Node.js Nedir?

Ön Hazırlık

Ön hazırlık olarak bu extension pack'i indirmenizi tavsiye edebilirim. Node.js yazarken büyük kolaylık sağlıyor.

https://marketplace.visualstudio.com/items?itemName=waderyan.nodejs-extension-pack

Node.js Nedir ?

• Node.js bir derleyicidir. (compiler)
• Node.js Javascript programlama dilini kullanır.
• Node.js server tarafında çalışır.

Node.js bir Javascript çalıştırma ortamıdır: Javascript Node.js gibi runtimelardan önce çalışma ortamı tarayıcılar ile kısıtlıydı. Yani Javascript'i sadece bir HTML dökümanı aracılığı ile, web browserların derlemesi sonucunda kullanabiliyordunuz. Node.js, Bun, Deno gibi çalıştırma ortamları Javascipt için yeni bir çalışma ortamı sundular.

Bu bilgiler ışığında artık Node.js resmi sitesinde yazan Node.js tanıtım yazısı bizim için daha anlaml hale geldi: Node.js® is an open-source, cross-platform JavaScript runtime environment.

runtime environment: çalışma ortamı

Aslında en basite indirgediğimizde ise Node.js bir javascript compiler görevi görüyor diyebiliriz. Çünkü sadece browserların anlayabildiği dili, makinelerin de anlayabildiği bir dile çeviriyor. Böylece biz Node.js sayesinde ön yüzde kullandığımız Javascript dilini, server tarafında da kullanabiliyoruz.

!Önemli Not: Node.js komutlarını browserda çalıştıramazsınız; require vs. gibi

Javascript Çalışma Modeli ve Node.js

Javascript'in iki adet temel çalışma modeli vardır.

• Event Driven Architecture
• None Blocking Architecture

Event Driven Architecture

None Blocking Architecture

Node.js’de Modul ve Paket Kavramı

Javascript'i bir noktada güçlü kılan ve kullanım alanını genişleten şey Node.js. Ve Node.js'i de bu kadar güçlü kılan şey ise modül ve paket kavramları belki de. Bu iki kavram zaman zaman birbirlerinin yerine kullanılsa da en azından Node.js için farklı anlamlara sahiptir.

Modül

Modül için: "Belli işlevi olan, fonksiyonlardan oluşan kod kümeleridir." Gibi bir tanım yapabiliriz.

Modül ve paketi birbirinden ayırmak için cok kolay bi trick vardır ki oda şudur; modülü genellikle sadece üzerinde çalıştığınız proje için kullanırsınız ve kodlarırnızı parçalara bölmek için kullanırsınız.

Paket

Paket tanımını ise; dışarıdan çağırarak veya yine sizin tarafınızdan yazılıp birden fazla proje için kullanıma uygun olan, işlerinizi kısaltmak için yazdığınız kod parçaları için kullanabiliriz.

Module Export ve Require

Require

Node.js de modüller de, paketler de

require('./fileName.js');
//or
require('./fileName')

kodu içerisinde çağırılır.

Not: Require kullanırken dosya uzantısı eklenmek zorunda değildir. 

Önemli Not: Require ile eklenen modülün kodları değil, yaptığı iş alınır. Yani istediğiniz taktirde kodların içeriğine erişiminiz yoktur.

Yani bu noktada:

//module.js
function sayHello(name){
	console.log(`Hello ${name}`)
}

sayHello("world!")

//main.js
require('./module')

Yukarıdaki kodların çıktısı Hello world! olacaktır. Bütün iş module.js dosyasında yapılmıştır, ve daha sonra main.js dosyasında çalıştırılmıştır. module.js dosyasında fonksiyonun kullanılmaması; çıktı alınmamasına, fonksiyonun main.js dosyasında kullanılmaya çalışılması ise; sayHello is not defined hatasına sebebiyet verecektir.

Bu doğrultuda yerine göre bu kullanım, yerine göre birazdan göreceğimiz Module Export yapısı kullanılabilir.

Module Export kullanımı olmadan, require ile kodun yaptığı işi kullanmanın avantajları şöyledir;

Güvenlik	Bu sayede değişkenlere, func., vs. erişim sağlanamadığından daha güvenli olduğu söylenebilir

Error Safety	Dahil edilen modülün içerisindeki kodlara erişim olmadığından, func. ve değişken isimleri çakışmıyor.

Module Export

Modülün içerisindeki kodların da dosyaya dahil edilmesi istenirse, dahil edilecek dosyada Export işlemi yapılmalıdır. Bütün fonksiyonları veya belli fonksiyonları export edebilirsiniz. module.export işlemi ile export edilecek fonksiyonu tanımlayabiliriz.

Module Export işlemi ve bu dosyanın require ile dosyaya dahil edilebilmesi için;

// module.js
function sayHello(name){
	console.log(`Hello ${name}`)
}

module.exports = sayHello

// main.js
const sayHello = require("./module")

sayHello("GitHub!")

//output: Hello GitHub!

Bu kullanımda hem module.js dosyasının kodları, hem de işleri alınmıştır.

Yukarıdaki kullanımda module.js dosyasındaki function ismi ile, export edilen fonksiyonun ismi aynı olmak zorundadır. Yoksa hata verecektir. Farklı isim vermenin de bir yolu var ancak şimdilik bunu es geçiyorum.

Fakat main.js dosyasında kullanılan değişken ismi, module.js dosyasındaki fonksiyon ismi ile aynı olmak zorunda değildir. Aynı olması, geliştirici alışkanlıklarından kaynaklanır ve bu şekilde kullanımı temiz kod bakımından tavsiye edilir. Ve tabii ki tanımladığınız değişken ismi ile, kullandığınız fonksiyon ismi aynı olmalıdır.

