।सृजस्व इति तदा उवाच बलम् पर बल अर्दनम् ॥१-५४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा सुरभिः सा असृजत् तदा ।तस्या हुंभा रव उत्सृष्टाः पह्लवाः शतशो नृप ॥१-५४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 19,
    "text": "नाशयन्ति बलम् सर्वम् विश्वामित्रस्य पश्यतः ।स राजा परम क्रुद्धः क्रोध विस्फारित ईक्षणः ॥१-५४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 20,
    "text": "पह्लवान् नाशयामास शस्त्रैः उच्चावचैः अपि ।विश्वामित्र अर्दितान् दृष्ट्वा पह्लवान् शतशः तदा ॥१-५४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 21,
    "text": "भूय एव असृजत् घोरान् शकान् यवन मिश्रितान् ।तैः आसीत् संवृता भूमिः शकैः यवन मिश्रितैः ॥१-५४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 22,
    "text": "प्रभावद्भिर्महावीर्यैर्हेमकिंजल्कसन्निभैः ।यद्वा -प्रभावद्भिः महावीर्यैः हेम किंजल्क संनिभैः ।दीर्घासिपट्टिशधरैर्हेमवर्णाम्बराअवृतैः।यद्वा -दीर्घ असि पट्टिश धरैः हेम वर्ण अंबर आवृतैः ॥१-५४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 54,
    "shloka": 23,
    "text": "निर्दग्धम् तत् बलम् सर्वम् प्रदीप्तैः इव पावकैः ।ततो अस्त्राणि महातेजा विश्वामित्रो मुमोच ह ।तैः तैः यवन कांभोजा बर्बराः च अकुली कृताः ॥१-५४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः तान् आकुलान् दृष्ट्वा विश्वामित्र अस्त्र मोहितान् ।वसिष्ठः चोदयामास काम धुक् सृज योगतः ॥१-५५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 2,
    "text": "तस्या हुंकारतो जाताः कांबोजा रवि सन्निभाः ।ऊधसः तु अथ संजाताः पह्लवाः शस्त्र पाणयः ॥१-५५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 3,
    "text": "योनि देशात् च यवनः शकृ देशात् शकाः तथा ।रोम कूपेषु म्लेच्छाः च हारीताः स किरातकाः ॥१-५५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 4,
    "text": "तैः तत् निषूदितम् सैन्यम् विश्वमित्रस्य तत् क्षणात् ।स पदाति गजम् स अश्वम् स रथम् रघुनंदन ॥१-५५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 5,
    "text": "दृष्ट्वा निषूदितम् सैन्यम् वसिष्ठेन महात्मना ।विश्वामित्र सुतानाम् तु शतम् नाना विध आयुधम् ॥१-५५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 6,
    "text": "अभ्यधावत् सुसंक्रुद्धम् वसिष्ठम् जपताम् वरम् ।हुम् कारेण एव तान् सर्वान् निर्ददाह महान् ऋषिः ॥१-५५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 7,
    "text": "ते स अश्व रथ पादाता वसिष्ठेन महात्मना ।भस्मी कृता मुहूर्तेन विश्वामित्र सुताः तदा ॥१-५५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 8,
    "text": "दृष्ट्वा विनाशितान् पुत्रान् बलम् च सुमहा यशाः ।स व्रीडः चिंतया आविष्टो विश्वामित्रो अभवत् तदा ॥१-५५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 9,
    "text": "समुद्र इव निर्वेगो भग्न दंष्ट्र इव उरगः ।उपरक्त इव आदित्यः सद्यो निष्प्रभताम् गतः ॥१-५५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 10,
    "text": "हत पुत्र बलो दीनो लून पक्ष इव द्विजः ।हत सर्व बल उत्साहो निर्वेदम् समपद्यत ॥१-५५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 11,
    "text": "स पुत्रम् एकम् राज्याय पालय इति नियुज्य च ।पृथिवीम् क्षत्र धर्मेण वनम् एव अन्वपद्यत ॥१-५५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 12,
    "text": "स गत्वा हिमवत् पार्श्वम् किंनर उरग सेवितम् ।महादेव प्रसाद अर्थम् तपः तेपे महातपाः ॥१-५५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 13,
    "text": "केनचित् तु अथ कालेन देवेशो वृषभ ध्वजः ।दर्शयामास वरदो विश्वामित्रम् महामुनिम् ॥१-५५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 14,
    "text": "किम् अर्थम् तप्यसे राजन् ब्रूहि यत् ते विवक्षितम् ।वरदो अस्मि वरो यः ते कांक्षितः सो अभिधीयताम् ॥१-५५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 15,
    "text": "एवम् उक्तः तु देवेन विश्वामित्रो महातपाः ।प्रणिपत्य महादेवम् विश्वामित्रो अब्रवीत् इदम् ॥१-५५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 16,
    "text": "यदि तुष्टो महादेव धनुर् वेदो मम अनघ ।सा अंग उप अंग उपनिषदः स रहस्यः प्रदीयताम् ॥१-५५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 17,
    "text": "यानि देवेषु च अस्त्राणि दानवेषु महर्षिषु ।गंधर्व यक्ष रक्षस्सु प्रतिभांतु मम अनघ ॥१-५५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 18,
    "text": "तव प्रसादात् भवतु देवदेव मम ईप्सितम् ।एवम् अस्तु इति देवेशो वाक्यम् उक्त्वा गतः तदा ॥१-५५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 19,
    "text": "प्राप्य च अस्त्राणि देवेशात् विश्वामित्रो महाबलः ।दर्पेण महता युक्तो दर्पपूर्णो अभवत् तदा ॥१-५५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 20,
    "text": "विवर्धमानो वीर्येण समुद्र इव पर्वणि ।हतम् मेने तदा राम वसिष्ठम् ऋषि सत्तमम् ॥१-५५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 21,
    "text": "ततो गत्वा आश्रमपदम् मुमोच अस्त्राणि पार्थिवः ।यैः तत् तपो वनम् सर्वम् निर्दग्धम् च अस्त्र तेजसा ॥१-५५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 22,
    "text": "उदीर्यमाणम् अस्त्रम् तत् विश्वामित्रस्य धीमतः ।दृष्ट्वा विप्रद्रुता भीता मुनयः शतशो दिशः ॥१-५५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 23,
    "text": "वसिष्ठस्य च ये शिष्याः ये च वै मृग पक्षिणः ।विद्रवन्ति भयात् भीता नाना दिक्भ्यः सहस्रशः ॥१-५५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 24,
    "text": "वसिष्ठस्य आश्रमपदम् शून्यम् आसीत् महात्मनः ।मुहूर्तम् इव निःशब्दम् आसीत् ईरिण संनिभम् ॥१-५५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 25,
    "text": "वदतो वै वसिष्ठस्य मा भै इति मुहुर्मुहुः ।नाशयामि अद्य गाधेयम् नीहारम् इव भास्करः ॥१-५५-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 26,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजा वसिष्ठो जपताम् वरः ।विश्वामित्रम् तदा वाक्यम् स रोषम् इदम् अब्रवीत् ॥१-५५-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 27,
    "text": "आश्रमम् चिर संवृद्धम् यत् विनाशितवान् असि ।दुराचारो हि यत् मूढ तस्मात् त्वम् न भविष्यसि ॥१-५५-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 55,
    "shloka": 28,
    "text": "इति उक्त्वा परम क्रुद्धो दण्डम् उद्यम्य सत्वरः ।विधूम इव काल अग्निः यम दण्डम् इव अपरम् ॥१-५५-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 1,
    "text": "एवम् उक्तो वसिष्ठेन विश्वामित्रो महाबलः ।आग्नेयम् अस्त्रम् उत्क्षिप्य तिष्ठ तिष्ठ इति च अब्रवीत् ॥१-५६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 2,
    "text": "ब्रह्मदण्डम् समुद्यम्य काल दण्डम् इव अपरम् ।वसिष्ठो भगवान् क्रोधात् इदम् वचनम् अब्रवीत् ॥१-५६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 3,
    "text": "क्षत्र बन्धो स्थितो अस्मि एष यद् बलम् तद् विदर्शय ।नाशयामि अद्य ते दर्पम् शस्त्रस्य तव गाधिज ॥१-५६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 4,
    "text": "क्व च ते क्षत्रिय बलम् क्व च ब्रह्म बलम् महत् ।पश्य ब्रह्म बलम् दिव्यम् मम क्षत्रिय पांसन ॥१-५६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 5,
    "text": "तस्य अस्त्रम् गाधि पुत्रस्य घोरम् आग्नेयम् उत्तमम् ।ब्रह्म दण्डेन तत् शांतम् अग्नेः वेग इव अंभसा ॥१-५६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 6,
    "text": "वारुणम् चैव रौद्रम् च ऐन्द्रम् पाशुपतम् तथा ।ऐषीकम् च अपि चिक्षेप रुषितो गाधि नंदनः ॥१-५६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 7,
    "text": "मानवम् मोहनम् चैव गांधर्वम् स्वापनम् तथा ।जृंभणम् मदानम् चैव संतापन विलापने ॥१-५६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 8,
    "text": "शोषणम् दारणम् चैव वज्रम् अस्त्रम् सुदुर्जयम् ।ब्रह्म पाशम् काल पाशम् वारुणम् पाशम् एव च ॥१-५६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 9,
    "text": "पिनाकम् अस्त्रम् च दयितम् शुष्क आर्द्रे अशनी तथा ।दण्ड अस्त्रम् अथ पैशाचम् क्रौन्चम् अस्त्रम् तथैव च ॥१-५६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 10,
    "text": "धर्म चक्रम् काल चक्रम् विष्णु चक्रम् तथैव च ।वायव्यम् मथनम् चैव अस्त्रम् हय शिरः तथा ॥१-५६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 11,
    "text": "शक्ति द्वयम् च चिक्षेप कंकालम् मुसलम् तथा ।वैद्याधरम् महाअस्त्रम् च कालास्त्रम् अथ दारुणम् ॥१-५६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 12,
    "text": "त्रिशूलम् अस्त्रम् घोरम् च कापालम् अथ कंकणम् ।एतानि अस्त्राणि चिक्षेप सर्वाणि रघु नंदन ॥१-५६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 13,
    "text": "वसिष्ठे जपताम् श्रेष्ठे तद् अद्भुतम् इव अभवत् ।तानि सर्वाणि दण्डेन ग्रसते ब्रह्मणः सुतः ॥१-५६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 14,
    "text": "तेषु शांतेषु ब्रह्मास्त्रम् क्षिप्तवान् गाधि नंदनः ।तत् अस्त्रम् उद्यतम् दृष्ट्वा देवाः स अग्नि पुरोगमाः ॥१-५६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 15,
    "text": "देव ऋषयः च संभ्रांता गंधर्वाः स महा उरगाः ।त्रैलोक्यम् आसीत् संत्रस्तम् ब्रह्मास्त्रे समुदीरिते ॥१-५६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 16,
    "text": "तत् अपि अस्त्रम् महाघोरम् ब्राह्मम् ब्राह्मेण तेजसा ।वसिष्ठो ग्रसते सर्वम् ब्रह्म दण्डेन राघव ॥१-५६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 17,
    "text": "ब्रह्म अस्त्रम् ग्रसमानस्य वसिष्ठस्य महात्मनः ।त्रैलोक्य मोहनम् रौद्रम् रूपम् आसीत् सुदारुणम् ॥१-५६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 18,
    "text": "रोम कूपेषु सर्वेषु वसिष्ठस्य महात्मनः ।मरीच्य इव निष्पेतुः अग्नेः धूम आकुल अर्चिषः ॥१-५६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 19,
    "text": "प्राज्वलत् ब्रह्म दण्डः च वसिष्ठस्य कर उद्यतः ।विधूम इव काल अग्निः यम दण्ड इव अपरः ॥१-५६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 20,
    "text": "ततो अस्तुवन् मुनि गणा वसिष्ठम् जपताम् वरम् ।अमोघम् ते बलम् ब्रह्मन् तेजो धारय तेजसा ॥१-५६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 21,
    "text": "निगृहीतः त्वया ब्रह्मन् विश्वामित्रो महातपाः ।प्रसीद जपताम् श्रेष्ठ लोकाः सन्तु गत व्यथाः ॥१-५६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 22,
    "text": "एवम् उक्तो महातेजाः शमम् चक्रे महातपाः ।विश्वामित्रो अपि निकृतो विनिःश्वस्य इदम् अब्रवीत् ॥१-५६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 23,
    "text": "धिक् बलम् क्षत्रिय बलम् ब्रह्म तेजो बलम् बलम् ।एकेन ब्रह्म दण्डेन सर्व अस्त्राणि हतानि मे ॥१-५६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 56,
    "shloka": 24,
    "text": "तत् एतत् समवेक्ष्य अहम् प्रसन्न इन्द्रिय मानसः ।तपो महत् समास्थास्ये यत् वै ब्रह्मत्व कारणम् ॥१-५६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः त्रिशंकोः वचनम् श्रुत्वा क्रोध समन्वितम् ।ऋषि पुत्र शतम् राम राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-५८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 2,
    "text": "प्रत्याख्यातो असि दुर्बुद्धे गुरुणा सत्य वादिना ।तम् कथम् समतिक्रम्य शाखा अन्तरम् उपेयिवान् ॥१-५८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 3,
    "text": "इक्ष्वाकूणाम् हि सर्वेषाम् पुरोधाः परमा गतिः ।न च अतिक्रमितुम् शक्यम् वचनम् सत्य वादिनः ॥१-५८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 4,
    "text": "अशक्यम् इति स उवाच वसिष्ठो भगवान् ऋषिः ।तम् वयम् वै समाहर्तुम् क्रतुम् शक्ताः कथंचन ॥१-५८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 5,
    "text": "बालिशः त्वम् नर श्रेष्ठ गम्यताम् स्व पुरम् पुनः ।याजने भगवान् शक्तः त्रैलोक्यस्य अपि पार्थिव ॥१-५८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 6,
    "text": "अवमानम् कथम् कर्तुम् तस्य शक्षायामहे वयम् ।तेषाम् तद् वचनम् श्रुत्वा क्रोध पर्याकुल अक्षरम् ॥१-५८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 7,
    "text": "स राजा पुनः एव एतान् इदम् वचनम् अब्रवीत् ।प्रत्याख्यातो भगवता गुरु पुत्रैः तथैव हि ॥१-५८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 8,
    "text": "अन्याम् गतिम् गमिष्यामि स्वस्ति वो अस्तु तपो धनाः ।ऋषि पुत्राः तु तत् श्रुत्वा वाक्यम् घोर अभिसंहितम् ॥१-५८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 9,