Tekrar etmekte faya var: require ve module özellikleri Node.js ile gelen özelliklerdendir. Javascriptte yoktur. Bu sebeple tarayıcıda çalışmazlar.

Birden Fazla Function ile Module Export

Birden fazla fonksiyonu export edebilmek için, yukarıdaki kullanımdan farklı bir kullanımı tercih etmemiz gerekiyor.

Bunun için;

module.exports = {
	variableName_1: funcName1,
	variablaName_2: funcName2
}

yukarıdaki kullanımı uygulamalıyız. Tabiki bu kullanımı istersek yine tek bir fonksiyon için de kullanabiliriz.

Bu kullanım sayesinde fonksiyon adını import edeceğimiz dosya için değiştirebiliriz. Fakat yine tekrar etmekte fayda var; fonksiyon ismini değiştirmek pek önerilmez. Eğer anlamlı bir şekilde değiştirecek olursanız, import ettiğiniz kısımda variableName'i kullanırsınız.

Dİğer yandan bu tanımlama Javascriptte Object Literal olarak tanımlanır. Yani ilk kullanımdan farklı olarak, require ile dosyaya dahil ettikten sonra da kullanımda bir değişiklik yapmanız gerekir.

Bunu daha açık bir şekilde kodlar üzerinde gösterecek olursak;

//module.js

function sayHello(name){
	console.log(`Hello ${name}`);
}

function sayMyName(name){
	console.log(`${name}`);
}

module.exports = {
	sayHelloVar: sayHello,
	sayMyNameVar: sayMyName
}

// main.js
const module = require("./module")

module.sayHelloVar("GitHub!")
module.sayMyNameVar("Heisenberg")

//output1: Hello GitHub!
//output2: Hesienberg

Yukarıda olduğu gibi, eğer Object Literal kullanımında Javascript'te olduğu gibi bir obje kullanımı ile fonksiyonlara ulaşabiliriz. Kodlayacak olursak; filename.funcName()

Fakat yukarıdaki kullanım, değişken isimlendirilmesinden dolayı pek tavsiye edilmiyor. Ben de aşağıdaki kullanımı daha fazla gördüğümü belirtmek isterim.

Clean Code için önerilen kullanım aşağıdaki gibidir;

module.exports{
	sayHello: sayHello,
	sayMyName: sayMyName
}

Object Literal Alternatifleri

Yukarıdaki kullanım ile ilgili bir çok aynı kapıya çıkan yöntemler var. Başka kodları okurken bu yöntemlerden haberdar olmak her zaman iyidir. Bu sebeple birkaç kullanımı daha göstermek istiyorum.

Bütün vereceğim örneklerde export yöntemi aşağıdaki gibidir;

//module.js
module.exports{
	sayHello: sayHello,
	sayMyName: sayMyName,
	otherFunc: otherFunc;
}

Object Literal ile Tek Function Çağırma

const sayMyName = require('./module').sayMyName;

sayMyName("Heisenberg")

//output: Heisenberg

Yukrıda Object Literal olarak export edilmiş nesnelerden sadece bir tanesini çağırmış ve böylece fonkisiyonu tekrar kullanırken nesne yapısını kullanmamış oluyoruz.

Object Literal ile Belirli Fonksiyonları Çağırma

const {sayHello, sayMyName} = require('./module')

sayMyName("Sonat")
sayHello("World!")

//output1: Sonat
//output2: Hello World!

Yukarıdaki kullanımla beraber, sadece belirli fonksiyonları çağırabiliyoruz. Bu kullanımda yine filename.function() şeklinde kullanım yapmıyoruz.

Fonksiyonların Klasörden Kullanımı

Yukarıda gördüğümüz module.export ve require gibi kavramları iyice özümsedikten sonra bu kullanımın da farkında olmakta fayda var.

Eğer require kullanırken dosya yolu olarak bir Javascript dosyası değil, bir klasör verirsek ne olur? Verdiğiniz dosya yolunda, dosya ismine karşılık gelen bir Javascript dosyası yoksa, Node.js bu isimde klasörleri aramaya başlar. Bunu bir örnek ile anlatalım.

Aşağıdaki gibi bir dosya yapısı kuralım;

.
├── module
|    ├── index.js
|    ├── sayHello.js
|    └── sayMyName.js
|
└── main.js

//module/index.js
const sayMyName = require('./sayMyName');
const sayHello = require('./sayHello');

module.exports = {
    sayMyName: sayMyName,
    sayHello: sayHello
}

//module/sayHello.js
const sayHello = function(name){
	console.log(`Hello ${name}!`);
}

module.exports = sayHello;

//module/sayMyName.js
const sayMyName = function(name){
	console.log(name);
}

module.exports = sayMyName;

Fonskiyon tanımının yukarıdaki gibi tanımlanması keyfidir.

//main.js
const module = require('./module')

module.sayHello('World');
module.sayMyName('Heisenberg');

//output1: Hello World!
//output2: Hesienberg

Not: Bu kullanımın hata vermemesi için require kullanırken verilen path'e dosya uzantısı verilmemelidir!

Yukarıda tamamen parçalanan ve ayrı dosyalar içerisinde bulunan fonksiyonları, sadeece index.js içerisine koyarak da aynı sonucu alabilirsiniz. Yukarıdaki örnekte, fonksiyonları ne kadar parçalayabileceğiniz gösterilmiştir.