    "text": "शेपुः परम संक्रुद्धाः चण्डालत्वम् गमिष्यसि ।इति उक्त्वा ते महात्मानो विविशुः स्वम् स्वम् आश्रमम् ॥१-५८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 10,
    "text": "अथ रात्र्याम् व्यतीतायाम् राजा चण्डालताम् गतः ।नील वस्त्र धरो नीलः परुषो ध्वस्त मूर्धजः ॥१-५८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 11,
    "text": "चित्य माल्य अनुलेपः च आयस आभरणो अभवत् ।तम् दृष्ट्वा मंत्रिणः सर्वे त्यज्य चण्डाल रूपिणम् ॥१-५८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 12,
    "text": "प्राद्रवन् सहिता राम पौरा ये अस्य अनुगामिनः ।एको हि राजा काकुत्स्थ जगाम परम आत्मवान् ॥१-५८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 13,
    "text": "दह्यमानो दिवा रात्रम् विश्वामित्रम् तपो धनम् ।विश्वामित्रः तु तम् दृष्ट्वा राजानम् विफली कृतम् ॥१-५८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 14,
    "text": "चण्डाल रूपिणम् राम मुनिः कारुण्यम् आगतः ।कारुण्यात् स महातेजा वाक्यम् परम धार्मिकः ॥१-५८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 15,
    "text": "इदम् जगाद भद्रम् ते राजानम् घोर दर्शनम् ।किम् आगमन कार्यम् ते राजपुत्र महाबल ॥१-५८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 16,
    "text": "अयोध्या अधिपते वीर शापात् चण्डालताम् गतः ।अथ तत् वाक्यम् आकर्ण्य राजा चण्डालताम् गतः ॥१-५८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 17,
    "text": "अब्रवीत् प्रांजलिः वाक्यम् वाक्यज्ञो वाक्य कोविदम् ।प्रत्याख्यातो अस्मि गुरुणा गुरु पुत्रैः तथा एव च ॥१-५८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 18,
    "text": "अनवाप्य एव तम् कामम् मया प्राप्तो विपर्ययः ।स शरीरो दिवम् यायामि इति मे सौम्य दर्शन ॥१-५८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 19,
    "text": "मया च इष्टम् क्रतु शतम् तत् च न अवाप्यते फलम् ।अनृतम् न उक्त पूर्वम् मे न च वक्ष्ये कदाचन ॥१-५८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 20,
    "text": "कृच्छ्रेषु अपि गतः सौम्य क्षत्र धर्मेण ते शपे ।यज्ञैः बहु विधैः इष्टम् प्रजा धर्मेण पालिताः ॥१-५८-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 21,
    "text": "गुरवः च महात्मानः शील वृत्तेन तोषिताः ।धर्मे प्रयतमानस्य यज्ञम् च आहर्तुम् इच्छतः ॥१-५८-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 22,
    "text": "परितोषम् न गच्छन्ति गुरवो मुनिपुंगव ।दैवम् एव परम् मन्ये पौरुषम् तु निरर्थकम् ॥१-५८-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 23,
    "text": "दैवेन आक्रम्यते सर्वम् दैवम् हि परमा गतिः ।तस्य मे परम आर्तस्य प्रसादम् अभिकांक्षतः ।कर्तुम् अर्हसि भद्रम् ते दैव उपहत कर्मणः ॥१-५८-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 57,
    "shloka": 24,
    "text": "न अन्याम् गतिम् गमिष्यामि न अन्यः शरणम् अस्ति मे ।दैवम् पुरुष कारेण निवर्तयितुम् अर्हसि ॥१-५८-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः संतप्त हृदयः स्मरन् निग्रहम् आत्मनः ।विनिःश्वस्य विनिःश्वस्य कृत वैरो महात्मना ॥१-५७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 2,
    "text": "स दक्षिणाम् दिशम् गत्वा महिष्या सह राघव ।तताप परमम् घोरम् विश्वामित्रो महातपाः ॥१-५७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 3,
    "text": "फल मूल अशनो दान्तैः चचार महत् तपः ।अथ अस्य जज्ञिरे पुत्राः सत्य धर्म परायणाः ॥१-५७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 4,
    "text": "हविष्पन्दो मधुष्यन्दो दृढनेत्रो महारथः ।पूर्णे वर्ष सहस्रे तु ब्रह्मा लोक पितामहः ॥१-५७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 5,
    "text": "अब्रवीत् मधुरम् वाक्यम् विश्वामित्रम् तपो धनम् ।जिता राजर्षि लोकाः ते तपसा कुशिक आत्मज ॥१-५७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 6,
    "text": "अनेन तपसा त्वाम् हि राज ऋषिर् इति विद्महे ।एवम् उक्त्वा महातेजा जगाम सह दैवतैः ॥१-५७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 7,
    "text": "त्रिविष्टपम् ब्रह्म लोकम् लोकानाम् परम ईश्वरः ।विश्वामित्रो अपि तत् श्रुत्वा ह्रिया किंचित् अवाङ्मुखः ॥१-५७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 8,
    "text": "दुःखेन महता आविष्टः स मन्युः इदम् अब्रवीत् ।तपः च सुमहत् तप्तम् राज ऋषिर् इति माम् विदुः ॥१-५७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 9,
    "text": "देवाः स ऋषि गणाः सर्वे न अस्ति मन्ये तपः फलम् ।एवम् निश्चित्य मनसा भूय एव महातपाः ॥१-५७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 10,
    "text": "तपः चचार काकुत्स्थ परमम् परम आत्मवान् ।एतस्मिन् एव काले तु सत्य वादी जित इन्द्रियः ॥१-५७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 11,
    "text": "त्रिशंकुः इति विख्यात इक्ष्वाकु कुल वर्धनः ।तस्य बुद्धिः समुत्पन्ना यजेयम् इति राघव ॥१-५७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 12,
    "text": "गच्छेयम् स्व शरीरेण देवानाम् परमाम् गतिम् ।वसिष्ठम् स समाहूय कथयामास चिन्तितम् ॥१-५७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 13,
    "text": "अशक्यम् इति च अपि उक्तो वसिष्ठेन महात्मना ।प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन स ययौ दक्षिणाम् दिशम् ॥१-५७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 14,
    "text": "ततः तत् कर्म सिद्धि अर्थम् पुत्रान् तस्य गतो नृपः ।वासिष्ठा दीर्घ तपसः तपो यत्र हि तेपिरे ॥१-५७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 15,
    "text": "त्रिशंकुः सुमहातेजाः शतम् परम भास्वरम् ।वसिष्ठ पुत्रान् ददृशे तप्यमानान् यशस्विनः ॥१-५७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 16,
    "text": "सो अभिगम्य महात्मानः सर्वान् एव गुरोः सुतान् ।अभिवाद्य आनुपूर्व्येण ह्रिया किंचित् अवाङ्मुखः ॥१-५७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 17,
    "text": "अब्रवीत् स महात्मनः सर्वान् एव कृतांजलिः ।शरणम् वः प्रपद्ये अहम् शरण्यान् शरणागतः ॥१-५७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 18,
    "text": "प्रत्याख्यातो अस्मि भद्रम् वो वसिष्ठेन महात्मना ।यष्टु कामो महायज्ञम् तत् अनुज्ञातुम् अर्थथ ॥१-५७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 19,
    "text": "गुरु पुत्रान् अहम् सर्वान् नमस् कृत्य प्रसादये ।शिरसा प्रणतो याचे ब्राह्मणान् तपसि स्थितान् ॥१-५७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 20,
    "text": "ते माम् भवन्तः सिद्धि अर्थम् याजयंतु समाहिताः ।स शरीरो यथा अहम् वै देव लोकम् अवाप्नुयाम् ॥१-५७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 21,
    "text": "प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन गतिम् अन्याम् तपो धनाः ।गुरु पुत्रान् ऋते सर्वान् न अहम् पश्यामि कांचन ॥१-५७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 58,
    "shloka": 22,
    "text": "इक्ष्वाकूणाम् हि सर्वेषाम् पुरोधाः परमा गतिः ।तस्मात् अनंतरम् सर्वे भवन्तो दैवतम् मम ॥१-५७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 1,
    "text": "उक्त वाक्यम् तु राजानम् कृपया कुशिक आत्मजः ।अब्रवीत् मधुरम् वाक्यम् साक्षात् चण्डालताम् गतम् ॥१-५९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 2,
    "text": "इक्ष्वाको स्वागतम् वत्स जानामि त्वाम् सुधार्मिकम् ।शरणम् ते भविष्यामि मा भैषीः नृप पुंगव ॥१-५९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 3,
    "text": "अहम् आमंत्रये सर्वान् महर्षीन् पुण्य कर्मणः ।यज्ञ साह्य करान् राजन् ततो यक्ष्यसि निर्वृतः ॥१-५९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 4,
    "text": "गुरु शाप कृतम् रूपम् यत् इदम् त्वयि वर्तते ।अनेन सह रूपेण स शरीरो गमिष्यसि ॥१-५९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 5,
    "text": "हस्त प्राप्तम् अहम् मन्ये स्वर्गम् तव नरेश्वर ।यः त्वम् कौशिकम् आगम्य शरण्यम् शरणागतः ॥१-५९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 6,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजाः पुत्रान् परम धार्मिकान् ।व्यादिदेश महाप्राज्ञान् यज्ञ संभार कारणात् ॥१-५९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 7,
    "text": "सर्वान् शिष्यान् समाहूय वाक्यम् एतत् उवाच ह ।सर्वान् ऋषि वरान् वशिष्ठान् आनयध्वम् मम आज्ञया ॥१-५९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 8,
    "text": "स शिष्यान् सुहृदः चैव स ऋत्विजः सुबहु श्रुतान् ।यत् अन्यो वचनम् ब्रूयात् मत् वाक्य बल चोदितः ॥१-५९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 9,
    "text": "तत् सर्वम् अखिलेन उक्तम् मम आख्येयम् अनादृतम् ।तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा दिशो जग्मुः तत् आज्ञया ॥१-५९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 10,
    "text": "आजग्मुः अथ देशेभ्यः सर्वेभ्यो ब्रह्म वादिनः ।ते च शिष्याः समागम्य मुनिम् ज्वलित तेजसम् ॥१-५९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 11,
    "text": "ऊचुः च वचनम् सर्वे सर्वेषाम् ब्रह्म वादिनाम् ।श्रुत्वा ते वचनम् सर्वे समायान्ति द्विजातयः ॥१-५९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 12,
    "text": "सर्व देशेषु च अगच्छन् वर्जयित्वा महाउदयम् ।वासिष्ठम् तत् शतम् सर्वम् क्रोध पर्याकुल अक्षरम् ॥१-५९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 13,
    "text": "यथा आह वचनम् सर्वम् शृणु त्वम् मुनि पुंगव ।क्षत्रियो याजको यस्य चण्डालस्य विशेषतः ॥१-५९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 14,
    "text": "कथम् सदसि भोक्तारो हविः तस्य सुर ऋषयः ।ब्राह्मणा वा महात्मानो भुक्त्वा चण्डाल भोजनम् ॥१-५९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 15,
    "text": "कथम् स्वर्गम् गमिष्यन्ति विश्वामित्रेण पालिताः ।एतत् वचनम् नैष्ठुर्यम् ऊचुः संरक्त लोचनाः ॥१-५९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 16,
    "text": "वासिष्ठा मुनि शार्दूल सर्वे सह महोदयाः ।तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा सर्वेषाम् मुनि पुंगवः ॥१-५९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 17,
    "text": "क्रोध संरक्त नयनः स रोषम् इदम् अब्रवीत् ।यत् दूषयन्ति अदुष्टम् माम् तप उग्रम् संआस्थितम् ॥१-५९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 18,
    "text": "भस्मी भूता दुरात्मानो भविष्यन्ति न संशयः ।अद्य ते काल पाशेन नीता वैवस्तव क्षयम् ॥१-५९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 19,
    "text": "सप्त जाति शतानि एव मृतपाः सन्तु सर्वशः ।श्व मांस नियत आहारा मुष्टिका नाम निर्घृणाः ॥१-५९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 20,
    "text": "विकृताः च विरूपाः च लोकान् अनुचरन्तु इमान् ।महोदयः च दुर्बुद्धिः माम् अदूष्यम् हि अदूषयत् ॥१-५९-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 21,
    "text": "दूषितः सर्व लोकेषु निषादत्वम् गमिष्यति ।प्राण अतिपात निरतो निरनुक्रोशताम् गतः ॥१-५९-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 59,
    "shloka": 22,
    "text": "दीर्घ कालम् मम क्रोधात् दुर्गतिम् वर्तयिष्यति ।एतावत् उक्त्वा वचनम् विश्वामित्रो महातपाः ।विरराम महातेजा ऋषि मध्ये महामुनिः ॥१-५९-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 1,
    "text": "तपो बल हतान् ज्ञात्वा वासिष्ठान् स महोदयान् ।ऋषि मध्ये महातेजा विह्वामित्रो अभ्यभाषत ॥१-६०-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 2,
    "text": "अयम् इक्ष्वाकु दायादः त्रिशंकुः इति विश्रुतः ।धर्मिष्ठः च वदान्यः च माम् चैव शरणम् गतः ॥१-६०-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 3,
    "text": "स्वेन अनेन शरीरेण देव लोक जिगीषया ।यथा अयम् स्व शरीरेण देव लोकम् गमिष्यति ॥१-६०-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 4,
    "text": "तथा प्रवर्त्यताम् यज्ञो भवद्भिः च मया सह ।विश्वामित्र वचः श्रुत्वा सर्व एव महर्षयः ॥१-६०-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 5,
    "text": "ऊचुः समेताः सहसा धर्मज्ञा धर्म संहितम् ।अयम् कुशिक दायादो मुनिः परम कोपनः ॥१-६०-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 6,
    "text": "यत् आह वचनम् सम्यक् एतत् कार्यम् न संशयः ।अग्नि कल्पो हि भगवान् शापम् दास्यति रोषितः ॥१-६०-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 7,
    "text": "तस्मात् प्रवर्त्यताम् यज्ञः स शरीरो यथा दिवम् ।गच्छेत् इक्ष्वाकु दायादो विश्वामित्रस्य तेजसा ॥१-६०-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 8,
    "text": "ततः प्रवर्त्यताम् यज्ञः सर्वे समधितिष्ठत ।एवम् उक्त्वा महर्षयः संजह्रुः ताः क्रियाः तदा ॥१-६०-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 9,
    "text": "याजकः च महातेजा विश्वामित्रो अभवत् क्रतौ ।ऋत्विजः च आनुपूर्व्येण मंत्रवत् मंत्र कोविदाः ॥१-६०-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 10,
    "text": "चक्रुः सर्वाणि कर्माणि यथा कल्पम् यथा विधि ।ततः कालेन महता विश्वामित्रो महातपाः ॥१-६०-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 11,
    "text": "चकार आवाहनम् तत्र भाग अर्थम् सर्व देवताः ।न अभ्यागमन् तदा भाग अर्थम् सर्व देवताः ॥१-६०-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 12,
    "text": "ततः कोप समाविष्टो विश्वमित्रो महामुनिः ।स्रुवम् उद्यम्य स क्रोधः त्रिशंकुम् इदम् अब्रवीत् ॥१-६०-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 13,
    "text": "पश्य मे तपसो वीर्यम् स्व आर्जितस्य नर ईश्वर ।एष त्वाम् स्व शरीरेण नयामि स्वर्गम् ओजसा ॥१-६०-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 14,
    "text": "दुष्प्रापम् स्व शरीरेण दिवम् गच्छ नर अधिप ।स्वार्जितम् किंचित् अपि अस्ति मया हि तपसः फलम् ॥१-६०-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 15,
    "text": "राजन् त्वम् तेजसा तस्य स शरीरो दिवम् व्रज ।उक्त वाक्ये मुनौ तस्मिन् स शरीरो नर ईश्वरः ॥१-६०-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 16,
    "text": "दिवम् जगाम काकुत्स्थ मुनीनाम् पश्यताम् तदा ।स्वर्ग लोकम् गतम् दृष्ट्वा त्रिशंकुम् पाक शासनः ॥१-६०-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 17,
    "text": "सह सर्वैः सुर गणैः इदम् वचनम् अब्रवीत् ।त्रिशंको गच्छ भूयः त्वम् न असि स्वर्ग कृत आलयः ॥१-६०-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 18,
    "text": "गुरु शाप हतो मूढ पत भूमिम् अवाग् शिराः ।एवम् उक्तो महेन्द्रेण त्रिशंकुः अपतत् पुनः ॥१-६०-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 19,
    "text": "विक्रोशमानः त्राहि इति विश्वामित्रम् तपो धनम् ।तत् श्रुत्वा वचनम् तस्य क्रोशमानस्य कौशिकः ॥१-६०-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 20,
    "text": "रोषम् आहारयत् तीव्रम् तिष्ठ तिष्ठ इति च अब्रवीत् ।ऋषि मध्ये स तेजस्वी प्रजापतिः इव अपरः ॥१-६०-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 21,
    "text": "सृजन् दक्षिण मार्गस्थान् सप्त ऋषीन् अपरान् पुनः ।नक्षत्र वंश परंपरम् असृजत् क्रोध मूर्छितः ॥१-६०-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 22,
    "text": "दक्षिणाम् दिशम् आस्थाय मुनि मध्ये महायशाः ।सृष्ट्वा नक्षत्र वंशम् च क्रोधेन कलुषी कृतः ॥१-६०-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 23,
    "text": "अन्यम् इंद्रम् करिष्यामि लोको वा स्यात् अनिंद्रकः ।दैवतानि अपि स क्रोधात् स्रष्टुम् समुपचक्रमे ॥१-६०-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 24,
    "text": "ततः परम संभ्रान्ताः स ऋषि संघाः सुर असुराः ।विश्वामित्रम् महात्मानम् ऊचुः स अनुनयम् वचः ॥१-६०-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 25,
    "text": "अयम् राजा महाभाग गुरु शाप परिक्षतः ।स शरीरो दिवम् यातुम् न अर्हति एव तपो धन ॥१-६०-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 26,
    "text": "तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा देवानाम् मुनि पुंगवः ।अब्रवीत् सु महत् वाक्यम् कौशिकः सर्व देवताः ॥१-६०-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 27,
    "text": "स शरीरस्य भद्रम् वः त्रिहन्कोः अस्य भूपतेः ।आरोहणम् प्रतिज्ञातम् न अनृतम् कर्तुम् उत्सहे ॥१-६०-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 28,
    "text": "स्वर्गो अस्तु स शरीरस्य त्रिशंकोः अस्य शाश्वतः ।नक्षत्राणि च सर्वाणि मामकानि ध्रुवाणि अथ ॥१-६०-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 29,
    "text": "यावत् लोका धरिष्यन्ति तिष्ठन्ति एतानि सर्वशः ।यत् कृतानि सुराः सर्वे तत् अनुज्ञातुम् अर्हथ ॥१-६०-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 30,
    "text": "एवम् उक्ताः सुराः सर्वे प्रति ऊचुः मुनि पुंगवम् ।एवम् भवतु भद्रम् ते तिष्ठन्तु एतानि सर्वशः ॥१-६०-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 31,
    "text": "गगने तानि अनेकानि वैश्वानर पथात् बहिः ।नक्षत्राणि मुनि श्रेष्ठ तेषु ज्योतिःषु जाज्वलन् ॥१-६०-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 32,
    "text": "अवाग् शिराः त्रिशंकुः च तिष्ठतु अमर संनिभः ।अनुयास्यन्ति च एतानि ज्योतीन्षि नृप सत्तमम् ॥१-६०-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 33,
    "text": "कृतार्थम् कीर्तिमन्तम् च स्वर्ग लोक गतम् यथा ।विश्वामित्रः तु धर्मात्मा सर्व देवैः अभिष्टुतः ॥१-६०-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 60,
    "shloka": 34,
    "text": "ऋषि मध्ये महातेजा बाढम् इति आह देवताः ।ततो देवा महात्मानो ऋषयः च तपो धनाः ।जग्मुः यथा आगतम् सर्वे यज्ञस्य अन्ते नरोत्तम ॥१-६०-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 1,
    "text": "विश्वामित्रो महातेजाः प्रस्थितान् वीक्ष्य तान् ऋषीन् ।अब्रवीत् नरशार्दूल सर्वान् तान् वन वासिनः ॥१-६१-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 2,
    "text": "महाविघ्नः प्रवृत्तो अयम् दक्षिणाम् आस्थितो दिशम् ।दिशम् अन्याम् प्रपत्स्यामः तत्र तप्स्यामहे तपः ॥१-६१-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 3,
    "text": "पश्चिमायाम् विशालायाम् पुष्करेषु महात्मनः ।सुखम् तपः चरिष्यामः परम् तत् हि तपो वनम् ॥१-६१-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 4,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजाः पुष्करेषु महामुनिः ।तप उग्रम् दुराधर्षम् तेपे मूल फल अशनः ॥१-६१-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 5,
    "text": "एतस्मिन् एव काले तु अयोध्या अधिपतिः महान् ।अंबरीष इति ख्यातो यष्टुम् समुपचक्रमे ॥१-६१-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 6,
    "text": "तस्य वै यजमानस्य पशुम् इन्द्रो जहार ह ।प्रणष्टे तु पशौ विप्रो राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-६१-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 7,
    "text": "पशुः अभ्याहृतः राजन् प्रणष्टः तव दुर्नयात् ।अरक्षितारम् राजानम् घ्नन्ति दोषा नरेश्वर ॥१-६१-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 8,
    "text": "प्रायः चित्तम् महत् हि एतत् नरम् वा पुरुषर्षभ ।आनयस्व पशुम् शीघ्रम् यावत् कर्म प्रवर्तते ॥१-६१-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 9,
    "text": "उपाध्याय वचः श्रुत्वा स राजा पुरुषर्षभ ।अन्वियेष महाबुद्धिः पशुम् गोभिः सहस्रशः ॥१-६१-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 10,
    "text": "देशान् जनपदान् तान् तान् नगराणि वनानि च ।आश्रमाणि च पुण्यानि मार्गमाणो महीपतिः ॥१-६१-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 11,
    "text": "स पुत्र सहितम् तात स भार्यम् रघुनंदन ।भृगुतुंगे समासीनम् ऋचीकम् संददर्श ह ॥१-६१-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 12,
    "text": "तम् उवाच महातेजाः प्रणम्य अभिप्रसाद्य च ।महर्षिम् तपसा दीप्तम् राजर्षिः अमित प्रभः ॥१-६१-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 13,
    "text": "पृष्ट्वा सर्वत्र कुशलम् ऋचीकम् तम् इदम् वचः ।गवाम् शत सहस्रेण विक्रीणीषे सुतम् यदि ॥१-६१-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 14,
    "text": "पशोः अर्थे महाभाग कृत कृत्यो अस्मि भार्गव ।सर्वे परिगता देशा यज्ञियम् न लभे पशुम् ॥१-६१-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 15,
    "text": "दातुम् अर्हसि मूल्येन सुतम् एकम् इतो मम ।एवम् उक्तो महातेजा ऋचीकः तु अब्रवीत् वचः ॥१-६१-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 16,
    "text": "न अहम् ज्येष्ठम् नर श्रेष्ठ विक्रीणीयाम् कथंचन ।ऋचीकस्य वचः श्रुत्वा तेषाम् माता महात्मनाम् ॥१-६१-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 17,
    "text": "उवाच नर शार्दूलम् अंबरीषम् इदम् वचः ।अविक्रेयम् सुतम् ज्येष्ठम् भगवान् आह भार्गवः ॥१-६१-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 18,
    "text": "मम अपि दयितम् विद्धि कनिष्ठम् शुनकम् प्रभो ।तस्मात् कनीयसम् पुत्रम् न दास्ये तव पार्थिव ॥१-६१-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 19,
    "text": "प्रायेण हि नरश्रेष्ठ ज्येष्ठाः पितृषु वल्लभाः ।मातॄणाम् च कनीयांसः तस्मात् रक्षे कनीयसम् ॥१-६१-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 20,
    "text": "उक्त वाक्ये मुनौ तस्मिन् मुनि पत्न्याम् तथैव च ।शुनःशेपः स्वयम् राम मध्यमो वाक्यम् अब्रवीत् ॥१-६१-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 21,
    "text": "पिता ज्येष्ठम् अविक्रेयम् माता च आह कनीयसम् ।विक्रेतम् मध्यमम् मन्ये राजपुत्र नयस्व माम् ॥१-६१-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 22,
    "text": "अथ राजा महाबाहो वाक्य अन्ते ब्रह्म वादिनः ।हिरण्यस्य सुवर्णस्य कोटिभी रत्न राशिभिः ॥१-६१-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 23,
    "text": "गवाम् शत सहस्रेण शुनःशेपम् नरेश्वरः ।गृहीत्वा परम प्रीतो जगाम रघुनंदन ॥१-६१-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 61,
    "shloka": 24,
    "text": "अंबरीषः तु राजर्षी रथम् आरोप्य सत्वरः ।शुनःशेपम् महातेजा जगाम आशु महायशाः ॥१-६१-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 1,
    "text": "शुनःशेपम् नरश्रेष्ठ गृहीत्वा तु महायशाः ।व्यश्रामत् पुष्करे राजा मध्याह्ने रघुनंदन ॥१-६२-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 2,
    "text": "तस्य विश्रममाणस्य शुनःशेपो महायशाः ।पुष्करम् ज्येष्ठम् आगम्य विश्वामित्रम् ददर्श ह ॥१-६२-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 3,
    "text": "तप्यन्तम् ऋषिभिः सार्थम् मातुलम् परम आतुरः ।विषण्ण वदनो दीनः तृष्णया च श्रमेण च ॥१-६२-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 4,
    "text": "पपात अन्के मुने राम वाक्यम् च इदम् उवाच ह ।न मे अस्ति माता न पिता ज्ञातयो बान्धवाः कुतः ॥१-६२-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 5,
    "text": "त्रातुम् अर्हसि माम् सौम्य धर्मेण मुनिपुंगव ।त्राता त्वम् हि नरश्रेष्ठ सर्वेषाम् त्वम् हि भावनः ॥१-६२-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 6,
    "text": "राजा च कृतकार्यः स्यात् अहम् दीर्घ आयुः अव्ययः ।स्वर्ग लोकम् उपाश्नीयाम् तपः तप्त्वा हि अनुत्तमम् ॥१-६२-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 7,
    "text": "स मे नाथो हि अनाथस्य भव भव्येन चेतसा ।पिता इव पुत्रम् धर्माअत्मन् त्रातुम् अर्हसि किल्बिषात् ॥१-६२-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 8,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा विश्वामित्रो महातपाः ।सान्त्वयित्वा बहु विधम् पुत्रान् इदम् उवाच ह ॥१-६२-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 9,
    "text": "यत् कृते पितरः पुत्रान् जनयन्ति शुभ अर्थिनः ।पर लोक हित अर्थाय तस्य कालो अयम् आगतः ॥१-६२-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 10,
    "text": "अयम् मुनि सुतो बालो मत्तः शरणम् इच्छति ।अस्य जीवित मात्रेण प्रियम् कुरुत पुत्रकाः ॥१-६२-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 11,
    "text": "सर्वे सुकृत कर्माणः सर्वे धर्म परायणाः ।पशु भूता नरेन्द्रस्य तृप्तिम् अग्नेः प्रयच्छत ॥१-६२-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 12,
    "text": "नाथनान् च शुनःशेपो यज्ञः च अविघ्नतो भवेत् ।देवताः तर्पिताः च स्युः मम च अपि कृतम् वचः ॥१-६२-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 13,
    "text": "मुनेः तु वचनम् श्रुत्वा मधुष्यन्द आदयः सुताः ।स अभिमानम् नरश्रेष्ठ स लीलम् इदम् अब्रुवन् ॥१-६२-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 14,
    "text": "कथम् आत्म सुतान् हित्वा त्रायसे अन्य सुतम् विभो ।अकार्यम् इव पश्यामः श्व मांसम् इव भोजने ॥१-६२-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 15,
    "text": "तेषाम् तत् वचनम् श्रुत्वा पुत्राणाम् मुनिपुंगवः ।क्रोध संरक्त नयनो व्याहर्तुम् उपचक्रमे ॥१-६२-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 16,
    "text": "निःसाध्वसम् इदम् प्रोक्तम् धर्मात् अपि विगर्हितम् ।अतिक्रम्य तु मत् वाक्यम् दारुणम् रोम हर्षणम् ॥१-६२-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 17,
    "text": "श्व मांस भोजिनः सर्वे वासिष्ठा इव जातिषु ।पूर्णम् वर्ष सहस्रम् तु पृथिव्याम् अनुवत्स्यथ ॥१-६२-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 18,
    "text": "कृत्वा शाप समायुक्तान् पुत्रान् मुनिवरः तदा ।शुनःशेपम् उवाच आर्तम् कृत्वा रक्षाम् निरामयाम् ॥१-६२-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 19,
    "text": "पवित्र पाशैर् बद्धो रक्त माल्य अनुलेपनः ।वैष्णवम् यूपम् आसाद्य वाग्भिः अग्निम् उदाहर ॥१-६२-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 20,
    "text": "इमे च गाथे द्वे दिव्ये गायेथा मुनि पुत्रक ।अंबरीषस्य यज्ञे अस्मिन् ततः सिद्धिम् अवाप्स्यसि ॥१-६२-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 21,
    "text": "शुनःशेपो गृहीत्वा ते द्वे गाथे सुसमाहितः ।त्वरया राज सिंहम् तम् अंबरीषम् उवाच ह ॥१-६२-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 22,
    "text": "राज सिंह महाबुद्धे शीघ्रम् गच्छावहे वयम् ।निवर्तयस्व राजेन्द्र दीक्षाम् च समुदाहर ॥१-६२-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 23,
    "text": "तत् वाक्यम् ऋषि पुत्रस्य श्रुत्वा हर्ष समन्वितः ।जगाम नृपतिः शीघ्रम् यज्ञ वाटम् अतन्द्रितः ॥१-६२-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 24,
    "text": "सदस्य अनुमते राजा पवित्र कृत लक्षणम् ।पशुम् रक्त अंबरम् कृत्वा यूपे तम् समबन्धयत् ॥१-६२-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 25,
    "text": "स बद्धो वाग्भिः अग्र्याभिः अभितुष्टाव वै सुरौ ।इन्द्रम् इन्द्र अनुजम् चैव यथावत् मुनि पुत्रकः ॥१-६२-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 26,
    "text": "ततः प्रीतः सहस्र अक्षो रहस्य स्तुति तोषितः ।दीर्घम् आयुः तदा प्रादात् शुनःशेपाय राघव ॥१-६२-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 27,
    "text": "स च राजा नरश्रेष्ठ यज्ञस्य च समाप्तवान् ।फलम् बहु गुणम् राम सहस्राक्ष प्रसादजम् ॥१-६२-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 62,
    "shloka": 28,
    "text": "विश्वामित्रो अपि धर्मात्मा भूयः तेपे महातपाः ।पुष्करेषु नरश्रेष्ठ दश वर्ष शतानि च ॥१-६२-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 1,
    "text": "पूर्णे वर्ष सहस्रे तु व्रत स्नातम् महामुनिम् ।अभ्यागच्चन् सुराः सर्वे तपः फल चिकीर्षवः ॥१-६३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 2,
    "text": "अब्रवीत् सु महातेजा ब्रह्मा सु रुचिरम् वचः ।ऋषिः त्वम् असि भद्रम् ते स्व अर्जितैः कर्मभिः शुभैः ॥१-६३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 3,
    "text": "तम् एवम् उक्त्वा देवेशः त्रिदिवम् पुनः अभ्यगात् ।विश्वामित्रो महातेजा भूयः तेपे महत् तपः ॥१-६३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 4,
    "text": "ततः कालेन महता मेनका परम अप्सराः ।पुष्करेषु नर श्रेष्ठ स्नातुम् समुपचक्रमे ॥१-६३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 5,
    "text": "ताम् ददर्श महातेजा मेनकाम् कुशिक आत्मजः ।रूपेण अप्रतिमाम् तत्र विद्युतम् जलदे यथा ॥१-६३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 6,
    "text": "दृष्ट्वा कन्दर्प वशगो मुनिः ताम् इदम् अब्रवीत् ।अप्सरः स्वागतम् ते अस्तु वस च इह मम आश्रमे ॥१-६३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 7,
    "text": "अनुगृह्णीष्व भद्रम् ते मदनेन सु मोहितम् ।इति उक्ता सा वरारोहा तत्र वासम् अथ अकरोत् ॥१-६३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 8,
    "text": "तपसो हि महाविघ्नो विश्वामित्रम् उपागतम् ।तस्याम् वसन्त्याम् वर्षाणि पंच पंच च राघव ॥१-६३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 9,
    "text": "विश्वामित्र आश्रमे सौम्य सुखेन व्यतिचक्रमुः ।अथ काले गते तस्मिन् विश्वामित्रो महामुनिः ॥१-६३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 10,
    "text": "स व्रीड इव संवृत्तः चिन्ता शोक परायणः ।बुद्धिर् मुनेः समुत्पन्ना स अमर्षा रघुनंदन ॥१-६३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 11,
    "text": "सर्वम् सुराणाम् कर्म एतत् तपो अपहरणम् महत् ।अहो रात्रा अपदेशेन गताः संवत्सरा दश ॥१-६३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 12,
    "text": "काम मोह अभिभूतस्य विघ्नो अयम् प्रत्युपस्थितः ।स विनिःश्वसन् मुनिवरः पश्चात्तापेन दुःखितः ॥१-६३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 13,
    "text": "भीताम् अप्सरसम् दृष्ट्वा वेपन्तीम् प्रांजलिम् स्थिताम् ।मेनकाम् मधुरैः वाक्यैः विसृज्य कुशिक आत्मजः ॥१-६३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 14,
    "text": "उत्तरम् पर्वतम् राम विश्वामित्रो जगाम ह ।स कृत्वा नैष्ठिकीम् बुद्धिम् जेतु कामो महायशाः ॥१-६३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 15,
    "text": "कौशिकी तीरम् आसाद्य तपः तेपे दुरासदम् ।तस्य वर्ष सहस्राणि घोरम् तप उपासतः ॥१-६३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 16,
    "text": "उत्तरे पर्वते राम देवतानाम् अभूत् भयम् ।अमंत्रयन् समागम्य सर्वे स ऋषि गणाः सुराः ॥१-६३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 17,
    "text": "महर्षि शब्दम् लभताम् साधु अयम् कुशिक आत्मजः ।देवतानाम् वचः श्रुत्वा सर्व लोक पितामहः ॥१-६३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 18,
    "text": "अब्रवीत् मधुरम् वाक्यम् विश्वामित्रम् तपो धनम् ।महर्षे स्वागतम् वत्स तपसा उग्रेण तोषितः ॥१-६३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 19,
    "text": "महत्त्वम् ऋषि मुख्यत्वम् ददामि तव कौशिक ।ब्रह्मणः स वचः श्रुत्वा विश्वामित्रः तपो धनः ॥१-६३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 20,
    "text": "प्रांजलिः प्रणतो भूत्वा प्रत्युवाच पितामहम् ।ब्रह्मर्षि शब्दम् अतुलम् स्व अर्जितैः कर्मभिः शुभैः ॥१-६३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 21,
    "text": "यदि मे भगवान् आह ततो अहम् विजित इन्द्रियः ।तम् उवाच ततो ब्रह्मा न तावत् त्वम् जित इन्द्रियः ॥१-६३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 22,
    "text": "यतस्व मुनि शार्दूल इति उक्त्वा त्रिदिवम् गतः ।विप्रस्थितेषु देवेषु विश्वामित्रो महामुनिः ॥१-६३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 23,
    "text": "ऊर्ध्व बाहुः निरालंबो वायु भक्षः तपः चरन् ।धर्मे पंच तपा भूत्वा वर्षासु आकाश संश्रयः ॥१-६३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 24,
    "text": "शिशिरे सलिले शायी रात्रि अहानि तपो धनः ।एवम् वर्ष सहस्रम् हि तपो घोरम् उपागमत् ॥१-६३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 25,
    "text": "तस्मिन् संतप्यमाने तु विश्वामित्रे महामुनौ ।संतापः सुमहान् आसीत् सुराणाम् वासवस्य च ॥१-६३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 63,
    "shloka": 26,
    "text": "रंभाम् अप्सरसम् शक्रः सह सर्वैः मरुत् गणैः ।उवाच आत्म हितम् वाक्यम् अहितम् कौशिकस्य च ॥१-६३-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 1,
    "text": "सुर कार्यम् इदम् रंभे कर्तव्यम् सुमहत् त्वया ।लोभनम् कौशिकस्य इह काम मोह समन्वितम् ॥१-६४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 2,
    "text": "तथा उक्ता स अप्सरा राम सहस्राक्षेण धीमता ।व्रीडिता प्रांजलिः वाक्यम् प्रत्युवाच सुर ईश्वरम् ॥१-६४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 3,
    "text": "अयम् सुर पते घोरो विश्वामित्रो महामुनिः ।क्रोधम् उत्स्रच्यते घोरम् मयि देव न संशयः ॥१-६४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 4,
    "text": "ततो हि मे भयम् देव प्रसादम् कर्तुम् अर्हसि ।एवम् उक्तः तया राम स भयम् भीतया तदा ॥१-६४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 5,
    "text": "ताम् उवाच सहस्राक्षो वेपमानाम् कृतांजलिम् ।मा भैषी रंभे भद्रम् ते कुरुष्व मम शासनम् ॥१-६४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 6,
    "text": "कोकिलो हृदय ग्राही माधवे रुचिर द्रुमे ।अहम् कंदर्प सहितः स्थास्यामि तव पार्श्वतः ॥१-६४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 7,
    "text": "त्वम् हि रूपम् बहु गुणम् कृत्वा परम भास्वरम् ।तम् ऋषिम् कौशिकम् रंभे भेदयस्व तपस्विनम् ॥१-६४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 8,
    "text": "सा श्रुत्वा वचनम् तस्य कृत्वा रूपम् अनुत्तमम् ।लोभयामास ललिता विश्वामित्रम् शुचि स्मिता ॥१-६४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 9,
    "text": "कोकिलस्य तु शुश्राव वल्गु व्याहरतः स्वनम् ।संप्रहृष्टेन मनसा स एनाम् अन्वैक्षत ॥१-६४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 10,
    "text": "अथ तस्य च शब्देन गीतेन अप्रतिमेन च ।दर्शनेन च रंभाया मुनिः संदेहम् आगतः ॥१-६४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 11,
    "text": "सहस्राक्षस्य तत् कर्म विज्ञाय मुनिपुंगवः ।रंभाम् क्रोध समाविष्टः शशाप कुशिक आत्मजः ॥१-६४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 12,
    "text": "यत् माम् लोभयसे रंभे काम क्रोध जय एषिणम् ।दश वर्ष सहस्राणि शैली स्थास्यसि दुर्भगे ॥१-६४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 13,
    "text": "ब्राह्मणः सुमहातेजाः तपो बल समन्वितः ।उद्धरिष्यति रंभे त्वाम् मत् क्रोध कलुषी कृताम् ॥१-६४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 14,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजा विश्वामित्रो महामुनिः ।अशक्नुवन् धारयितुम् कोपम् संतापम् आगतः ॥१-६४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 15,
    "text": "तस्य शापेन महता रम्भा शैली तदा अभवत् ।वचः श्रुत्वा च कन्दर्पो महर्षेः स च निर्गतः ॥१-६४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 16,
    "text": "कोपेन स महातेजाः तपो अपहरणे कृते ।इन्द्रियैर् अजितै राम न लेभे शान्तिम् आत्मनः ॥१-६४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 17,
    "text": "बभूव अस्य मनः चिंता तपो अपहरणे कृते ।न एव क्रोधम् गमिष्यामि न च वक्ष्ये कथंचन ॥१-६४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 18,
    "text": "अथवा न उच्छासिष्यामि संवत्स्र शतानि अपि ।अहम् हि शोषयिष्यामि आत्मानम् विजितेन्द्रियः ॥१-६४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 19,
    "text": "तावत् यावत् हि मे प्राप्तम् ब्राह्मण्यम् तपसा आर्जितम् ।अनुच्छ्वसन् अभुंजाः तिष्ठेयम् शाश्वती समाः ॥१-६४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 64,
    "shloka": 20,
    "text": "न हि मे तप्यमानस्य क्षयम् यास्यन्ति मूर्तयः ।एवम् वेअर्ष शस्रस्य दीक्षाम् स मुनिपुंगवः ।चकार प्रतिमाम् लोके प्रतिज्ञाम् रघुनंदन ॥१-६४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ हैमवतीम् राम दिशम् त्यक्त्वा महामुनिः ।पूर्वाम् दिशम् अनुप्राप्य तपः तेपे सुदारुणम् ॥१-६५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 2,
    "text": "मौनम् वर्ष सहस्रस्य कृत्वा व्रतम् अनुत्तमम् ।चकार अप्रतिमम् राम तपः परम दुष्करम् ॥१-६५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 3,
    "text": "पूर्णे वर्ष सहस्रे तु काष्ठ भूतम् महामुनिम् ।विघ्नैः बहुभिः आधूतम् क्रोधो न अंतरम् आविशत् ॥१-६५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 4,
    "text": "सः कृत्वा निश्चयम् राम तप आतिष्टत् अव्ययम् ।तस्य वर्ष सहस्रस्य व्रते पूर्णे महाव्रतः ॥१-६५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 5,
    "text": "भोक्तुम् आरब्धवान् अन्नम् तस्मिन् काले रघूत्तम ।इन्द्रो द्विजातिः भूत्वा तम् सिद्ध अन्नम् अयाचत् ॥१-६५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 6,
    "text": "तस्मैः दत्त्वा तदा सिद्धम् सर्वम् विप्राय निश्चितः ।निःषेषिते अन्ने भगवान् अभुक्त्वा इव महातपाः ॥१-६५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 7,
    "text": "न किंचित् अवदत् विप्रम् मौन व्रतम् उपास्थितः ।तथा एव आसीत् पुनः मौनम् अनुच्छ्वासम् चकार ह ॥१-६५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 8,
    "text": "अथ वर्ष सहस्रम् च न उच्छ्वसन् मुनिपुंगवः ।तस्य अनुच्छ्वसमानस्य मूर्ध्नि धूमो व्यजायत ॥१-६५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 9,
    "text": "त्रै लोक्यम् येन संभ्रांतम् आतापितम् इव अभवत् ।ततो देवर्षि गन्धर्वाः पन्नग उरग राक्षसाः ॥१-६५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 10,
    "text": "मोहिता तपसा तस्य तेजसा मंदरश्मयः ।कश्मल उपहताः सर्वे पितामहम् अथ अब्रुवन् ॥१-६५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 11,
    "text": "बहुभिः कारणैः देव विश्वामित्रो महामुनिः ।लोभितः क्रोधितः चैव तपसा च अभिवर्धते ॥१-६५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 12,
    "text": "न हि अस्य वृजिनम् किंचित् दृश्यते सूक्ष्मम् अपि अथ ।न दीयते यदि तु अस्य मनसा यत् अभीप्सितम् ॥१-६५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 13,
    "text": "विनाशयति त्रैलोक्यम् तपसा स चर अचरम् ।व्याकुलाः च दिशः सर्वा न च किंचित् प्रकाशते ॥१-६५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 14,
    "text": "सागराः क्षुभिताः सर्वे विशीर्यन्ते च पर्वताः ।प्रकंपते च वसुधा वायुः वाति इह संकुलः ॥१-६५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 15,
    "text": "ब्रह्मन् नप्रतिजानीमो नास्तिको जायते जनः ।सम्मूढम् इव त्रैलोक्यम् संप्रक्षुभित मानसम् ॥१-६५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 16,
    "text": "भास्करो निष्प्रभः चैव महर्षेः तस्य तेजसा ।बुद्धिम् न कुरुते यावत् नाशे देव महामुनिः ॥१-६५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 17,
    "text": "तावत् प्रसादो भगवान् अग्नि रूपो महाद्युतिः ।काल अग्निना यथा पूर्वम् त्रैलोक्यम् दह्यते अखिलम् ॥१-६५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 18,
    "text": "देव राज्यम् चिकीर्षेत दीयताम् अस्य यत् मतम् ।ततः सुर गणाः सर्वे पितामह पुरोगमाः ॥१-६५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 19,
    "text": "विश्वामित्रम् महात्मानम् वाक्यम् मधुरम् अब्रुवन् ।ब्रह्मर्षे स्वागतम् ते अस्तु तपसा स्म सु तोषिताः ॥१-६५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 20,
    "text": "ब्राह्मण्यम् तपसा उग्रेण प्राप्तवान् असि कौशिक ।दीर्घम् आयुः च ते ब्रह्मन् ददामि स मरुद् गणः ॥१-६५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 21,
    "text": "स्वस्ति प्राप्नुहि भद्रम् ते गच्छ सौम्य यथा सुखम् ।पितामह वचः श्रुत्वा सर्वेषाम् त्रिदिव ओकसाम् ॥१-६५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 22,
    "text": "कृत्वा प्रणामम् मुदितो व्याजहार महामुनिः ।ब्राह्मण्यम् यदि मे प्राप्तम् दीर्घम् आयुः तथैव च ॥१-६५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 23,
    "text": "आऊं कारो अथ वषट् कारो वेदाः च वरयन्तु माम् ।क्षत्र वेदविदाम् श्रेष्ठो ब्रह्म वेदविदाम् अपि ॥१-६५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 24,
    "text": "ब्रह्म पुत्रो वसिष्ठो माम् एवम् वदतु देवताः ।यदि अयम् परमः कामः कृतो यान्तु सुरर्षभाः ॥१-६५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 25,
    "text": "ततः प्रसादितो देवैः वसिष्ठो जपताम् वरः ।सख्यम् चकार ब्रह्मर्षिः एवम् अस्तु इति च अब्रवीत् ॥१-६५-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 26,
    "text": "ब्रह्मर्षिः त्वम् न संदेहः सर्वम् संपद्यते तव ।इति उक्त्वा देवताः च अपि सर्वा जग्मुः यथा आगतम् ॥१-६५-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 27,
    "text": "विश्वामित्रो अपि धर्मात्मा लब्ध्वा ब्राह्मण्यम् उत्तमम् ।पूजयामास ब्रह्मर्षिम् वसिष्ठम् जपताम् वरम् ॥१-६५-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 28,
    "text": "कृत कामो महीम् सर्वाम् चचार तपसि स्थितः ।एवम् तु अनेन ब्राह्मण्यम् प्राप्तम् राम महात्मना ॥१-६५-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 29,
    "text": "एष राम मुनि श्रेष्ठ एष विग्रहवान् तपः ।एष धर्मः परो नित्यम् वीर्यस्य एष परायणम् ॥१-६५-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 30,
    "text": "एवम् उक्त्वा महातेजा विरराम द्विजोत्तमः ।शतानंद वचः श्रुत्वा राम लक्ष्मण संनिधौ ॥१-६५-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 31,
    "text": "जनकः प्रांजलिः वाक्यम् उवाच कुशिकाअत्मजम् ।धन्यो अस्मि अनुगृहीतो अस्मि यस्य मे मुनिपुंगव ॥१-६५-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 32,
    "text": "यज्ञम् काकुत्स्थ सहितः प्राप्तवान् असि कौशिक ।पावितो अहम् त्वया ब्रह्मन् दर्शनेन महामुने ॥१-६५-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 33,
    "text": "गुणा बहु विधाः प्राप्ताः तव संदर्शनात् मया ।विस्तरेण च वै ब्रह्मन् कीर्त्यमानम् महत्तपः ॥१-६५-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 34,
    "text": "श्रुतम् मया महातेजो रामेण च महात्मना ।सदस्यैः प्राप्य च सदः श्रुताः ते बहवो गुणाः ॥१-६५-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 35,
    "text": "अप्रमेयम् तपः तुभ्यम् अप्रमेयम् च ते बलम् ।अप्रमेया गुणाः चैव नित्यम् ते कुशिकात्मज ॥१-६५-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 36,
    "text": "तृप्तिः आश्चर्य भूतानाम् कथानाम् न अस्ति मे विभो ।कर्म कालो मुनि श्रेष्ठ लम्बते रवि मण्डलम् ॥१-६५-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 37,
    "text": "श्वः प्रभाते महातेजो द्रष्टुम् अर्हसि माम् पुनः ।स्वागतम् जपताम् श्रेष्ठ माम् अनुज्ञातुम् अर्हसि ॥१-६५-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 38,
    "text": "एवम् उक्तो मुनिवरः प्रशस्य पुरुषर्षभम् ।विससर्ज आशु जनकम् प्रीतम् प्रीतिमान् तदाअ ॥१-६५-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 39,
    "text": "एवम् उक्त्वा मुनि श्रेष्ठम् वैदेहो मिथिला अधिपः ।प्रदक्षिणम् चकार आशु स उपाध्यायः स बांधवः ॥१-६५-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 65,
    "shloka": 40,
    "text": "विश्वामित्रो अपि धर्मात्मा सह रामः स लक्ष्मणः ।स्वम् वासम् अभिचक्राम पूज्यमानो महर्षिभिः ॥१-६५-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 1,
    "text": "ततः प्रभाते विमले कृत कर्मा नराधिपः ।विश्वामित्रम् महात्मानम् आजुहाव स राघवम् ॥१-६६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 2,
    "text": "तम् अर्चयित्वा धर्माअत्मा शास्त्र दृष्टेन कर्मणा ।राघवौ च महात्मानौ तदा वाक्यम् उवाच ह ॥१-६६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 3,
    "text": "भगवन् स्वागतम् ते अस्तु किम् करोमि तव अनघ ।भवान् आज्ञापयतु माम् आज्ञाप्यो भवता हि अहम् ॥१-६६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 4,
    "text": "एवम् उक्तः स धर्मात्मा जनकेन महात्मना ।प्रत्युवाच मुनिर् वीरम् वाक्यम् वाक्य विशारदः ॥१-६६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 5,
    "text": "पुत्रौ दशरथस्य इमौ क्षत्रियौ लोक विश्रुतौ ।द्रष्टु कामौ धनुः श्रेष्ठम् यत् एतत् त्वयि तिष्ठति ॥१-६६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 6,
    "text": "एतत् दर्शय भद्रम् ते कृत कामौ नृप आत्मजौ ।दर्शनात् अस्य धनुषो यथा इष्टम् प्रतियास्यतः ॥१-६६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 7,
    "text": "एवम् उक्तः तु जनकः प्रत्युवाच महामुनिम् ।श्रूयताम् अस्य धनुषो यत् अर्थम् इह तिष्ठति ॥१-६६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 8,
    "text": "देवरात इति ख्यातो निमेः ज्येष्ठो मही पतिः ।न्यासो अयम् तस्य भगवन् हस्ते दत्तो महात्मना ॥१-६६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 9,
    "text": "दक्ष यज्ञ वधे पूर्वम् धनुः आयम्य वीर्यवान् ।रुद्रः तु त्रिदशान् रोषात् स लीलम् इदम् अब्रवीत् ॥१-६६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 10,
    "text": "यस्मात् भाग अर्थिनो भागान् न अकल्पयत मे सुराः ।वर अंगानि महाअर्हाणि धनुषा शातयामि वः ॥१-६६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 11,
    "text": "ततो विमनसः सर्वे देवा वै मुनिपुंगव ।प्रसादयन्ति देवेशम् तेषाम् प्रीतो अभवत् भवः ॥१-६६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 12,
    "text": "प्रीति युक्तः तु सर्वेषाम् ददौ तेषाम् महात्मनाम् ।तत् एतत् देवदेवस्य धनू रत्नम् महात्मनः ॥१-६६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 13,
    "text": "न्यासभूतम् तदा न्यस्तम् अस्माकम् पूर्वजे विभो ।अथ मे कृषतः क्षेत्रम् लांगलात् उत्थिता मम ॥१-६६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 14,
    "text": "क्षेत्रम् शोधयता लब्ध्वा नाम्ना सीता इति विश्रुता ।भू तलात् उत्थिता सा तु व्यवर्धत मम आत्मजा ॥१-६६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 15,
    "text": "वीर्य शुल्का इति मे कन्या स्थापिता इयम् अयोनिजा ।भूतलात् उत्थिताम् ताम् तु वर्धमानाम् मम आत्मजाम् ॥१-६६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 16,
    "text": "वरयामासुः आगम्य राजानो मुनिपुंगव ।तेषाम् वरयताम् कन्याम् सर्वेषाम् पृथिवीक्षिताम् ॥१-६६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 17,
    "text": "वीर्य शुल्का इति भगवन् न ददामि सुताम् अहम् ।ततः सर्वे नृपतयः समेत्य मुनिपुंगव ॥१-६६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 18,
    "text": "मिथिलाम् अभ्युपागम्य वीर्यम् जिज्ञासवः तदा ।तेषाम् जिज्ञासमानानाम् शैवम् धनुः उपाहृतम् ॥१-६६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 19,
    "text": "न शेकुः ग्रहणे तस्य धनुषः तोलने अपि वा ।तेषाम् वीर्यवताम् वीर्यम् अल्पम् ज्ञात्वा महामुने ॥१-६६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 20,
    "text": "प्रत्याख्याता नृपतयः तन् निबोध तपोधन ।ततः परम कोपेन राजानो मुनिपुंगव ॥१-६६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 21,
    "text": "अरुन्धन् मिथिलाम् सर्वे वीर्य संदेहम् आगताः ।आत्मानम् अवधूतम् ते विज्ञाय मुनिपुंगव ॥१-६६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 22,
    "text": "रोषेण महता आविष्टाः पीडयन् मिथिलाम् पुरीम् ।ततः संवत्सरे पूर्णे क्षयम् यातानि सर्वशः ॥१-६६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 23,
    "text": "साधनानि मुनिश्रेष्ठ ततो अहम् भृश दुःखितः ।ततो देव गणान् सर्वान् तपसा अहम् प्रसादयम् ॥१-६६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 24,
    "text": "ददुः च परम प्रीताः चतुरंग बलम् सुराः ।ततो भग्ना नृपतयो हन्यमाना दिशो ययुः ॥१-६६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 25,
    "text": "अवीर्या वीर्य संदिग्धा स अमात्याः पाप कारिणः ।तत् एतत् मुनिशार्दूल धनुः परम भास्वरम् ॥१-६६-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 66,
    "shloka": 26,
    "text": "राम लक्ष्मणयोः च अपि दर्शयिष्यामि सुव्रत ।यदि अस्य धनुषो रामः कुर्यात् आरोपणम् मुने ।सुताम् अयोनिजाम् सीताम् दद्याम् दाशरथेः अहम् ॥१-६६-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 1,
    "text": "जनकस्य वचः श्रुत्वा विश्वामित्रो महामुनिः ।धनुर् दर्शय रामाय इति ह उवाच पार्थिवम् ॥१-६७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 2,
    "text": "ततः स राजा जनकः सचिवान् व्यादिदेश ह ।धनुर् आनीयताम् दिव्यम् गन्ध माल्य अनुलेपितम् ॥१-६७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 3,
    "text": "जनकेन समादिष्ठाः सचिवाः प्राविशन् पुरम् ।तत् धनुः पुरतः कृत्वा निर्जग्मुः अमित औजसः ॥१-६७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 4,
    "text": "नृणाम् शतानि पंचाशत् व्यायतानाम् महात्मनाम् ।मंजूषाम् अष्ट चक्राम् ताम् समूहुः ते कथंचन ॥१-६७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 5,
    "text": "ताम् आदाय तु मंजूषाम् आयसीम् यत्र तत् धनुः ।सुरोपमम् ते जनकम् ऊचुः नृपति मन्त्रिणः ॥१-६७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 6,
    "text": "इदम् धनुर् वरम् राजन् पूजितम् सर्व राजभिः ।मिथिला अधिप राज इन्द्र दर्शनीयम् यत् इच्छसि ॥१-६७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 7,
    "text": "तेषाम् नृपो वचः श्रुत्वा कृत अंजलिः अभाषत ।विश्वामित्रम् महात्मानम् तौ उभौ राम लक्ष्मणौ ॥१-६७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 8,
    "text": "इदम् धनुर् वरम् ब्रह्मन् जनकैः अभिपूजितम् ।राजभिः च महा वीर्यैः अशक्तैः पूरितम् तदा ॥१-६७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 9,
    "text": "न एतत् सुर गणाः सर्वे स असुरा न च राक्षसाः ।गंधर्व यक्ष प्रवराः स किन्नर महोरगाः ॥१-६७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 10,
    "text": "क्व गतिः मानुषाणाम् च धनुषो अस्य प्रपूरणे ।आरोपणे समायोगे वेपने तोलने अपि वा ॥१-६७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 11,
    "text": "तत् एतत् धनुषाम् श्रेष्ठम् आनीतम् मुनिपुंगव ।दर्शय एतत् महाभाग अनयोः राज पुत्रयोः ॥१-६७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 12,
    "text": "विश्वामित्रः स रामः तु श्रुत्वा जनक भाषितम् ।वत्स राम धनुः पश्य इति राघवम् अब्रवीत् ॥१-६७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 13,
    "text": "महर्षेः वचनात् रामो यत्र तिष्ठति तत् धनुः ।मंजूषाम् ताम् अपावृत्य दृष्ट्वा धनुः अथ अब्रवीत् ॥१-६७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 14,
    "text": "इदम् धनुर्वरम् ब्रह्मन् संस्पृशामि इह पाणिना ।यत्नवान् च भविष्यामि तोलने पूरणे अपि वा ॥१-६७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 15,
    "text": "बाढम् इति एव तम् राजा मुनिः च समभाषत ।लीलया स धनुर् मध्ये जग्राह वचनात् मुनेः ॥१-६७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 16,
    "text": "पश्यताम् नृ सहस्राणाम् बहूनाम् रघुनंदनः ।आरोपयत् स धर्मात्मा स लीलम् इव तत् धनुः ॥१-६७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 17,
    "text": "आरोपयित्वा मौर्वीम् च पूरयामास वीर्यवान् ।तत् बभंज धनुर् मध्ये नरश्रेष्ठो महायशाः ॥१-६७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 18,
    "text": "तस्य शब्दो महान् आसीत् निर्घात सम निःस्वनः ।भूमि कंपः च सुमहान् पर्वतस्य इव दीर्यतः ॥१-६७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 19,
    "text": "निपेतुः च नराः सर्वे तेन शब्देन मोहिताः ।व्रजयित्वा मुनि वरम् राजानम् तौ च राघवौ ॥१-६७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 20,
    "text": "प्रति आश्वस्तो जने तस्मिन् राजा विगत साध्वसः ।उवाच प्रांजलिः वाक्यम् वाक्यज्ञो मुनिपुंगवम् ॥१-६७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 21,
    "text": "भगवन् दृष्ट वीर्यो मे रामो दशरथ आत्मजः ।अति अद्भुतम् अचिंत्यम् च अतर्कितम् इदम् मया ॥१-६७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 22,
    "text": "जनकानाम् कुले कीर्तिम् आहरिष्यति मे सुता ।सीता भर्तारम् आसाद्य रामम् दशरथ आत्मजम् ॥१-६७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 23,
    "text": "मम सत्या प्रतिज्ञा सा वीर्य शुल्का इति कौशिक ।सीता प्राणैः बहुमता देया रामाय मे सुता ॥१-६७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 24,
    "text": "भवतो अनुमते ब्रह्मन् शीघ्रम् गच्छंतु मंत्रिणः ।मम कौशिक भद्रम् ते अयोध्याम् त्वरिता रथैः ॥१-६७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 25,
    "text": "राजानम् प्रश्रितैः वाक्यैः आनयंतु पुरम् मम ।प्रदानम् वीर्य शुक्लायाः कथयंतु च सर्वशः ॥१-६७-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 26,
    "text": "मुनि गुप्तौ च काकुत्स्थौ कथयंतु नृपाय वै ।प्रीति युक्तम् तु राजानम् आनयंतु सु शीघ्र गाः ॥१-६७-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 67,
    "shloka": 27,
    "text": "कौशिकः च तथा इति आह राजा च आभाष्य मंत्रिणः ।अयोध्याम् प्रेषयामास धर्मात्मा कृत शासनान् ।यथा वृत्तम् समाख्यातुम् आनेतुम् च नृपम् तथा ॥१-६७-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 1,
    "text": "जनकेन समादिष्टा दूताः ते क्लान्त वाहनाः ।त्रि रात्रम् उषिता मार्गे ते अयोध्याम् प्राविशन् पुरीम् ॥१-६८-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 2,
    "text": "ते राज वचनात् गत्वा राजवेश्म प्रवेशिताः ।ददृशुः देव संकाशम् वृद्धम् दशरथम् नृपम् ॥१-६८-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 3,
    "text": "बद्ध अंजलि पुटाः सर्वे दूता विगत साध्वसाः ।राजानम् प्रश्रितम् वाक्यम् अब्रुवन् मधुर अक्षरम् ॥१-६८-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 4,
    "text": "मैथिलो जनको राजा स अग्नि होत्र पुरस्कृतः ।मुहुर् मुहुर् मधुरया स्नेह संरक्तया गिरा ॥१-६८-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 5,
    "text": "कुशलम् च अव्ययम् चैव स उपाध्याय पुरोहितम् ।जनकः त्वाम् महाराज पृच्छते स पुरः सरम् ॥१-६८-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 6,
    "text": "पृष्ट्वा कुशलम् अव्यग्रम् वैदेहो मिथिलाधिपः ।कौशिक अनुमते वाक्यम् भवन्तम् इदम् अब्रवीत् ॥१-६८-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 7,
    "text": "पूर्वम् प्रतिज्ञा विदिता वीर्य शुल्का मम आत्मजा ।राजानः च कृत अमर्षा निर्वीर्या विमुखी कृताः ॥१-६८-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 8,
    "text": "सा इयम् मम सुता राजन् विश्वामित्र पुरस्कृतैः ।यदृच्छया आगतैः वीरैः निर्जिता तव पुत्रकैः ॥१-६८-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 9,
    "text": "तत् च रत्नम् धनुर् दिव्यम् मध्ये भग्नम् महात्मना ।रामेण हि महाबाहो महत्याम् जन संसदि ॥१-६८-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 10,
    "text": "अस्मै देया मया सीता वीर्य शुल्का महात्मने ।प्रतिज्ञाम् तर्तुम् इच्छामि तत् अनुज्ञातुम् अर्हसि ॥१-६८-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 11,
    "text": "स उपाध्यायो महाराज पुरोहित पुरस्कृतः ।शीघ्रम् आगच्छ भद्रम् ते द्रष्टुम् अर्हसि राघवौ ॥१-६८-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 12,
    "text": "प्रतिज्ञाम् मम राजेन्द्र निर्वर्तयितुम् अर्हसि ।पुत्रयोः उभयोः एव प्रीतिम् त्वम् अपि लप्स्यसे ॥१-६८-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 13,
    "text": "एवम् विदेह अधिपतिः मधुरम् वाक्यम् अब्रवीत् ।विश्वामित्र अभ्यनुज्ञातः शताअनन्द मते स्थितः ॥१-६८-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 14,
    "text": "दूत वाक्यम् तु तत् श्रुत्वा राजा परम हर्षितः ।वसिष्ठम् वामदेवम् च मंत्रिणः च एवम् अब्रवीत् ॥१-६८-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 15,
    "text": "गुप्तः कुशिक पुत्रेण कौसल्य आनन्द वर्धनः ।लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा विदेहेषु वसति असौ ॥१-६८-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 16,
    "text": "दृष्ट वीर्यः तु काकुत्स्थो जनकेन महात्मना ।संप्रदानम् सुतायाः तु राघवे कर्तुम् इच्छति ॥१-६८-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 17,
    "text": "यदि वो रोचते वृत्तम् जनकस्य महात्मनः ।पुरीम् गच्छामहे शीघ्रम् मा भूत् कालस्य पर्ययः ॥१-६८-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 18,
    "text": "मंत्रिणो बाढम् इति आहुः सह सर्वैः महर्षिभिः ।सु प्रीतः च अब्रवीत् राजा श्वः यात्रा इति च मंत्रिणः ॥१-६८-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 68,
    "shloka": 19,
    "text": "मंत्रिणः तु नरेन्द्रस्य रात्रिम् परम सत्कृताः ।ऊषुः प्रमुदिताः सर्वे गुणैः सर्वैः समन्विताः ॥१-६८-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 1,
    "text": "ततो रात्र्याम् व्यतीतायाम् स उपाध्यायः स बान्धवः ।राजा दशरथो हृष्टः सुमंत्रम् इदम् अब्रवीत् ॥१-६९-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 2,
    "text": "अद्य सर्वे धन अध्यक्षा धनम् आदाय पुष्कलम् ।व्रजंति अग्रे सु विहिता नाना रत्न समन्विताः ॥१-६९-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 3,
    "text": "चतुरंग बलम् च अपि शीघ्रम् निर्यातु सर्वशः ।मम आज्ञा समकालम् च यानम् युग्मम् अनुत्तमम् ॥१-६९-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 4,
    "text": "वसिष्ठो वामदेवः च जाबालिः अथ काश्यपः ।मार्कण्डेयः च दीर्घायुः ऋषिः कात्यायनः तथा ॥१-६९-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 5,
    "text": "एते द्विजाः प्रयान्तु अग्रे स्यंदनम् योजयस्व मे ।यथा काल अत्ययो न स्यात् दूता हि त्वरयन्ति माम् ॥१-६९-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 6,
    "text": "वचनात् च नरेन्द्रस्य सेना च चतुरंगिणी ।राजानम् ऋषिभिः सार्धम् व्रजंतम् पृष्ठतो अन्वगात् ॥१-६९-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 7,
    "text": "गत्वा चतुर् अहम् मार्गम् विदेहान् अभ्युपेयिवान् ।राजा तु जनकः श्रीमान् श्रुत्वा पूजाम् अकल्पयत् ॥१-६९-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 8,
    "text": "ततो राजानम् आसाद्य वृद्धम् दशरथम् नृपम् ।जनको मुदितो राजा हर्षम् च परमम् ययौ ॥१-६९-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 9,
    "text": "उवाच वचनम् श्रेष्ठो नरश्रेष्ठम् मुदा अन्वितम् ।स्वागतम् ते नरश्रेष्ठः दिष्ट्या प्राप्तो असि राघव ॥१-६९-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 10,
    "text": "पुत्रयोः उभयोः प्रीतिम् लप्स्यसे वीर्य निर्जिताम् ।दिष्ट्या प्राप्तो महातेजा वसिष्ठो भगवान् ऋषिः ॥१-६९-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 11,
    "text": "सह सर्वैः द्विज श्रेष्ठैः देवैः इव शतक्रतुः ।दिष्ट्या मे निर्जिता विघ्ना दिष्ट्या मे पूजितम् कुलम् ॥१-६९-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 12,
    "text": "राघवैः सह संबंधात् वीर्य श्रेष्ठैः महात्मभिः ।श्वः प्रभाते नरेन्द्र त्वम् सम्वर्तयितुम् अर्हसि ॥१-६९-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 13,
    "text": "यज्ञस्य अन्ते नरश्रेष्ठ विवाहम् ऋषि सत्तमैः ।तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा ऋषि मध्ये नराधिपः ॥१-६९-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 14,
    "text": "वाक्यम् वाक्यविदाम् श्रेष्ठः प्रत्युवाच महीपतिम् ।प्रतिग्रहो दातृ वशः श्रुतम् एतत् मया पुरा ॥१-६९-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 15,
    "text": "यथा वक्ष्यसि धर्मज्ञ तत् करिष्यामहे वयम् ।तत् धर्मिष्ठम् यशस्यम् च वचनम् सत्य वादिनः ॥१-६९-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 16,
    "text": "श्रुत्वा विदेह अधिपतिः परम् विस्मयम् आगतः ।ततः सर्वे मुनि गणाः परस्पर समागमे ॥१-६९-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 17,
    "text": "हर्षेण महता युक्ताः ताम् निशाम् अवसन् सुखम् ।अथ रामो महातेजा लक्ष्मणेन समम् ययौ ॥१-६९-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 18,
    "text": "विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य पितुः पादौ उपस्पृशन् ।राजा च राघवौ पुत्रौ निशाम्य परिहर्षितः ॥१-६९-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 69,
    "shloka": 19,
    "text": "उवास परम प्रीतो जनकेन सुपूजितः ।जनको अपि महातेजाः क्रिया धर्मेण तत्त्ववित् ।यज्ञस्य च सुताभ्याम् च कृत्वा रात्रिम् उवास ह ॥१-६९-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 1,
    "text": "यस्मिन् तु दिवसे राजा चक्रे गो दानम् उत्तमम् ।तस्मिन् तु दिवसे शूरो युधाजित् समुपेयिवान् ॥१-७३-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 2,
    "text": "पुत्रः केकय राजस्य साक्षात् भरत मातुलः ।दृष्ट्वा पृष्ट्वा च कुशलम् राजानम् इदम् अब्रवीत् ॥१-७३-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 3,
    "text": "केकय अधिपती राजा स्नेहात् कुशलम् अब्रवीत् ।येषाम् कुशलकामो असि तेषाम् संप्रति अनामयम् ॥१-७३-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 4,
    "text": "स्वस्रीयम् मम राजेन्द्र द्रष्टु कामो महीपतिः ।तत् अर्थम् उपयातो अहम् अयोध्याम् रघुनंदन ॥१-७३-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 5,
    "text": "श्रुत्वा तु अहम् अयोध्यायाम् विवाह अर्थम् तव आत्मजान् ।मिथिलाम् उपयातान् तु त्वया सह महीपते ॥१-७३-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 6,
    "text": "त्वरया अभुपयातो अहम् द्रष्टु कामः स्वसुः सुतम् ।अथ राजा दशरथः प्रिय अतिथिम् उपस्थितम् ॥१-७३-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 7,
    "text": "दृष्ट्वा परम सत्कारैः पूजार्हम् समपूजयत् ।ततः ताम् उषितो रात्रिम् सह पुत्रैः महात्मभिः ॥१-७३-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 8,
    "text": "प्रभाते पुनः उत्थाय कृत्वा कर्माणि तत्त्ववित् ।ऋषीन् तदा पुरस्कृत्य यज्ञ वाटम् उपागमत् ॥१-७३-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 9,
    "text": "युक्ते मुहूर्ते विजये सर्व आभरण भूषितैः ।भ्रातृभिः सहितो रामः कृत कौतुक मंगलः ॥१-७३-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 10,
    "text": "वसिष्ठम् पुरतः कृत्वा महर्षीन् अपरान् अपि ।वशिष्टःओ भगवान् एत्य वैदेहम् इदम् अब्रवीत् ॥१-७३-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 11,
    "text": "राजा दशरथो राजन् कृत कौतुक मन्गलैः ।पुत्रैः नर वर श्रेष्ठ दातारम् अभिकांक्षते ॥१-७३-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 12,
    "text": "दातृ प्रतिग्रहीतृभ्याम् सर्व अर्थाः संभवन्ति हि ।स्वधर्मम् प्रतिपद्यस्व कृत्वा वैवाह्यम् उत्तमम् ॥१-७३-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 13,
    "text": "इति उक्तः परम उदारो वसिष्ठेन महात्मना ।प्रत्युवाच महातेजा वाक्यम् परम धर्मवित् ॥१-७३-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 14,
    "text": "कः स्थितः प्रतिहारो मे कस्य आज्ञा संप्रतीक्ष्यते ।स्व गृहे को विचारो अस्ति यथा राज्यम् इदम् तव ॥१-७३-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 15,
    "text": "कृत कौतुक सर्वस्वा वेदि मूलम् उपागताः ।मम कन्या मुनिश्रेष्ठ दीप्ता वह्नेः इव अर्चिषः ॥१-७३-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 16,
    "text": "सद्यो अहम् त्वत् प्रतीक्षो अस्मि वेद्याम् अस्याम् प्रतिषितः ।अविघ्नम् कुरुताम् राजा किम् अर्थम् हि विलम्ब्यते ॥१-७३-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 17,
    "text": "तत् वाक्यम् जनकेन उक्तम् श्रुत्वा दशरथः तदा ।प्रवेशयामास सुतान् सर्वान् ऋषि गणान् अपि ॥१-७३-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 18,
    "text": "ततो राजा विदेहानाम् वशिष्ठम् इदम् अब्रवीत् ।कारयस्व ऋषे सर्वान् ऋषिभिः सह धार्मिक ॥१-७३-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 19,
    "text": "रामस्य लोक रामस्य क्रियाम् वैवाहिकीम् प्रभो ।तथा इति उक्त्वा तु जनकम् वशिष्टःओ भगवान् ऋषिः ॥१-७३-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 20,
    "text": "विश्वामित्रम् पुरस्कृत्य शतानंदम् च धार्मिकम् ।प्रपा मध्ये तु विधिवत् वेदीम् कृत्वा महातपाः ॥१-७३-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 21,
    "text": "अलम् चकार ताम् वेदीम् गन्ध पुष्पैः समंततः ।सुवर्ण पालिकाभिः च चित्र कुम्भैः च स अंकुरैः ॥१-७३-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 22,
    "text": "अंकुर आढ्यैः शरावैः च धूप पात्रैः स धूपकैः ।शंख पात्रैः श्रुवैः स्रुग्भिः पात्रैः अर्घ्यादि पूजितैः ॥१-७३-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 23,
    "text": "लाज पूर्णैः च पात्रीभिः रक्षितैः अपि संस्कृतैः ।दर्भैः समैः समास्तीर्य विधिवत् मंत्र पुरस्कृतम् ॥१-७३-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 24,
    "text": "अग्निम् आधाय तम् वेद्याम् विधि मंत्र पूर्वकम् ।जुहाव अग्नौ महातेजा वशिष्ठो मुनिपुंगव ॥१-७३-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 25,
    "text": "ततः सीताम् समानीय सर्व आभरण भुषिताम् ।समक्षम् अग्नेः संस्थाप्य राघव अभिमुखे तदा ॥१-७३-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 26,
    "text": "अब्रवीत् जनको राजा कौसल्य आनंद वर्धनम् ।इयम् सीता मम सुता सह धर्म चरी तव ॥१-७३-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 27,
    "text": "प्रतीच्छ च एनाम् भद्रम् ते पाणिम् गृह्णीष्व पाणिना ।पतिव्रता महभागा छाय इव अनुगता सदा ॥१-७३-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 28,
    "text": "इति उक्त्वा प्राक्षिपत् राजा मंत्र पूतम् जलम् तदा ।साधु साधु इति देवानाम् ऋषीणाम् वदताम् तदा ॥१-७३-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 29,
    "text": "देव दुंदुभि निर्घोषः पुष्प वर्षम् महान् अभूत् ।एवम् दत्त्वा सुताम् सीताम् मंत्र उदक पुरस्कृताम् ॥१-७३-२९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 30,
    "text": "अब्रवीत् जनको राजा हर्षेण अभिपरिप्लुत ।लक्ष्मण आगच्छ भद्रम् ते ऊर्मिलाम् उद्यताम् मया ॥१-७३-३०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 31,
    "text": "प्रतीच्छ पाणिम् गृह्णीष्व मा भूत् कालस्य पर्ययः ।तम् एवम् उक्त्वा जनको भरतम् च अभ्यभाषत ॥१-७३-३१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 32,
    "text": "गृहाण पाणिम् माण्डव्याः पाणिना रघुनंदन ।शत्रुघ्नम् च अपि धर्माअत्मा अब्रवीत् मिथिलेश्वरः ॥१-७३-३२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 33,
    "text": "श्रुतकीर्तेः महाबाहो पाणिम् गृह्णीष्व पाणिना ।सर्वे भवन्तः सौम्याः च सर्वे सुचरित व्रताः ॥१-७३-३३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 34,
    "text": "पत्नीभिः सन्तु काकुत्स्था मा भूत् कालस्य पर्ययः ।जनकस्य वचः श्रुत्वा पाणीन् पाणिभिः अस्पृशन् ॥१-७३-३४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 35,
    "text": "चत्वारः ते चतसॄणाम् वसिष्ठस्य मते स्थिताः ।अग्निम् प्रदक्षिणम् कृत्वा वेदिम् राजानम् एव च ॥१-७३-३५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 36,
    "text": "ऋषीन् चैव महात्मानः सह भार्या रघु उद्वहाः ।यथा उक्तेन तथा चक्रुः विवाहम् विधि पूर्वकम् ॥१-७३-३६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 37,
    "text": "पुष्पवृष्टिर्महत्यासीदन्तरिक्षात्सुभास्वरा ।दिव्यदुन्दुभिनिर्घोषैर्गीतवादित्रनिःस्वनैः।यद्वा -पुष्प वृष्टिः महति आसीत् अंतरिक्षात् सु भास्वरा ।दिव्य दुन्दुभि निर्घोषैः गीत वादित्र निःस्वनैः ॥१-७३-३७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 38,
    "text": "ननृतुः च अप्सरः संघा गन्धर्वाः च जगुः कलम् ।विवाहे रघु मुख्यानाम् तद् अद्भुतम् अदृश्यत ॥१-७३-३८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 39,
    "text": "ईदृशे वर्तमाने तु तूर्य उद्घुष्ट निनादिते ।त्रिः अग्निम् ते परिक्रम्य ऊहुः भार्या महौजसः ॥१-७३-३९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 73,
    "shloka": 40,
    "text": "अथ उपकार्याम् जग्मुः ते स दारा रघुनंदनाः ।राजा अपि अनुययौ पश्यन् स ऋषि संघः स बान्धवः ॥१-७३-४०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 1,
    "text": "अथ रात्र्याम् व्यतीतायाम् विश्वामित्रो महामुनिः ।आपृष्ट्वा तौ च राजानौ जगाम उत्तर पर्वतम् ॥१-७४-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 2,
    "text": "विश्वामित्रो गते राजा वैदेहम् मिथिला अधिपम् ।आपृष्ट्व इव जगाम आशु राजा दशरथः पुरीम् ॥१-७४-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 3,
    "text": "अथ राजा विदेहानाम् ददौ कन्या धनम् बहु ।गवाम् शत सहस्राणि बहूनि मिथिलेश्वरः ॥१-७४-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 4,
    "text": "कंबलानाम् च मुख्यानाम् क्षौमान् कोटि अंबराणि च ।हस्ति अश्व रथ पादातम् दिव्य रूपम् स्वलंकृतम् ॥१-७४-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 5,
    "text": "ददौ कन्या शतम् तासाम् दासी दासम् अनुत्तमम् ।हिरण्यस्य सुवर्णस्य मुक्तानाम् विद्रुमस्य च ॥१-७४-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 6,
    "text": "ददौ राजा सुसंहृष्टः कन्या धनम् अनुत्तमम् ।दत्त्वा बहु विधम् राजा समनुज्ञाप्य पार्थिवम् ॥१-७४-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 7,
    "text": "प्रविवेश स्व निलयम् मिथिलाम् मिथिलेश्वरः ।राजा अपि अयोध्या अधिपतिः सह पुत्रैः महात्मभिः ॥१-७४-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 8,
    "text": "ऋषीन् सर्वान् पुरस्कृत्य जगाम स बल अनुगः ।गच्छंतम् तु नरव्याघ्रम् स ऋषि संघम् स राघवम् ॥१-७४-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 9,
    "text": "घोराः तु पक्षिणो वाचो व्याहरन्ति समंततः ।भौमाः चैव मृगाः सर्वे गच्छन्ति स्म प्रदक्षिणम् ॥१-७४-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 10,
    "text": "तान् दृष्ट्वा राज शार्दूलो वसिष्ठम् पर्यपृच्छत ।असौम्याः पक्षिणो घोरा मृगाः च अपि प्रदक्षिणाः ॥१-७४-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 11,
    "text": "किम् इदम् हृदय उत्कम्पि मनो मम विषीदति ।राज्ञो दशरथस्य एतत् श्रुत्वा वाक्यम् महान् ऋषिः ॥१-७४-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 12,
    "text": "उवाच मधुराम् वाणीम् श्रूयताम् अस्य यत् फलम् ।उपस्थितम् भयम् घोरम् दिव्यम् पक्षि मुखात् च्युतम् ॥१-७४-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 13,
    "text": "मृगाः प्रशमयन्ति एते संतापः त्यज्यताम् अयम् ।तेषाम् संवदताम् तत्र वायुः प्रादुर् बभूव ह ॥१-७४-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 14,
    "text": "कम्पयन् मेदिनीम् सर्वाम् पातयन् च महान् द्रुमान् ।तमसा संवृतः सूर्यः सर्वे न वेदिषुर् दिशः ॥१-७४-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 15,
    "text": "भस्मना च आवृतम् सर्वम् सम्मूढम् इव तत् बलम् ।वसिष्ठ ऋषयः च अन्ये राजा च ससुतः तदा ॥१-७४-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 16,
    "text": "स संज्ञा इव तत्र आसन् सर्वम् अन्यत् विचेतनम् ।तस्मिन् तमसि घोरे तु भस्म छन्न इव सा चमूः ॥१-७४-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 17,
    "text": "ददर्श भीम संकाशम् जटा मण्डल धारिणम् ।भार्गवम् जमदग्ने अयम् राजा राज विमर्दनम् ॥१-७४-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 18,
    "text": "कैलासम् इव दुर्धर्षम् काल अग्निम् इव दुःसहम् ।ज्वलंतम् इव तेजोभिः दुर् निरीक्ष्यम् पृथक् जनैः ॥१-७४-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 19,
    "text": "स्कन्धे च आसज्य परशुम् धनुः विद्युत् गण उपमम् ।प्रगृह्य शरम् उग्रम् च त्रि पुर घ्नम् यथा शिवम् ॥१-७४-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 20,
    "text": "तम् दृष्ट्वा भीम संकाशम् ज्वलंतम् इव पावकम् ।वसिष्ठ प्रमुखा विप्रा जप होम परायणाः ॥१-७४-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 21,
    "text": "संगता मुनयः सर्वे संजजल्पुः अथो मिथः ।कच्चित् पितृ वध अमर्षी क्षत्रम् न उत्सादयिष्यति ॥१-७४-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 22,
    "text": "पूर्वम् क्षत्र वधम् कृत्वा गत मन्युः गत ज्वरः ।क्षत्रस्य उत्सादनम् भूयो न खलु अस्य चिकीर्षितम् ॥१-७४-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 23,
    "text": "एवम् उक्त्वा अर्घ्यम् आदाय भार्गवम् भीम दर्शनम् ।ऋषयो राम राम इति मधुरम् वाक्यम् अब्रुवन् ॥१-७४-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 74,
    "shloka": 24,
    "text": "प्रतिगृह्य तु ताम् पूजाम् ऋषि दत्ताम् प्रतापवान् ।रामम् दाशरथिम् रामो जामदग्न्यो अभ्यभाषत ॥१-७४-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 1,
    "text": "राम दाशरथे वीर वीर्यम् ते श्रूयते अद्भुतम् ।धनुषो भेदनम् चैव निखिलेन मया श्रुतम् ॥१-७५-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 2,
    "text": "तत् अद्भुतम् अचिंत्यम् च भेदनम् धनुषः तथा ।तत् श्रुत्वा अहम् अनुप्राप्तो धनुर् गृह्य अपरम् शुभम् ॥१-७५-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 3,
    "text": "तत् इदम् घोर संकाशम् जामदग्न्यम् महत् धनुः ।पूरयस्व शरेण एव स्व बलम् दर्शयस्व च ॥१-७५-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 4,
    "text": "तत् अहम् ते बलम् दृष्ट्वा धनुषो अपि अस्य पूरणे ।द्वंद्व युद्धम् प्रदास्यामि वीर्य श्लाघ्यम् अहम् तव ॥१-७५-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 5,
    "text": "तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा राजा दशरथः तदा ।विषण्ण वदनो दीनः प्रांजलिः वाक्यम् अब्रवीत् ॥१-७५-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 6,
    "text": "क्षत्र रोषात् प्रशांतः त्वम् ब्राह्मणः च महातपाः ।बालानाम् मम पुत्राणाम् अभयम् दातुम् अर्हसि ॥१-७५-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 7,
    "text": "भार्गवाणाम् कुले जातः स्वाध्याय व्रत शालिनाम् ।सहस्राक्षे प्रतिज्ञाय शस्त्रम् प्रक्ष्द् इप्तवान् असि ॥१-७५-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 8,
    "text": "स त्वम् धर्म परो भूत्वा काश्यपाय वसुंधराम् ।दत्त्वा वनम् उपागम्य महेन्द्र कृत केतनः ॥१-७५-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 9,
    "text": "मम सर्व विनाशाय संप्राप्तः त्वम् महामुने ।न च एकस्मिन् हते रामे सर्वे जीवामहे वयम् ॥१-७५-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 10,
    "text": "ब्रुवति एवम् दशरथे जामदग्न्यः प्रतापवान् ।अनादृत्य तु तत् वाक्यम् रामम् एव अभ्यभाषत ॥१-७५-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 11,
    "text": "इमे द्वे धनुषी श्रेष्ठे दिव्ये लोक अभिपूजिते ।दृढे बलवती मुख्ये सुकृते विश्वकर्मणा ॥१-७५-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 12,
    "text": "अनिसृष्टम् सुरैः एकम् त्र्यम्बकाय युयुत्सवे ।त्रिपुर घ्नम् नरश्रेष्ठ भग्नम् काकुत्स्थ यत् त्वया ॥१-७५-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 13,
    "text": "इदम् द्वितीयम् दुर्धर्षम् विष्णोर् दत्तम् सुरोत्तमैः ।तत् इदम् वैष्णवम् राम धनुः पर पुरम् जयम् ॥१-७५-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 14,
    "text": "समान सारम् काकुत्स्थ रौद्रेण धनुषा तु इदम् ।तदा तु देवताः सर्वाः पृच्छन्ति स्म पितामहम् ॥१-७५-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 15,
    "text": "शिति कण्ठस्य विष्णोः च बल अबल निरीक्षया ।अभिप्रायम् तु विज्ञाय देवतानाम् पितामहः ॥१-७५-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 16,
    "text": "विरोधम् जनयामास तयोः सत्यवताम् वरः ।विरोधे तु महत् युद्धम् अभवत् रोम हर्षणम् ॥१-७५-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 17,
    "text": "शिति कण्ठस्य विष्णोः च परस्पर जय एषिणोः ।तदा तु जृम्भितम् शैवम् धनुः भीम पराक्रमम् ॥१-७५-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 18,
    "text": "हुम् कारेण महादेवः स्तम्भितो अथ त्रिलोचनः ।देवैः तदा समागम्य स ऋषि सन्घैः स चारणैः ॥१-७५-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 19,
    "text": "याचितौ प्रशमम् तत्र जग्मतुः तौ सुर उत्तमौ ।जृम्भितम् तत् धनुः दृष्ट्वा शैवम् विष्णु पराक्रमैः ॥१-७५-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 20,
    "text": "अधिकम् मेनिरे विष्णुम् देवाः स ऋषि गणाः तदा ।धनू रुद्रः तु संक्रुद्धो विदेहेषु महायशाः ॥१-७५-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 21,
    "text": "देवरातस्य राज ऋषेः ददौ हस्ते स सायकम् ।इदम् च वैष्णवम् राम धनुः पर पुरम् जयम् ॥१-७५-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 22,
    "text": "ऋचीके भार्गवे प्रादात् विष्णुः स न्यासम् उत्तमम् ।ऋचीकः तु महातेजाः पुत्रस्य अप्रतिकर्मणः ॥१-७५-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 23,
    "text": "पितुः मम ददौ दिव्यम् जमदग्नेः महात्मनः ।न्यस्त शस्त्रे पितरि मे तपो बल समन्विते ॥१-७५-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 24,
    "text": "अर्जुनो विदधे मृत्युम् प्राकृताम् बुद्धिम् आस्थितः ।वधम् अप्रतिरूपम् तु पितुः श्रुत्वा सु दारुणम् ।क्षत्रम् उत्सादयन् रोषात् जातम् जातम् अनेकशः ॥१-७५-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 25,
    "text": "पृथिवीम् च अखिलाम् प्राप्य काश्यपाय महात्मने ।यज्ञस्य अन्ते तदा राम दक्षिणाम् पुण्य कर्मणे ॥१-७५-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 26,
    "text": "दत्त्वा महेन्द्र निलयः तपो बल समन्वितः ।श्रुत्वा तु धनुषो भेदम् ततो अहम् द्रुतम् आगतः ॥१-७५-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 27,
    "text": "तत् एवम् वैष्णवम् राम पितृ पैतामहम् महत् ।क्षत्र धर्मम् पुरस् कृत्य गृह्णीष्व धनुर् उत्तमम् ॥१-७५-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 75,
    "shloka": 28,
    "text": "योजयस्व धनुः श्रेष्ठे शरम् पर पुरम् जयम् ।यदि शक्तः असि काकुत्स्थ द्वन्द्वम् दास्यामि ते ततः ॥१-७५-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 1,
    "text": "श्रुत्वा तत् जामदग्न्यस्य वाक्यम् दाशरथिः तदा ।गौरवात् यंत्रित कथः पितू रामम् अथ अब्रवीत् ॥१-७६-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 2,
    "text": "कृतवान् अस्मि यत् कर्म श्रुतवान् असि भार्गव ।अनुरुन्ध्यामहे ब्रह्मन् पितुर् आनृण्यम् आस्थितः ॥१-७६-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 3,
    "text": "वीर्य हीनम् इव अशक्तम् क्षत्र धर्मेण भार्गव ।अवजानासि मे तेजः पश्य मे अद्य पराक्रमम् ॥१-७६-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 4,
    "text": "इति उक्त्वा राघवः क्रुद्धो भार्गवस्य वर आयुधम् ।शरम् च प्रतिजग्राह हस्तात् लघु पराक्रमः ॥१-७६-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 5,
    "text": "आरोप्य स धनू रामः शरम् सज्यम् चकार ह ।जामदग्न्यम् ततो रामम् रामः क्रुद्धो अब्रवीत् इदम् ॥१-७६-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 6,
    "text": "ब्राह्मणो असि इति पूज्यो मे विश्वामित्र कृतेन च ।तस्मात् शक्तो न ते राम मोक्तुम् प्राण हरम् शरम् ॥१-७६-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 7,
    "text": "इमाम् वा त्वत् गतिम् राम तपो बल समार्जितान् ।लोकान् अप्रतिमान् वा अपि हनिष्यामि यत् इच्छसि ॥१-७६-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 8,
    "text": "न हि अयम् वैष्णवो दिव्यः शरः पर पुरंजयः ।मोघः पतति वीर्येण बल दर्प विनाशनः ॥१-७६-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 9,
    "text": "वर आयुध धरम् रामम् द्रष्टुम् स ऋषि गणाः सुराः ।पितामहम् पुरस्कृत्य समेताः तत्र सर्वशः ॥१-७६-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 10,
    "text": "गंधर्व अप्सरसः चैव सिद्ध चारण किन्नराः ।यक्ष राक्षस नागाः च तत् द्रष्टुम् महत् अद्भुतम् ॥१-७६-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 11,
    "text": "जडी कृते तदा लोके रामे वर धनुर् धरे ।निर्वीर्यो जामदग्न्यो असौ रमो रामम् उदैक्षत ॥१-७६-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 12,
    "text": "तेजोभिः हत वीर्यत्वात् जामदग्न्यो जडी कृतः ।रामम् कमल पत्र अक्षम् मन्दम् मन्दम् उवाच ह ॥१-७६-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 13,
    "text": "काश्यपाय मया दत्ता यदा पूर्वम् वसुंधरा ।विषये मे न वस्तव्यम् इति माम् काश्यपो अब्रवीत् ॥१-७६-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 14,
    "text": "सो अहम् गुरु वचः कुर्वन् पृथिव्याम् न वसे निशाम् ।तदा प्रभृति काकुत्स्थ कृता मे काश्यपस्य ह ॥१-७६-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 15,
    "text": "तम् इमाम् मत् गतिम् वीर हन्तुम् न अर्हसि राघव ।मनो जवम् गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वत उत्तमम् ॥१-७६-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 16,
    "text": "लोकाः तु अप्रतिमा राम निर्जिताः तपसा मया ।जहि तान् शर मुख्येन मा भूत् कालस्य पर्ययः ॥१-७६-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 17,
    "text": "अक्षय्यम् मधु हन्तारम् जानामि त्वाम् सुरेश्वरम् ।धनुषो अस्य परामर्शात् स्वस्ति ते अस्तु परंतप ॥१-७६-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 18,
    "text": "एते सुर गणाः सर्वे निरीक्षन्ते समागताः ।त्वाम् अप्रतिम कर्माणम् अप्रतिद्वन्द्वम् आहवे ॥१-७६-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 19,
    "text": "न च इयम् तव काकुत्स्थ व्रीडा भवितुम् अर्हति ।त्वया त्रैलोक्य नाथेन यत् अहम् विमुखी कृतः ॥१-७६-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 20,
    "text": "शरम् अप्रतिमम् राम मोक्तुम् अर्हसि सु व्रत ।शर मोक्षे गमिष्यामि महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् ॥१-७६-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 21,
    "text": "तथा ब्रुवति रामे तु जामदग्न्ये प्रतापवान् ।रामो दाशरथिः श्रीमान् चिक्षेप शरम् उत्तमम् ॥१-७६-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 22,
    "text": "स हतान् दृश्य रामेण स्वान् लोकान् तपसा आर्जितान् ।जामदग्न्यो जगाम आशु महेन्द्रम् पर्वतोत्तमम् ॥१-७६-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 23,
    "text": "ततो वि तिमिराः सर्वा दिशा च उपदिशः तथा ।सुराः स ऋषि गणाः रामम् प्रशशंसुः उदायुधम् ॥१-७६-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 76,
    "shloka": 24,
    "text": "रामम् दाशरथिम् रामो जामदग्न्यः प्रशस्य च ।ततः प्रदक्षिणी कृत्य जगाम आत्म गतिम् प्रभुः ॥१-७६-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 1,
    "text": "गते रामे प्रशांत आत्मा रामो दाशरथिः धनुः ।वरुणाय अप्रमेयाय ददौ हस्ते महायशाः ॥१-७७-१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 2,
    "text": "अभिवाद्य ततो रामो वसिष्ठ प्रमुखान् ऋषीन् ।पितरम् विह्वलम् दृष्ट्वा प्रोवाच रघुनंदनः ॥१-७७-२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 3,
    "text": "जामदग्न्यो गतो रामः प्रयातु चतुर् अन्गिणी ।अयोध्या अभिमुखी सेना त्वया नाथेन पालिता ॥१-७७-३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 4,
    "text": "रामस्य वचनम् श्रुत्वा राजा दशरथः सुतम् ।बाहुभ्याम् सम्परिष्वज्य मूर्ध्नि उपाघ्राय राघवम् ॥१-७७-४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 5,
    "text": "गतो राम इति श्रुत्वा हृष्टः प्रमुदितो नृपः ।पुनर्जातम् तदा मेने पुत्रम् आत्मानम् एव च ॥१-७७-५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 6,
    "text": "चोदयामास ताम् सेनाम् जगाम आशु ततः पुरीम् ।पताका ध्वजिनीम् रम्याम् तूर्य उद् घुष्ट निनादिताम् ॥१-७७-६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 7,
    "text": "सिक्त राज पथा रम्याम् प्रकीर्ण कुसुम उत्कराम् ।राज प्रवेश सुमुखैः पौरैः मंगल पाणिभिः ॥१-७७-७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 8,
    "text": "सम्पूर्णाम् प्राविशत् राजा जन ओघैः समलम्कृताम् ।पौरैः प्रति उद्गतो दूरम् द्विजैः च पुर वासिभिः ॥१-७७-८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 9,
    "text": "पुत्रैः अनुगतः श्रीमान् श्रीमद्भिः च महायशाः ।प्रविवेश गृहम् राजा हिमवत् सदृशम् प्रियम् ॥१-७७-९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 10,
    "text": "ननन्द स्वजनैः राजा गृहे कामैः सुपूजितः ।कौसल्या च सुमित्रा च कैकेयी च सुमध्यमा ॥१-७७-१०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 11,
    "text": "वधू प्रतिग्रहे युक्ता याः च अन्या राज योषितः ।ततः सीताम् महाभागाम् ऊर्मिलाम् च यशस्विनीम् ॥१-७७-११॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 12,
    "text": "कुशध्वज सुते च उभे जगृहुः नृप योषितः ।मंगल आलापनैः होमैः शोभिताः क्षौम वाससः ॥१-७७-१२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 13,
    "text": "देवत आयतनानि आशु सर्वाः ताः प्रत्यपूजयन् ।अभिवाद्य अभिवाद्यान् च सर्वा राज सुताः तदा ॥१-७७-१३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 14,
    "text": "रेमिरे मुदिताः सर्वा भर्तृभिः सहिता रहः ।कृत दाराः कृत अस्त्राः च स धनाः स सुहृत् जनाः ॥१-७७-१४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 15,
    "text": "शुश्रूषमाणाः पितरम् वर्तयन्ति नरर्षभाः ।कस्यचित् अथ कालस्य राजा दशरधः सुतम् ॥१-७७-१५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 16,
    "text": "भरतम् कैकेयी पुत्रम् अब्रवीत् रघुनंदन ।अयम् केकय राजस्य पुत्रो वसति पुत्रक ॥१-७७-१६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 17,
    "text": "त्वाम् नेतुम् आगतो वीरो युधाजित् मातुलः तव ।श्रुत्वा दशरथस्य एतत् भरतः कैकेयि सुतः ॥१-७७-१७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 18,
    "text": "गमनाय अभिचक्राम शत्रुघ्न सहितः तदा ।आपृच्छ्य पितरम् शूरो रामम् च अक्लिष्ट कर्मणम् ॥१-७७-१८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 19,
    "text": "मातॄः च अपि नरश्रेष्ट शत्रुघ्न सहितो ययौ ।युधाजित् प्राप्य भरतम् स शत्रुघ्नम् प्रहर्षितः ॥१-७७-१९॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 20,
    "text": "स्व पुरम् प्रविवेशत् वीरः पिता तस्य तुतोष ह ।गते च भरते रामो लक्ष्मणः च महाबलः ॥१-७७-२०॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 21,
    "text": "पितरम् देव संकाशम् पूजयामासतुः तदा ।पितुः आज्ञाम् पुरस्कृत्य पौर कार्याणि सर्वशः ॥१-७७-२१॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 22,
    "text": "चकार रामः सर्वाणि प्रियाणि च हितानि च ।मातृभ्यो मातृ कार्याणि कृत्वा परम यंत्रितः ॥१-७७-२२॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 23,
    "text": "गुरूणाम् गुरु कार्याणि काले काले अन्ववैक्षत ।एवम् दशरथः प्रीतो ब्राह्मणा नैगमाः तथा ॥१-७७-२३॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 24,
    "text": "रामस्य शील वृत्तेन सर्वम् विषय वासिनः ।तेषाम् अति यशा लोके रामः सत्य पराक्रमः ॥१-७७-२४॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 25,
    "text": "स्वयम्भूः इव भूतानाम् बभूव गुणवत्तरः ।रामः च सीतया सार्धम् विजहार बहून् ऋतून् ॥१-७७-२५॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 26,
    "text": "मनस्वी तद् गतमानस्य तस्या हृदि समर्पितः ।प्रिया तु सीता रामस्य दाराः पितृ कृता इति ॥१-७७-२६॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 27,
    "text": "गुणात् रूप गुणात् च अपि प्रीतिः भूयो अभिवर्धते ।तस्याः च भर्ता द्विगुणम् हृदये परिवर्तते ॥१-७७-२७॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 28,
    "text": "अन्तर् गतम् अपि व्यक्तम् आख्याति हृदयम् हृदा ।तस्य भूयो विशेषेण मैथिली जनक आत्मजा ।देवताभिः समा रूपे सीता श्रीः इव रूपिणी ॥१-७७-२८॥"
  },
  {
    "kaanda": "balakanda",
    "sarg": 77,
    "shloka": 29,
    "text": "तया स राज ऋषि सुतो अभिकामयासमेयिवान् उत्तम राज कन्यया ।अतीव रामः शुशुभे मुदा अन्वितोविभुः श्रिया विष्णुः इव अमर ईश्वरः ॥१-७७-२९॥"
  }
]